Analiza finansowa - wskaźniki-.doc

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

Wskaźniki efektywności zaangażowania kapitałów

Analiza rentowności jest przeprowadzana z różnych punktów widzenia i może obejmować zarówno określone rodzaje kapitałów, jak i różne wielkości wyniku, np. w literaturze ekonomicznej wyróżnia się najczęściej:

-        rentowność kapitału całkowitego (aktywów, majątku) nazwaną rentownością gospodarczą – ekonomiczną,

-        rentowność zaangażowanych kapitałów własnych lub kapitałów stałych określaną jako rentowność finansowa,

-        rentowność sprzedaży nazywaną rentownością handlową.

Do grupy wskaźników efektywności zaangażowanego kapitału zalicza się najczęściej:

-          wskaźnik rentowności kapitału całkowitego,

-          wskaźnik rentowności kapitału własnego,

-          wskaźnik rentowności kapitału podstawowego.

Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego zalicza się do najbardziej syntetycznych mierników oceny efektywności gospodarowania. Na jego poziom wpływa całokształt zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w przdsiębiorstwie. Wskaźnik ten określa się jako stosunek zysku netto (zysk po opodatkowaniu) lub brutto (zysk przed opodatkowaniem) do przeciętnej kwoty kapitału całkowitego (majątku, aktywów ogółem).

Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego wyraża efektywność przedsiębiorstwa w dziedzinie generowania zysku przedstawiając relacje stanowiące wymierny obraz zdolności firmy do wytwarzania zysku z zainwestowanego kapitału (własnego i obcego) – aktywów ogółem.

Omawiany wskaźnik ilustruje jaka kwota zysku netto lub brutto przypada na jednostkę kapitału lub jaki procent zysku osiągniętego z zaangażowanych kapitałów.

-     wskaźnik rentowności kapitału całkowitego (Wrkc)

-     wskaźnik rentowności aktywów ogółem (Wrao)

Przedstawiony wskaźnik jest niezwykle ważny w zarządzaniu przedsiębiorstwem, gdyż odzwierciedlając zdolność aktywów – kapitałów do generowania zysku wskazuje na efektywność firmy w zarządzaniu aktywami – majątkiem.

Przyjmując zysk netto lub brutto w liczniku wzoru Wrkc, zwraca się uwagę, że nie zapewnia on obliczenia pełnego poziomu rentowności całego zainwestowanego kapitału (własnego i obcego), gdyż jak wynika z zobowiązujących zasad systemu podatkowego i ewidencji odsetek zysk netto i zysk brutto stanowią wielkości pomniejszone o odsetki płacone od kapitału obcego.

Dlatego też dla uzyskania w pełni dokładnego pomiaru osiągniętej rentowności zaangażowanego kapitału należy powiększać wymienione wielkości o kwotę zapłaconych odsetek, zmniejszając je równocześnie o równowartość korzyści podatkowych (odsetki są płacone przed opodatkowaniem, co zmniejsza podstawę opodatkowania i przynosi firmie korzyści podatkowe).

-     wskaźnik rentowności kapitału całkowitego przed skorygowaniem odsetek o podatek dochodowy

Wskaźniki rentowności kapitału własnego (Wrkw) odzwierciedla stosunek zysku netto do przecietnego stanu łącznej kwoty zaangażowanego kapitału własnego w firmie. Rosnąca wartość tego wskaźnika świadczy w syntetycznym wyrazie o wyższej efektywności zaangażowanego kapitału własnego w różnych jego formach. Należy jednak zaznaczyć, że ocena taka jest uzasadniona jedynie w warunkach stabilizacji lub wzrostu udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku.

Wśród wskaźników rentowności kapitału własnego należy wyróżnić:

Wskaźnik rentowności kapitału własnego w ogólnej jego kwocie, stanowiący relację wyniku finansowego (zysku netto) do kapitału własnego skupiającego oprócz kapitału akcyjnego i zapasowego, także kapitał uzyskany ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej, ewentualne kwoty kapitału powiększone na skutek przeszacowania aktywów, nie rozliczony zysk z lat ubiegłych oraz zysk roku bieżącego.

