Ograniczone prawa rzeczowe
1. Ograniczone prawa rzeczowe ustanawiane są na rzeczy cudzej - iura in re aliena (forma korzystania z rzeczy, której właścicielem jest inna osoba). Ograniczają one zatem prawa właściciela względem rzeczy. Nakładają obowiązek na właściciela i całe otoczenie. Podmiot tego prawa może domagać się ochrony swego prawa w wypadkach naruszenia przez kogokolwiek. ( są prawami podmiotowymi bezwzględnymi - rodzą stosunki między uprawnionym a całym otoczeniem ) Ze względu na numerus clausus tych praw, strony stosunku nie mogą tworzyć praw rzeczowych nie przewidzianych w ustawie.
Zamknięta lista praw rzeczowych ograniczonych (art. 244 k.c. ):
1. użytkowanie,
2. służebność,
3. zastaw,
4. własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
5. spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
6. pr. do domu jednorodzinnego w spółdzielni m.,
7. hipoteka
Przedmiotem tych praw są z reguły rzeczy, rzadziej prawa (użytkowanie, zastaw - jeżeli prawa są zbywalne). Hipoteka natomiast może być ustanawiana na innych prawach rzeczowych ograniczonych.
2. Ustanowienie (art. 245 k.c. )
Źródłem powstania ogr.pr.rzecz. jest umowa zawarta pomiędzy właścicielem a nabywcą prawa, stosując przy tym przepisy o przeniesieniu własności.. Musi ona być zawarta w formie aktu notarialnego dla oświadczenia właściciela, bo on rozporządza zakresem swoich uprawnień na rzecz innej osoby, możliwe jste również zawarcie takiej umowy z zastrzeżeniem warunku i terminu.
Innymi źródłami powstania pr.rzecz.ogr. są:
a) orzeczenie sądowe
b) decyzje administracyjne (dotyczy ustanowienia służebności przemysłowej)
3. Przeniesienie ( art. 245[1] k.c. )
Przeniesienie maże powstać na podstawie umowy zawartej pomiędzy osobą uprawnioną a nabywcą. Gdy przedmiotem obrotu jest prawo wpisane do księgi wieczystej, konieczny jest wpis do K.W., który ma charakter konstytutywny. Niezbywalnymi pr.rz.ogr. są użytkowanie i służebność osobista, służebność gruntową można natomiast przenieść wraz z przeniesieniem prawa własności, którego służebność dotyczy.
4. Wygaśnięcie pr.rz.ogr.
a) Zrzeczenie się - (art. 246 k.c. ) osoba uprawniona może swym prawem dysponować, może więc je ograniczyć lub nawet się jego zrzec. Prawo to wygasa na skutek złożenia właścicielowi rzeczy obciążonej oświadczenia o zrzeczeniu się prawa. (zgoda właściciela jest zbędna ) Zrzeczenie następuje z chwilą dojścia oświadczenia do wiadomości właściciela. Gdy prawo objęte było wpisem do K.W., do jego skutecznego wygaśnięcia niezbędne jest wykreślenie go z K.W. (może zostać złożony osobny wniosek lub na podst, treści oświadczenia ).
b) Przejście na właściciela - (art. 247 ) prawo wygasa, jeżeli przejdzie na właściciela lub gdy "użytkownik" stanie się właścicielem (nabędzie własność obciążonej rzeczy )
c) Orzeczenie sądowe - (art. 294,295 ) właściciel nieruchomości obciążonej służebnością, może żądać jej zniesienia , jeżeli stała się ona dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna. Sąd orzeka również o zniesieniu sł. Gruntowej, gdy straciła wszelkie znaczenie dla nieruchomości władnącej.
d) Uchwała rady gminy oraz decyzja administracyjna podjęta w postępowaniu scaleniowym i wymiennym
5. Ochrona
Do ochrony pr.rz.ogr. stosuje się tylko te unormowania ochrony pr. własności, które dadzą pogodzić się z ich naturą - tylko prawa polegające na władaniu rzeczą -użytkowanie, służebności i zastaw. Władającemu przysługuje skarga windykacyjna i negatoryjna wobec właściciela rzeczy i os. trzeciej.
I. Użytkowanie
1. Użytkowanie - prawo do używania i pobierania pożytków (naturalnych i cywilnych) z rzeczy z wyłączeniem innych osób. Jest prawem niezbywalnym (art. 254). Przedmiotem tego prawa może być rzecz ruchoma, nieruchoma lub prawo, może być ustanowione na rzecz osób fizycznych lub prawnych (rolnicze spółdzielnie pracownicze).
