D. C. 3.11.2005
Protetyka stomatologiczna
Proteza całkowita - urządzenie mechaniczne, które wprowadzone do jamy ustnej ma do spełnienia odbudowę utraconej czynności żucia, poprawę wymowy i przywrócenie zadowalającego wyglądu estetycznego.
Strefa neutralna ® potencjalna przestrzeń dla protezy:
1) powstaje po usunięciu zębów i zaniku wyrostków zębodołowych.
2) ograniczona jest:
a) od góry przez szczękę i podniebienie miękkie
b) od dołu przez żuchwę i dno jamy ustnej, a wewnętrznie przez język
c) zewnętrznie przez wargi i policzki
3) jest obszarem w jamie ustnej, w którym siły języka działające na zewnątrz są równoważone przez kierunki sił wyzwalanych przez wargi i język, a działających do wewnątrz (Beresin i Schliesser)
Podłoże protetyczne bezzębnych szczęk to zespół tkanek twardych i miękkich jamy ustnej. Stan podłoża zależy od budowy anatomicznej i zmian zachodzących w jamie ustnej.
W skład tkanek twardych wchodzi:
§ w szczęce: wyrostek zębodołowy i podniebienie twarde
§ w żuchwie: część zębodołowa (wyrostek zębodołowy)
Łuk zębodołowy żuchwy ma kształt paraboli, szczęki natomiast połowy elipsy (czasami kwadratu, trójkąta, owalu)
Stok wyrostka zębodołowego jest:
§ prostopadły (są równoległe względem siebie)
§ kształtu kolbowatego
§ zbieżne (pryzmowate)
§ szablowaty (cienki i wąski)
§ płaski (przy znacznych zanikach)
Wg Atłuda wyrostki są:
§ wysokie zaokrąglone
§ wysokie szablowe
§ niskie zaokrąglone
§ niskie szablowe
Podniebienie twarde – stanowi sklepienie jamy ustnej; wzdłuż szwu podniebiennego czasem występuje wał podniebienny; w okolicy zębów VIII są otwory podniebienne (jeden duży i dwa małe) ® proteza nie może uciskać tego miejsca ® może to powodować łzawienie, nadmierne pocenie, krztuszenie (aby temu zapobiec odciążamy to miejsce, a jeśli jest możliwość ograniczamy zasięg protezy)
Podniebienie (wg Millera) jest:
§ prostokątne
§ trójkątne
§ spłaszczone
W zależności o d wysokości:
§ płaskie
§ średniowysokie
§ wysokie
Wał podniebienny może być:
§ gładki
§ wciągnięty (1% przypadków)
§ wypukły
Błona śluzowa ( prawidłowo bladoróżowa, wilgotna, gładka, lśniąca)
1) rola:
a) amortyzująca
b) osłaniająca
c) wydzielnicza
d) funkcja
• smakowa
• czuciowa
2) z punktu morfologicznego wyróżniamy strefy:
a) żującą – pokrywa dziąsła i podniebienie twarde
b) wyściełającą – pokrywa policzki, wargi, zachyłki przedsionka, dno jamy ustnej, języka, dolną powierzchnię podniebienia miękkiego
c) specjalną – pokrywa grzbiet języka
3) na podstawie budowy histologicznej wyróżniamy 3 warstwy:
a) nabłonek:
• wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
• może się złuszczać
• duża zdolność do regeneracji
• chroni przed zapaleniem, urazami, wysychaniem
b) błonę śluzową właściwą:
• zbudowana z tkanki łącznej włóknistej (zawiera pęczki włókien klejodajnych i włókna elastyczne ® decydują o podatności)
c) błona podśluzowa, tkanka podśluzowa
• zbudowana z tkanki łącznej wiotkiej
d) znajdują się w niej naczynia krwionośne i chłonne, gruczoły, smakowe, ślinowe i tkanka tłuszczowa
4) z punktu protetycznego dzielimy ją na:
a) nieruchomą:
• brak warstwy podśluzówkowej
• jest bezpośrednio zrośnięta z okostną i podłożem kostnym
• pokrywa wyrostek zębodołowy w szczęce i żuchwie, także w części środkowej podniebienia twardego w miejscu przebiegu szwu podniebiennego
• oddzielona od błony śluzowej ruchomej tzw. strefą neutralną (linia demarkacyjna) ® tu przylegać powinno pobrzeże przyszłej protezy
b) ruchomą:
• występuje w sklepieniu i na dnie przedsionka jamy ustnej na granicy podniebienia twardego i miękkiego, na dnie jamy ustnej właściwej i w okolicy podjęzykowej
• tworzy szereg fałdów: wędzidełka, fałdy przysieczne, policzkowe, skrzydłowo-żuchwowe(uwzględniamy przy pobieraniu wycisków czynnościowych
c) błonę śluzową podniebienia twardego:
• posiada tkankę podśluzową (strefa tłuszczowa ® część przednia w okolicy fałdów i brodawki przysiecznej, strefa gruczołowa ® część tylna podniebienia twardego)
Zmiany zachodzące w bezzębnej jamie ustnej:
1) Zanik wyrostków zębodołowych