Wzór na obliczenie wskaźnika rentowności kapitału własnego przyjmuje następujący układ:

Wskaźnik rentowności kapitału podstawowego (Wrkp) stanowi dalsze uszczególnienie wskaźnika rentowności kapitału własnego.

Podobnie jak przy wskaźniku rentowności kapitału własnego oblicza się go jako relację zysku do kapitału podstawowego stosując wzór:

Wskaźnik określa wielkość zysku, która przypada na jednostkę kapitału akcyjnego lub udziałowego. Informuje akcjonariuszy o możliwościach osiągnięcia korzyści, a rosnąca rentowność kapitału podstawowego zwiększa potencjalnie możliwości wzrostu zysków akcjonariuszy.

              Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji wiąże się z ciągłym odnawianiem i powiększaniem aktywów przedsiębiorstwa. Powstają potrzeby kapitałowe, które mogą być pokryte kapitałem własnym. W strukturze pasywów podmiotów gospodarczych występują więc kapitały obce.

Istnienie dwóch źródeł zasilania wymaga prowadzenia stałych badań struktury kapitału i jej wpływu na zysk i ryzyko firmy. Poziom finansowania przedsięwzięcia inwestycyjnego za pomocą długu zewnętrznego wyznacza m.in. dźwignia finansowa.

Dźwignia finansowa wyraża strukturę kapitału i można ją zdefiniować jako użycie niższego kosztu kapitału własnego wpływa na decyzje odnośnie stałego powiększania stopnia zadłużenia. Wynika ono z zależności między strukturą kapitałową a rentownością kapitału własnego, a mianowicie: im większy udział kapitału obcego w strukturze źródeł finansowania, tym większa jest rentowność kapitału własnego. Tak polityka finansowa przedsiębiorstwa ma miejsce tylko w tych przypadkach , gdy przeciętna rentowność całego kapitału (własnego i obcego) jest wyższa od niż wysokość stopy odsetek płaconych przy pozyskiwaniu kapitału obcego.

W analizie rentowności zainwestowanych kapitałów istotne są nie tylko wielkości przedstawionych trzech podstawowych wskaźników, ale też relacje zachodzące między tymi wskaźnikami. Porównanie wskaźnika rentowności kapitału całkowitego i wskaźnika rentowności kapitału własnego informuje nas o występującej dźwigni finansowej lub też madżudze finansowej. W zależności od wielkości uzyskanych wielkości przez te wskaźniki mogą wystąpić dwa przypadki:  Wrkw > Wrkc ® dźwignia finansowa, Wrkw < Wrkc ® madżuga finansowa.

              Zbyt wysoki stopień zadłużenia firmy może pociągnąć za sobą wzrost oprocentowania kredytów. Dodatkowa premia dla kredytodawcy, jako wynik zwiększonego ryzyka, powoduje podwyższenia odsetek płaconych od kapitału obcego i w rezultacie osłabia efekt dźwigni finansowej. Zbyt niski udział kapitału obcego w strukturze źródeł finansowania obniża wysokość zapłaconych odsetek, jednak ze względu na niski poziom wskaźnika struktury kapitałowej efekt dźwigni finansowej będzie bardzo niewielki.

Korzystne zjawisko dźwigni finansowej posiada także ograniczenia, a mianowicie:

-        wysokość spłaty kredytów nie powinna przekraczać zdolności płatniczych,

-        kredytodawcy wykazują na ogół tendencję do zwiększania stopy procentowej w miarę pogłębiania się nierównowagi pomiędzy zadłużeniem a kapitałami własnymi firmy,

-        akcjonariusze, ze względu na większe ryzyko kapitału akcyjnego, w miarę wzrostu stopnia zadłużenia oczekiwali będą wyższej stopy zwrotu od własnego kapitału,

-        przedsiębiorstwu grozi utrata niezależności finansowej i ekonomicznej.