- charakter alimentacyjny - w odniesieniu do użytkowania przez osoby fizyczne (działalność zachowawcza)
- charakter produkcyjno-gospodarczy - u. Przez podmioty gospodarcze działające w formie uspołecznionych osób prawnych (dopuszczalna jest zmiana przeznaczenia i wyłączony jest obowiązek zachowania substancji rzeczy obciążonej)
2. Ograniczenie zakresu (art. 253) - można je ograniczyć wyłącznie do oznaczonych pożytków z rzeczy. Takie zakresy u. Można spotkać w stosunkach wiejskich
3. Nabycie - stosowanie przepisów o przeniesieniu własności gdy nabycie powstaje w drodze umowy między właścicielem a przyszłym użytkownikiem. Innym sposobem nabycia tego prawa są decyzje administracyjne, nie można zasiedzieć użytkowania.
3. Wygaśnięcie użytkowania
- w razie śmierci użytkownika
- ustanie użytkowania (upływ oznaczonego terminu)
- na skutek niewykonywania przez 10 lat (art. 255)
- na skutek odpowiedniej czynności prawnej (zniesienie użytkowania)
Po wygaśnięciu użytkowania użytkownik powinien zwrócić przedmiot w stanie, jaki wynika z przepisów. ( stan nadający się do dalszego spełniania dotychczasowych funkcji przedmiotu. Użytkownik ponosi odpowiedzialność w granicach pełnej szkody. Właścicielowi służy roszczenie windykacyjne. (przedawnia się po 10 latach). (art. 262). Roszczenia właściciela p-ko uż. o naprawienie szkody (nie roszczenie windykacyjne) z powodu pogorszenia stanu rzeczy albo o zwrot nakładów na rzecz, jak i roszczenia użytkownika względem właściciela przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy (art. 263)
4. Użytkowanie praw - (art. 265) do użytkowania praw stosuje się przepisy o użytkowaniu rzeczy. Prawa te muszą być zbywalne )np. patent, sekret technologiczny). Tutaj nie jest możliwe zachowanie substancji rzeczy. Do ustanowienia użytkowania na parwie niezbędna jest forma pisemna
II. Zastaw
1. Zastaw - (art. 306 )polega na możliwości zaspokojenia oznaczonej wierzytelności z obciążonej zastawem rzeczy ruchomej, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi - funkcja zabezp.
Zastawnik - wierzyciel uzyskujący zabezpieczenie
Zastawca - osoba dająca zabezpieczenie, może być nim również osoba trzecia - nie dłużnik
Prawo zastawu jest prawem akcesoryjnym - nigdy nie występuje samo, jest zależne od zabezpieczanej wierzytelności. Oddana w zastaw rzecz powinna być oznaczona co do tożsamości, przedmiotem zastawu nie mogą być przesyłki pocztowe. Przedmiotem zastawu mogą być również prawa o ile są zbywalne, papiery wartościowe oraz dokumenty. Przedmiotem Z. Nie mogą być nieruchomości.
Celem Z. Jest zabezpieczenie wierzytelności zwłaszcza, gdy zachodzi uzasadniona obawa , że dłużnik nie wykona swojego obowiązku. Jego treścią jest natomiast możność uprzywilejowanego zaspokojenia wierzytelności.
2. Ustanowienie zastawu - (art. 307)
Zastaw umowny - zastaw powstaje w drodze umowy (u. kauzalna i realna). Nie ma wymaganej formy tej umowy. Stronami tej umowy są właściciel i wierzyciel. Zmiana treści zastawu jest zawsze możliwa na mocy umowy
3. Zastaw na prawach - (art. 327 - 335 ) może być ustanowiony tylko na prawach zbywalnych. Papiery wartościowe oraz dokumenty, które inkorporują prawa, nie mogą być przedmiotem zastawu na rzeczy ruchomej, lecz na prawie! Ustanowienie takiego zastawu wymaga formy przeniesienia przedmiotowego prawa, przy czym zawsze niezbędne jest zawarcie umowy zastawniczej potwierdzonej datą pewną (gdy przedmiotem z. ą udziały w sp. z o.o. lub patent - forma pisemna pod rygorem nieważności)
III Służebności (dział III ks. II)
1. Służebność - prawo obciążające nieruchomość polegające na tym, że właściciel nier. władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej lub właściciel nier. obciążonej zostaje ograniczony w zakresie dokonywania określonych działań lub uprawnień jakie mu przysługują.