a) włóknisty ® rozrost tkanki łącznej kosztem resorpcji podłoża kostnego, pojawiają się ruchome, przesuwalne płaty błony śluzowej
b) prosty ® obniżenie się wyrostka zębodołowego bez wyraźnych zmian
2) Zanik odśrodkowy ® w żuchwie
3) Zanik dośrodkowy ® w szczęce ( od przedsionków w kierunku jamy ustnej właściwej)
*na skutek procesów 2) i 3) dochodzi do dysproporcji szczęki i żuchwy
Postacie zaników:
§ równomierny wyrostka
§ w odcinku przednim przy zachowanym wyrostku odcinków bocznych
najgorsze
§ w odcinkach bocznych przy zachowanym wyrostku w odcinku przednim
Skutki zmian zanikowych:
1) zapadnięcie mięśni warg i policzków
2) przesunięcie się przyczepów i fałdów w kierunku grzbietu wyrostka
3) powiększenie się języka
4) skrócenie dolnego odcinka twarzy
5) zmiany w rysach twarzy
6) wygładzenie rynienki podnosowej i pogłębienie jej bruzd
7) opuszczenie kącików ust
8) mniej widoczna czerwień wargowa
9) zwiększenie kąta żuchwy
10) zniekształcenie mowy
11) zaburzenia czynności mowy
Zmiany w tkankach miękkich podłoża protetycznego:
1) przerost błony śluzowej powodujący powstanie tzw. ruchomego podłoża
a) występuje na skutek długotrwałego korzystania z protez i prowadzi do powstawania:
• ruchomych fałdów włóknistych błony śluzowej
• naddziąślaków szczelinowych, tzw. warga podwójna
• przerostów o charakterze brodawkowatym (na podniebieniu twardym ® powodem może byś szorstka powierzchnia dośluzówkowa protezy)
• grzebienia koguciego na szczycie wyrostka zębodołowego ® powodem może być nadmierny ucisk protezy
2) występowanie nierównomiernej podatności błony …śluzowej
3) pojawienie się zanikowej błony śluzowej
a) ma gładki, śluzowaty wygląd
b) następuje:
• spadek wydzielania śluzu
• scieńczenie nabłonka połączone z ogólnym zmniejszeniem składników komórkowych
• może wystąpić pozorne rogowacenie nabłonka ® powodem może być ni użytkowanie protez i przez lata żucie i nagryzanie bezzębnymi wyrostkami
Klasyfikacja bezzębnych szczęk (wg Supple’go):
I Typ – jama ustna o podłożu idealnym:
• wyrostki i guzy szczęki dobrze ukształtowane
• sklepienie podniebienia twardego wysokie
• błona śluzowa twarda, nieprzesuwalna
• przyczepy mięśni, wędzidełek i fałdów daleko od grzbietu wyrostka zębodołowego
II Typ – jama ustna o podłożu zanikłym, twardym
• wyrostki zębodołowe zanikłe
• sklepienie podniebienia twardego niezbyt wysokie
• błona śluzowa cienka, ale twarda i zbita
• przyczepy mięśni, wędzidełek i fałdów blisko grzbietu wyrostka zębodołowego
• w szczęce wał podniebienny uwypuklony
• w żuchwie kresa żuchwowo-gnykowa wyczuwalna
III Typ – jama ustna o podłożu zanikłym miękkim
• wyrostki zębodołowe dobrze ukształtowane lub zanikłe
• sklepienie podniebienia twardego mniej lub bardziej wysokie
• błona śluzowa – jej poszczególne odcinki wykazują różnice w spoistości i różna podatność na ucisk
• przyczepy mięśni, wędzidełek i fałdów blisko grzbietu wyrostka zębodołowego ?
IV Typ – jama ustna o podłożu zanikłym rozwięzłym:
• podłoże kostne silnie zanikłe
• błona śluzowa bardzo cienka, wiotka, o dużej przesuwalności względem podłożą i podatnością na ucisk
• w szczęce wyrostki pokryte tzw. ruchomym dziąsłem i miękkimi guzami szczęki
• w żuchwie płaska część zębodołowa
• błona śluzowa przedsionka niepostrzeżenie przechodzi w błonę śluzową jamy ustnej ® „lotnisko”
Proteza całkowita:
1) budowa:
a) płyta protezy (podstawowa)
b) trzon
c) zęby sztuczne
2) utrzymanie protezy zależy od:
a) retencji
b) stabilizacji
c) oparciu na podłożu
Postępowanie kliniczne:
I Wizyta:
§ badanie podmiotowe i przedmiotowe zewnątrz i wewnątrzustne
§ planowanie toku leczenia
§ pobranie wycisku diagnostycznego: pobieramy wycisk na łyżce standardowej – anatomiczny (alginatem, elastomerem lub gipsem), odlewamy model pomocniczy służący do wykonania łyżki czynnościowej na łyżce indywidualnej (zasięgiem obejmuje nieruchome obrzeża błony śluzowej; uchwyt umożliwia łatwe wprowadzenie do jamy ustnej i nie przeszkadza w wykonywaniu ruchów przez pacjenta; wycisk przy ustach otwartych:
→ górna łyżka – uch...
klaudussska