Wskaźniki opłacalności zużycia czynników produkcji

W drugiej grupie wskaźników opłacalności zużycia czynników produkcji na uwagę zasługują:

-          wskaźnik rentowności sprzedaży,

-          wskaźnik rentowności sprzedaży towarów i produktów,

-          wskaźnik poziomu kosztów.

Wskaźniki rentowności sprzedaży są stosunkiem procentowym zysku do przychodu ze sprzedaży lub kosztów uzyskania przychodów. Określają one w jakiej istocie udział odpowiedniego wyniku finansowego w wartości uzyskanej ze sprzedaży produktów, towarów oraz zrealizowanych operacji finansowych. Dodać należy, że ze względu na bezpośrednią relację dwóch wskaźników dynamicznych w liczniku i mianowniku nie wymagają one w toku praktycznej analizy korekty inflacyjnej.

-        wskaźnik rentowności sprzedaży ma następującą postać:

Wskaźnik ten informuje o stopniu opłacalności sprzedaży. Im wyższy ten wskaźnik, tym większa opłacalność sprzedaży. Poziom rentowności sprzedaży zależy od wielu czynników min. od cen sprzedaży i kosztów. Na ogół wskaźnik ten powinien być wyższy w przedsiębiorstwach o dłuższym cyklu produkcyjnym, wiążącym się z większymi kosztami zamrożenia środków i większym ryzykiem.

-        do oceny efektywności podstawowej działalności należy wykorzystać szczegółową postać tego wskaźnika, a mianowicie:

Poziom tego wskaźnika oceniać należy na tle jego wielkości w sektorze lub też wielkości osiągniętej przez przodujące przedsiębiorstwa tego sektora. Poziom rentowności sprzedaży często się wiąże z udziałem w rynku danego przedsiębiorstwa. Im większa rentowność sprzedaży, tym przedsiębiorstwo jest bardziej konkurencyjne na rynku. Oferuje on klientom produkty i towary, którym klient przypisuje większą wartość przy mniejszych ponoszonych kosztach.

Kolejnym wskaźnikiem w grupie wskaźników opłacalności zużycia czynników produkcji jest wskaźnik poziomu kosztów. W najbardziej ogólnej postaci jest on relacją:

Wskaźnik poziomu kosztów oblicza się i ocenia w przedsiębiorstwach rentownych, nisko rentownych i deficytowych. W pierwszym będzie przyjmował wielkości mniejsze niż 100, w drugich – w granicach 100, a w trzecich powyżej 100. Pozytywnie zostanie oceniona działalność tego przedsiębiorstwa, które uzyska wskaźnik poziomu kosztów mniejszy niż 100 i w analizowanym okresie ma on tendencje malejącą. Wskaźnik ten więc zachowuje się odmiennie od dotychczas przedstawionych.                    

W przypadku produkcji nieporównywalnej obliczanie i porównywanie wskaźników poziomu kosztów ma tylko znaczenie informacyjne. Zachodzi wówczas konieczność podjęcia dodatkowych kierunków analizy przyczynowej. Polega ona przed wszystkim na rozczłonkowaniu ogólnego wskaźnika poziomu kosztów na odrębne wskaźniki dotyczące: produkcji porównywalnej i produkcji nieporównywalnej, działalności produkcyjne, handlowej oraz operacji finansowych, sprzedaży krajowej i sprzedaży eksportowej lub nawet niektórych asortymentów produkcji i porównywaniu ich. Dopiero tak szczegółowe obliczenia dają orientację na temat źródeł ogólnej poprawy lub pogorszenia omawianego wskaźnika. Analogicznie możliwości i celowość uszczegółowienia obliczeń występują również przy analizie wskaźnika rentowności netto.

