ENCYKLOPEDIA PRAWA
Prawa
nauki
Rzeczywistość
otaczającego
świata
Prawa nauki – pewne prawidłowości występujące w przyrodzie, w życiu społecznym i w sposobie ludzkiego myślenia. Występują one niezależnie od tego czy wiemy, czy też nie, o ich istnieniu.
Prawa nauk przyrodniczych – bardziej ścisłe, bardziej rygorystycznie sformułowane. Ich nieprzestrzeganie może być przykre w skutkach.
Prawa nauk humanistycznych (społecznych)
2 elementy różniące je od nauk przyrodniczych:
- przedmiot w badaniach społecznych może ulec zmianie.
- możliwe jest eksperymentowanie wbrew prawidłowościom istniejącym w dziedzinie nauk społecznych.
Prawa nauki mogą oddziaływać na prawa stanowione przez człowieka.
Prawo stanowione przez człowieka może umożliwić lub nie lepsze poznanie praw nauki.
Relacja między prawem a normami technicznymi.
- normy techniczne – normy regulujące relacje między ludźmi ale tylko w procesie produkcji i
wykorzystania dóbr materialnych. Normy techniczne nawiązują do praw nauki, w oparciu o nie
formułują reguły techniczne.
Relacja między prawem a innymi normami społecznymi.
- normy obyczajowe – reguły postępowania ukształtowane w świadomości ludzi pod wpływem nawyku w efekcie wielokrotnego powtarzania w określonych okolicznościach tych samych zachowań oraz w wyniku ukształtowania się przekonania, że tak właśnie należy postępować w danych okolicznościach.
- normy moralne – zespół norm postępowania ludzi, wg których to norm ocenia się postępowanie danego człowieka jako dobre bądź złe.
Doktryna moralna - usystematyzowany wykład zasad postępowania
Etyka – nauka o moralności, bada normy moralne.
- moralność istnieje w każdej społeczności, na straży norm moralnych stoją wyrzuty sumienia
- prawo istnieje tylko w państwach, na straży prawa stoi państwo
Wspólną cechą moralności i prawa jest regulowanie tych samych zachowań ludzi.
Od dawien dawna dokonywano klasyfikacji państw.
Według Platona systemy dzielą się na:
- Timokracja – rządy odważnych. Z tego wywodzi się oligarchia
- Oligarchia – uprzywilejowana grupa osób. Gdy ta grupa za bardzo się rozbestwiła lud się
zbuntował i powstała demokracja.
- Demokracja – rządy ludu (rządy motłochu), chaos w państwie, zagrożenie upadkiem państwa.
Wyłania się jeden człowiek i powstaje tyrania.
- Tyrania – nie jest to konieczność bezwzględna. Można jej zapobiec.
Najlepsze państwo to państwo rządzone przez filozofów , uczonych. Precyzyjny program kształcenia obywateli. Pełna edukacja obywatela powinna zakończyć się w 50 roku życia i wtedy może ten człowiek obejmować ważne stanowiska w państwie.
Podział państwa według Arystotelesa (ucznia Platona i jego przeciwnika):
- Dobre – te, których władza działa w interesie ogółu społeczeństwa.
- Złe – te, w których władza działa tylko we własnym interesie.
Dobre monarchia arystokracja politeja
Złe tyrania oligarchia demokracja
Podział państwa według Marksa na typy i formy państw:
- Typy – według tego kto, jaka klasa jest klasą panującą w danym państwie.
- Formy – próby odpowiedzi na pytanie w jaki sposób klasa panująca sprawuje władzę.
Typologia państw:
- państwa właścicieli niewolników – klasa panująca to właściciele niewolników.
- państwa feudalne – klasa panująca to feudałowie, właściciele ziemscy.
- państwa kapitalistyczne – klasa panująca to klasa właścicieli kapitału.
- państwa socjalistyczne (komunistyczne) – zanika klasa panująca, bo wszyscy są właścicielami
kapitału (Chiny, Wietnam, Kuba).
Formy państw: (jak sprawowane są rządy w państwie)
- Trzeba zbadać relacje między naczelnymi organami władzy i państwa (rządem, parlamentem, prezydentem, sądami). Jest to forma rządu danego państwa..
- Relacje między władzą jako całością, a społeczeństwem jest to reżim polityczny danego państwa.
- Relacje między władzą centralną, a władzą terenową w państwie (struktura terytorialna państwa).
Na pojęcie formy państwa składają się 3 elementy:
1. Forma rządu
2. Reżim polityczny
3. Struktura terytorialna
Rząd była to kiedyś władza w ogóle.
Reżim - ostry system sprawowania władzy
- system, ustrój
Trzy elementy składające się na państwo:
1. Forma rządu – relacje zachodzące między naczelnymi organami państwa
- Monarchia - państwo w którym władza należy do monarchy (król, cesarz, faraon, etc.). Monarcha obejmuje władzę przeważnie przez dziedziczenie. Nie wszystkie monarchie jednak są dziedziczne. Monarchia elekcyjna (Polska po upadku dynastii Piastów, a potem Jagiellonów). Monarcha ma pełnię władzy. Tak było przez szereg lat. Współcześnie europejscy monarchowie nie mają aż tak dużej władzy. Systemy pośrednie: monarcha nie ma wielkiego zakresu władzy ale odgrywa bardzo dużą rolę (Hiszpania – Juan Carlos).