2. Służebność gruntowa: celem ustanowienia sł. gruntowej jest zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lun jej oznaczonej części. Powinna być wykonywana w taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej.
a) czynna - gdy obciążenie polega na obowiązku znoszenia pewnych działań wł. nier. władnącej (sł. Drogowe, czerpania wody, oparcia budynku o mur, okna otwieranego na zewnątrz wchodzącego w przestrzeń nad gruntem sąsiednim)
b) bierna - ograniczenie wł. nier. w wykonywaniu uprawnień, powstrzymanie od określonego działania (zakaz wznoszenia budynku na oznaczonej działce, sadzenie drzew wysokopiennych.
Sł. gruntowa jest prawem związanym z własnością nieruchomości i stanowi jej część składową. Osobą uprawnioną do wykonywania sł. jest właściciel jak i każda osoba wykonująca prawo własności w imieniu właściciela. Może ją ustanowią właściciel lub użytkownik wieczysty. art 285
@ Zakres i wykonywanie: źródłami powstania sł. są umowy, decyzje administracyjne, orzeczenia sądowe oraz stany faktyczne do których ex lege są przypisane sł.(zasiedzenie).Jeżeli te źródła nie wyznaczają dosyć jasno, albo pomijają sposób jej wykonania, należy brać pod uwagę powszechnie przyjęte zasady korzystania z rzeczy cudzej. Art. 287
@ Utrzymanie urządzeń: obowiązek utrzymania urządzeń takich jak podjazdy, mostki ciąży na właścicielu nier. władnącej (zasada - czyja korzyść tego obowiązek) Gdy urządzenia te są potrzebne do korzystania przez nier. wł. i obc., właściciele mogą umówić się co do wspólnego obowiązku utrzymywania tych urządzeń. art. 289
@ Podział nieruchomości: art. 290
- w wypadku podziału nier. władnącej właściciel nier. obciążonej może żądać zwolnienia od służebności względem działek, dla których stała się ona bez znaczenia.
- Gdy nastąpi podział nier. obciążonej, zasadą jest, że sł. utrzymuje się na wszystkich nowo powstałych działkach., ale wyjątki - jak wyżej per analogia
@ Zmiana wykonywania: roszczenie o zmianę treści sł przysługuje właścicielowi nier. obciążonej; art. 291
- ważne potrzeby gospodarcze - gdy jest szczególnie uciążliwa i niekonieczna
- za odpłatnością, która powinna odpowiadać wartości uszczuplonych uprawnień
- niedopuszczalna gdyby miała pociągnąć za sobą niewspółmierny uszczerbek na nier. władnącej.
@ Zasiedzenie - aby nabyć sł. gruntową przez upływ czasu konieczne jest korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia(muszą one być wynikiem świadomego, pozytywnego działania ludzkiego ). Wymagane jest aby trwale i widocznie urządzenia zostały wykonane przez posiadacza służebności. Bieg terminu rozpoczyna się z chwilą rozpoczęcia korzystania. art. 292
@ Wygaśnięcie - art. 293,294,295
- niewykonywanie przez lat 10
- zniesienie za wynagrodzeniem (gdy jest szczególnie uciążliwa dla obc.)
- zniesienie bez wynagrodzenia (gdy utraciła dla nier. władnącej wszelkie znaczenie)
3. Służebność osobista - art. 296 charakter alimentacyjny => majątkowy
obciążenie nieruchomości na rzecz indywidualnie oznaczonej osoby fizycznej. Treść sł. osobistej odpowiada treści sł. gruntowej. Ma ona na celu zaspokojenie osobistych potrzeb osoby uprawnionej. Powstaje na podstawie umowy lub rozporządzenia testamentowego. Służebności os. nie można nabyć przez zasiedzenie - art. 304. Służebność os. wygasa najpóźniej z dniem śmierci uprawnionego. Art. 299
@ Zakres i wykonywanie - potrzeby os. uprawnionej głównie ustalają zakres sł., są one jednak ograniczone klauzulami generalnymi:
- zasady współżycia społecznego
- zwyczaje miejscowe
Na zakres wpływa też natura obciążonego przedmiotu.
@ osobisty charakter - sł. os. są niezbywalne i niemożliwe do przeniesienia. Art. 300
@ Zamiana na rentę - art. 303 roszczenie o zamianę sł. na rentę uzależnione jest od rażących uchybień przy wykonywaniu prawa. Przy wykonywaniu sł. os. chodzi o stosunki raczej natury majątkowej, które podlegają
ocenie według zasad prawidłowego gospodarowania.
5
[1]
stary_hipis