              Dalsze pogłębienie wartości poznawczej wskaźnika poziomu kosztów można osiągnąć przez zastosowanie formuły nakładochłonnościowej. Szczególnie interesującym – o dużej wartości poznawczej – jest bowiem badanie poziomu kosztów powiązane z oceną efektywności wykorzystania czynników produkcji.

Przedstawiony wskaźnik poziomu kosztów można ustalić odrębnie dla działalności produkcyjnej, handlowej oraz operacji finansowych. Zwiększenie wartości poznawczej i analitycznej uzyskuje się w wyniku dalszej dezagregacji każdego z wymienionych elementów.

              W badaniu poziomu  kosztów działalności produkcyjnej celowy jest podział kosztów według czynników produkcji. Ogólna postać o dużej przydatności praktycznej tego wskaźnika przedstawia się następująco:

gdzie: Kp – koszty płac wraz z narzutami, A – amortyzacja, Zm – koszty zużytych materiałów, Pk – pozostałe koszty, P – przychody ze sprzedaży.

Omawianie wskaźniki rentowności: sprzedaży, sprzedaży towarów i produktów i poziomu kosztów wykazują, że w ocenie wskaźników rentowności kapitałów posiadają one dużą wartość poznawczą dostarczając wiele cennych informacji w przyczynowej analizie finansowej.

Analiza przyczynowa – model Du Ponta

W przyczynowej analizie zwrotu zainwestowanych kapitałów dużą wartość poznawczą przypisuje się modelowi Du Ponta.

Model Du Ponta może wyprowadzić wiele zależności przyczynowo-skutkowych, które mogą być podstawą do zbadania źródeł zmian wskaźników opłacalności zainwestowanych kapitałów. Same wielkości wskaźników raczej pozwalają na zadawanie pytań, niż na udzielanie odpowiedzi.

W wypadku stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału własnego można pogłębić zależność przyczynowo – skutkową. Wówczas oprócz dwóch wymienionych czynników, tj. rentowności sprzedaży, produktywności kapitału (majątku), istotna jest struktura kapitałowa, czyli poziom zadłużenia, co ilustruje wzór:

Strategie te mogą być realizowane przy różnej strukturze kapitałowej. Wzrost zadłużenia prowadzi do wzrostu rentowności kapitału własnego tylko wówczas, gdy nie spowoduje odpowiednio szybszego spadku rentowności sprzedaży wywołanego wzrostem kosztów oprocentowania kapitału obcego. Poprawa zwrotu kapitału własnego jest więc wynikiem działania trzech, przedstawionych, równoznacznych czynników.

Oznacza to, że zmniejszenie jednego wskaźnika może być zrekompensowane wzrostem innych czynników.

Na podstawie przedstawionych wzorów i po zastosowaniu odpowiednich metod można ustalić wpływ wybranego zestawu czynników na analizowaną wielkość wskaźnika rentowności kapitałów własnych.

              Przyczynowa analiza rentowności oparta na systemie modelu Du Ponta ma bardzo dużą wartość poznawczą w zarządzaniu finansami i podejmowaniu decyzji gospodarczych wpływających na polepszenie efektywności gospodarowania.

Do szczególnych zalet analizy finansowej w dziedzinie oceny rentowności można zaliczyć:

-        uwidocznienie roli sprzedaży, rotacji środków – kapitałów oraz stopnia zastosowania kapitałów obcych w osiąganiu zysku a więc w osiągniętym wskaźniku rentowności,

-        odrębne wykazywanie w ujęciu przyczynowym zarówno rentowności kapitału całkowitego (Wrkc), jak i rentowności kapitału własnego (Wrkw),

-        ewidentne wykazywanie równorzędności czynników: zyskowności sprzedaży, szybkości obrotu środków – kapitałów oraz struktury kapitałów, co oznacza, że zmniejszenie jednych z czynników może być zrekompensowane wzrostem innych czynników, np. zmniejszenie wysokości marży zysku na sprzedaży może być pokryte zwiększoną szybkością obrotu.