- Republika – nie ma dziedziczności władzy. Władza ludzi jest ściśle ograniczona przez przepisy prawne. Władza jest kadencyjna, a nie dożywotnia (Tito – dożywotni prezydent Jugosławii).
Formy rządu dzielimy na systemy:
- system prezydencki – dominuje prezydent (tak jest w USA)
- system parlamentarno - gabinetowy – najistotniejsza jest rola parlamentu (Włochy), rząd także odgrywa tu istotną rolę.
Mutacje tych systemów:
- system pół-prezydencki – we Francji mamy siną władzę prezydenta, ale nie tak silną jak w USA. We Francji prezydent uzależniony jest od premiera parlamentu.
- System parlamentarny zracjonalizowany – wzmocnienie władzy wykonawczej kosztem parlamentu.
· konstruktywne wotum nieufności – rządu nie można obalić. Aby obalić ten rząd trzeba w tym wniosku podać nazwisko tego kto ma zostać nowym premierem.
· system dwupartyjny – premier to lider zwycięskiej w wyborach partii (w Anglii)
Aktualnie w Polsce mamy system parlamentarno – gabinetowy z elementami systemu prezydenckiego.
2. Reżim polityczny – ogół metod jakimi posługuje się aparat państwowy w stosunkach ze społeczeństwem.
- reżim demokratyczny – władza wyłaniana przez ogół społeczeństwa, szeroki katalog praw i wolności obywatelskiej
- reżim autokratyczny – władza państwowa nie podlega wielkiej kontroli ze strony społeczeństwa . To społeczeństwo jest bardziej kontrolowane przez państwo.
· reżim wojskowy – władza wojska
· reżim policyjny – władza policji
- reżim totalitarny – uciążliwy dla obywateli bo władza państwowa chce kontrolować i
narzucić obywatelom preferowany przez siebie sposób myślenia, ideologię, światopogląd.
Reżim faszystowski i komunistyczny.
- państwa unitarne (jednolite) – władza centralna nie przekazuje istotnych kompetencji do
wyłącznej decyzji władzom terenowym (Polska, Francja, Węgry, Grecja).
- państwa złożone dzielimy na:
· federacje – jednostki terytorialne w państwach posiadają niezależność od władzy centralnej (Niemcy, USA, Rosja).
· konfederacje – nie występują w klasycznej postaci (Unia Europejska).
· Prawo wewnętrzne, a prawo międzynarodowe publiczne
Początkowo relacje były regulowane przy pomocy norm prawnych. Ojcem prawa międzynarodowego publicznego był Hugo Grocjusz.
Prawo międzynarodowe publiczne tworzy ogół norm generalnych ustanowionych lub uznanych przez państwa, regulujących stosunki między nimi.
3 rodzaje relacji:
- między państwami
- między państwami a organizacjami międzynarodowymi
- między państwem a jednostką
Cechy wspólne:
- obydwie normy składają się z norm postępowania
- obydwie powstają za sprawą państw
Naruszenie tych norm pociąga za sobą niekorzystne dla sprawy reakcje ze strony państwa.
Różnice:
- w prawie wewnętrznym sankcja jest wyraźna
- w prawie międzynarodowym publicznym sankcja nie jest wyraźna
- prawo międzynarodowe publiczne jest jedno
- praw wewnętrznych jest wiele (tyle ile państw)
- normy prawne prawa wewnętrznego są wytworem państwa
- normy prawne prawa międzynarodowego publicznego powstają przy zgodzie przynajmniej 2 państw
- norma prawa wewnętrznego jest to wyraz woli tylko ustawodawcy danego państwa
- norma prawa międzynarodowego publicznego jest to wynik kompromisu między wolą poszczególnych państw
Po II wojnie światowej powstał międzynarodowy trybunał sprawiedliwości w Hadze, aby rozsądzać spory między państwami.
Trybunał Haski może podejmować decyzje:
- zgodne z prawem międzynarodowym
- zgodne z decyzjami sądowymi
- zgodne z teoriami najwyżej kwalifikowanych znawców prawa
Źródła prawa międzynarodowego:
1. Umowy międzynarodowe
- dwustronne
- wielostronne (Karta Narodów Zjednoczonych)
2. Zwyczaj międzynarodowy
3. Niektóre uchwały niektórych organizacji międzynarodowych
Wzajemne stosunki między prawem wewnętrznym a międzynarodowym:
- normy prawa wewnętrznego są obojętne dla prawa międzynarodowego
- normy prawa wewnętrznego są normami takimi samymi jak normy prawa międzynarodowego i regulują jakąś kwestię w sposób identyczny
- normy prawa wewnętrznego regulują dane stosunki inaczej niż normy prawa miedzynarodowego
Koncepcje:
1. ...
stary_hipis