ekonomia marksistowska (3 str).doc

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

EKONOMIA MARKSISTOWSKA

1. MARKSIZM – XIX w.; system poglądów stworzony przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa. Później system ten posłuży za podstawę do ustroju socjalistycznego. Teoria marksowska uwzględnia właściwie równorzędne dzieła obu pisarzy. Prace: Położenie klasy robotniczej w Anglii (Engels), Manifest komunistyczny, Kapitał (Marks i Engels).

Marksizm to myśl filozoficzna, ekonomiczna i społeczna. Źródła marksizmu:

– klasyczna filozofia niemiecka; – francuski socjalizm; – klasyczna filozofia angielska; – praktyka ruchu robotniczego (organizacja związków zawod.).

Podstawy marksizmu:

– Światopogląd materialistyczny – jedynie możliwy byt materialny; duch – forma wyżej zorganizowanej materii.

– Dialektyka (Marks zapożyczył ją od filozofa niem. Hegla), czyli logika przeciwieństw. Ilustrowały ją 4 prawa, które odnosiły się do zjawisk przyrodniczych, ale ponieważ człowiek jest cząstką przyrody, więc odnosiły się one do życia ludzkiego czyli stosunków społ.:

1) współzależność zjawiska w przyrodzie i społeczeństwie (każde zjawisko jest zdeterminowane przez inne);

2) zjawiska znajdują się w ciągłym ruchu (wszystko jest przejściowe i zmienne; każdy ustrój społ. jest stanem przejściowym na drodze do ustalanie się wyższej i doskonalszej formy);

3) przechodzenie ilości w jakość (każdy ruch oznacza zmianę bądź ilościową, bądź jakościową i dokonuje się w sposób skokowy). W tym wypadku marksizm odbiegał od ewolucjonizmu darwinowskiego, stojącego na stanowisku stopniowego i powolnego rozwoju);

4) przyczyną ruchu jest sprzeczność (wszystkie byty w społeczeństwie i przyrodzie są zbiorem sprzeczności i tylko dlatego mogą istnieć).

Z praw wynikała:

– wewnętrzna konieczność rozwoju historycznego (z I-go),

– względność i przejściowość form bytu społ., utrojów społ.-gospodarczych i politycznych (II prawo)

– rewolucja jako jedyny środek zmiany ustroju społ.-gosp. (III prawo)

– prawo sprzeczności uzasadniało walkę klas (IV prawo)

– Rozróżniał dwa elementy ustroju społecznego: bazę i nadbudowę. Baza to siły wytwórcze (człowiek wraz ze środkami postępu techn.) i stosunki produkcji. Nadbudowa to relacje społeczne (polityczne, prawne, religijne, artystyczne, filozoficzne).

– Baza + nadbudowa tworzy formację społeczno-gospodarczą. Rozróżniał 5 formacji, które różniły się systemem wartości i systemem pracy: 1) wspólnota pierwotna (własności i praca charakter społ.), 2) niewolnictwo (własność indywidualna i praca przymusowa), 3) feudalizm (własność indywidualna z cechami wspólnoty, a praca charakter poddańczy), 4) kapitalizm (własność zindywidualizowana a praca najemna) i 5) socjalizm (własność i praca uspołecznione) z jego najwyższą formą – komunizmem (własność obfita dostępna dla wszystkich, a praca całkowicie wyzwolona z form przymusu).

– Teoria wartości dodatkowej (Marks sformułował w Kapitale). Źródłem wartości jest praca, ale można ją sprzedać na rynku. Nieopłacona część pracy (wartość dodatkowa) jest źródłem zysku dla kapitalistów.

– Teoria akumulacji kapitału – akumulacja kapitału i postęp techniczny stają się dla kapitalistów koniecznością życiową i prowadzi do koncentracji i centralizacji kapitału.

Podsumowanie. Doktryna marksizmu jest spójna i określa prawa:

1) prawo przymusowej akumulacji kapitału – konkurencja narzuca pogoń za zyskiem.

2) tendencja do wprowadzania postępu techn. – postęp techn. jest narzędziem samonapędzającym, jest źródłem rozwoju,

3) dążenie do zawłaszczania (powiększanie wartości dodatkowej),

4) prawidłowość do koncentracji i centralizacji kapitału,

5) teoria o nieuchronnym zjawisku walki klasowej.

Marks i Engels wskazali na cechy gosp. socjalistycznej: – społ. wartość produkcji, – planowe zarządzanie.

2. MYŚL MARKSISTOWSKA. Dalszy rozwój marksizmu prowadzili Włodzimierz Iljicz Lenin i Józef Stalin.

Lenin krytykował współczesny kapitalizm i twierdził, że ostatnim etapem, poprzedzającym upadek tego ustroju będzie imperium kapitalistyczne. Mówił o 5 cechach imperializmu: 1) koncentracja kapitału (co doprowadziłoby do zmonopolizowania produkcji kapitalistycznej); 2) powstanie oligarchii finansowej w wyniku połączenia się kapitału finansowego z przemysłowym; 3) eksport kapitałów z krajów kapitalistycznych; 4) monopolizacja produkcji i jej umiędzynarodowienie; 5) podział świata między wielkie mocarstwa.

Była to ocena dość wnikliwa. Lenin przyznał kapitalizmowi pewne zasługi, m.in. że świat wyszedł z zacofania średniowiecznego, oraz nastąpił rozwój techniki. Lenin wykazał, że rozwój produkcji kapitalistycznej musi prowadzić do znacznego rozszerzenia rynków zbytu.

Stalin – wkład Stalina w rozwój ekonomii ograniczył się do jej bezwzględnej realizacji. W rozwoju ekonomii odgrywały wg niego uchwały rządowe, ponieważ przyjął dogmant istnienia w przyszłej gospodarce socjalistycznej wyłącznie dwóch form własności: państwowej i spółdzielczej. W teorii Stalin uzasadniał rolę państwa jako aparatu przymusu; stworzył państwo o charakterze totalitarnym.

3. REWIZJONIZM MARKSOWSKI – kierunki, które poddawały krytyce niektóre poglądy Marksa i Engelsa.

Przedstawiciele: Ferdynand Lassalle, Karol Kautsky, Róża Luksemburg, Edward Bernstain, Rudolf Hilferding.

Najostrzejszej krytyce poddał marksizm Edward Bernstain, którego teoria tworzyła fundament myśli tzw. socjaldemokratycznej. Uważał że:

– Marks zlekceważył istnienie innych czynników gospod. jak społeczne i kulturowe.

– Koncentracja kapitału nie prowadzi do zaostrzania się kryzysów gospod. – nie musi być zjawiskiem negatywnym.

– Rynki zbytu mogą się poszerzać.

Podsumowanie. Historia wykazała brak rzeczywistej możliwości egzystencji systemu socjalistycznego – marksistowskiego. Pozytywne znaczenie marksizmu okazało się niewielkie; jego doniosłość tkwiła głównie w warstwie krytycznej kapitalizmu (to zmusiło kapitalizm do ustępstw w polityce socjalno-bytowej).

MYŚL SOCJALISTYCZNA W EKONOMII