Przedstawione sposoby przyczynowej analizy wskaźników rentowności zwiększają znacznie wartość poznawczą prowadzonych badań. Stwarzają one podstawy informacyjne dla ujawnienia przyczyn zaistniałych zjawisk o charakterze pozytywnym lub też negatywnym. Przedstawione zależności ekonomiczne wyznaczają kierunki działań i mogą być wykorzystane w przedsiębiorstwie do planowania finansowego i w zarządzaniu strategicznym.

Wstępna ocena aktywów bilansu

Aktywa przedsiębiorstwa odzwierciedlają składniki majątkowe, które służą przede wszystkim do zarobkowania czyli wygospodarowania zysku, będącego jednym                          z podstawowych celów działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.

W strukturze składników majątkowych wyróżnia się dwie grupy środków, tj. majątek trwały i majątek obrotowy. Majątek trwały zaangażowany jest w przedsiębiorstwie przez dłuższy okres czasu (powyżej 1 roku). Uczestniczy on w wielu powtarzających się cyklach produkcyjnych zużywając się stopniowo i przenosząc na każdy produkt tylko część swojej wartości. Majątek trwały obciążony jest dużym ryzykiem. Nakłady na inwestycje ponoszone są w momencie rozpoczęcia ich realizacji lub nawet przed i nigdy nie ma pewności czy nastąpi pełny ich zwrot z bieżących wpływów działalności gospodarczej.

Koszt zużycia majątku trwałego ma charakter stały. Tendencje zachodzące w strukturze kosztów powodują małą elastyczność przedsiębiorstwa i trudniejsze dostosowanie się do zmian zachodzących na rynku. W przypadku niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych następuje szybkie obniżenie się rentowności.

W przeciwieństwie do majątku trwałego czas przebywania poszczególnych składników majątku obrotowego w postaci zapasów, należności, środków pieniężnych uzależniony jest od charakteru procesu produkcyjnego, terminowości regulowania rozrachunków itd. Z reguły czas ten jest względnie krótki.

Wartość składników należących do obu grup, czyli relacja majtku trwałego do majątku obrotowego nie jest dla przedsiębiorstwa sprawą obojętną. Przedsiębiorstwom zależy na posiadaniu możliwie jak największej ilości środków obrotowych, środków płynnych przynoszących zyski a jak najmniej środków trwałych, które tylko pośrednio przyczyniają się do osiągania zysków.

              Zatem majątku trwałego powinno być tylko tyle, ile jest nieodzowne do prowadzenia działalności. Jest oczywiste, że ta wzajemna relacja między majątkiem trwałym a majątkiem obrotowym stanowi wielkość zróżnicowaną, która zależy od rodzaju przedsiębiorstwa i specyfiki konkretnego przedsiębiorstwa. Im więcej środków ulokowanych jest w majątku obrotowym, tym jest on łatwiejszy do zaangażowania w działalności gospodarczej i tym samym przedsiębiorstwo ma większą płynność majątkową – bilansową.

Duże znaczenie ma analiza relacji zachodzących w obrębie majątku obrotowego. Struktura majątku obrotowego wywiera wpływ na:

-        wielkość zaangażowanego majątku obrotowego,

-        rentowność środków – kapitałów,

-        wypłacalność przedsiębiorstwa, tj. możliwość regulowania bieżących zobowiązań.

Istota i funkcje majątku trwałego i majątku obrotowego powodują, że podstawowym celem wstępnej oceny aktywów bilansu jest ogólne zbadanie zmian zachodzących w relacji między majątkiem trwałym a majątkiem obrotowym oraz w strukturze i dynamice poszczególnych składników w obu wymienionych grupach majątku.

Pełna analiza aktywów musi być oparta na wskaźnikach wypracowanych w teorii i w praktyce gospodarki rynkowej.

Analiza aktywów obejmuje przede wszystkim określenie i ocenę struktury majątku oraz zmian, które w niej wystąpiły na przestrzeni badanego okresu.

Do tego celu służą dwa rodzaje wskaźników:

1. Wskaźniki udziału majątku trwałego i obrotowego w majątku całkowitym:

a).                                                         b).

2. Podstawowy wskaźnik struktury majątku.

Poziom tego wskaźnika jest zróżnicowany w poszczególnych działach gospodarki. Jest szczególnie wysoki w przedsiębiorstwach przemysłowych, w których proces produkcji wiąże się ponadto ze stałym rozwojem techniki, co wymaga dużej ilości i kosztownych środków produkcji.

Porównawczy przegląd pasywów bilansu

Struktura pasywów bilansu odzwierciedla pochodzenie aktywów czyli źródła ich finansowania. Klasyfikując ogół źródeł finansowania majątku trwałego i obrotowego przy uwzględnieniu kryterium własności wyróżnia się:

-        Kapitały własne,

-        Kapitały obce.

Kapitały własne pochodzić mogą z wkładów właścicieli, wspólników, udziałowców lub akcjonariuszy jak też z części przeznaczonego zysku.

W zależności od formy organizacyjno - prawnej jednostki gospodarczej kapitałem własnym są:

-        fundusz założycielski i fundusz przedsiębiorstwa w przedsiębiorstwach państwowych,

-        kapitał podstawowy, zapasowy oraz rezerwy w spółkach akcyjnych, w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego,

-        udział lub kapitał zakładowy w spółce jawnej,

-        kapitały w przedsiębiorstwach prywatnych osób fizycznych,

-        fundusz udziałowy, zasobowy oraz fundusze specjalne w spółdzielniach.

Dokonując wstępnego przeglądu struktury kapitałów trzeba brać pod uwagę czas użytkowania kapitałów obcych i odrębnie rozpatrywać:

-        kapitały długoterminowe (zobowiązania i kredyty długoterminowe),

-        kapitały krótkookresowe (zobowiązania i kredyty krótkoterminowe).

Punktem wyjścia przy porównawczej analizie pasywów jest wstępna ocena struktury i ustosunkowania się do relacji zachodzących pomiędzy kapitałem własnym a kapitałem obcym. Po między tymi wielkościami powinna zachodzić właściwa proporcja, gdyż nagłe zmniejszenie kapitałów własnych w stosunku do kapitałów obcych może spowodować trudności płatnicze i wywołać niebezpieczeństwo niewypłacalności.

Pierwsza grupa kapitałów łączy się w przeważającej mierze z  finansowaniem majątku trwałego, ale również i majątku obrotowego. Druga grupa kapitałów finansuje środki obrotowe – bieżące. Przy porównawczym przeglądzie pasywów trzeba  ocenić relację udziału trzech grup  kapitałów w łącznej kwocie pasywów, tj. kapitału własnego, kapitału obcego długoterminowego i kapitału obcego krótkoterminowego.

Wstępna analiza porównawcza opiera się w znacznej mierze na wynikach analizy rentowności, która wyprzedza analizę pasywów bilansu.

Do analizy struktury kapitału, a więc stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa służą następujące wskaźniki:

-        wskaźnik zadłużenia

-        wskaźnik źródeł finansowania

-        wskaźnik udziału kapitału obcego w kapitale całkowitym

-        wskaźnik udziału kapitału własnego w kapitale całkowitym

Dokonując wstępnej analizy pasywów bilansu pożądane jest zwrócenie uwagi na stosunek występujący miedzy kapitałami własnymi a kapitałami obcymi. Pomiędzy tymi wielkościami powinna być zachowana właściwa relacja, odpowiadająca warunkom działania danego przedsiębiorstwa. Jak wiadomo korzystanie z kapitałów obcych pociąga za sobą konieczność ponoszenia kosztów obsługi długu. Stąd też duży udział kredytów i pożyczek w łącznej ...