Plasmodium vivax- Zarodziec ruchliwy
- Temp. Opt. 15stopni C
- Trzeciaczka- malaria tertiana
plasmodium malariae- Zarodziec pasmowy
- Temp. Opt. 18stopni C
- Gorączka co 72 godziny (co 4 dzień)
- Czwartaczka
Plasmodium falciparum- zarodziec sierpowaty
- temp. Opt. 21stopni
- gorączka co 24 godziny C
- febra tropikalna- malaria tropica
10-14 dni po pierwszym ataku gorączki, schizozoity pozostające w erytrocytach, przemieniają się w gamocyty
- gametocyt żeński- makrogameta
- gametocyt męski- mikrogameta
Po zapłodnieniu powstaje ruchliwa zygota (ookinet)- wwierca się w ścianę żołądka komara, otacza osłonką (oocysta)- po podziale jądra powstają sporozoity
W jamie ciała oocysta pęka i sporozoity wnikają do gruczołów ślinowych.
Merozoity P. vivat korzystają z substancji grupowej na powierzchni erytrocyta- tzw. Antygenu Duffy, jako receptora pozwalającego wniknąć do komórki. Pewna grupa ludzi w Afryce nie ma tego antygenu- są odporni na zakażenie tym pasożytem.
PASOŻYTY-PODZIAŁ:
-Pasożyty całkowite
-rośliny bezzieleniowe
-nie przeprowadzają fotosyntezy, lecz wszystkie potrzebne do życia substancje organiczne czerpią z organizmu żywiciela.
-Półpasożyty (synonimy: pasożyty częściowe, semipasożyty)
-posiadają zielony chlorofil i przeprowadzają fotosyntezę
- z organizmu żywiciela pobierają tylko niektóre, niezbędne do życia składniki, np. wodę i sole mineralne. Niektóre półpasożyty (np. szelężnik) mogą żyć samodzielnie bez żywiciela, ale wtedy nie są w stanie wytworzyć kwiatów.
ATROPINA występuje głównie w roślinach z rodziny psiankowatych, np. pokrzyku wilczej jagodzie, bieluniach i lulkach
Atropina- obraz zatrucia: „Czerwony jak cegła,
Gorący jak piec,
Suchy jak pieprz,
Ślepy jak nietoperz,
Niespokojny jak tygrys w klatce.”
KOKAINA (metylobenzoiloekgonina)- C17H21O4N- jedna z najsilniej działających substancji pochodzenia roślinnego. Odznacza się bardzo dużym potencjałem uzależniającym. Jest to alkaloid tropanowy otrzymywany z liści krasnodrzewu pospolitego (koki) (Erythroxylon coca), który pierwotnie porastał tereny Andów w Ameryce Południowej.
[Coca-cola 1886r. Jako mieszanka ekstraktów krzewu koka i nasion drzewa kola. Do 1903r. typowe opakowanie zawierało około 60mg kokainy. Dzisiejsza coca-cola nadal zawiera ekstrakt z liści koki- The Coca-Cola Company importuje obecnie ok. 8 ton liści rocznie. Jednak zabieg ten skutkuje jedynie w walorach smakowych, narkotyk jest usuwany.
EPEKOFIT- gatunek roślin, który przybył do nas z innych rejonów geograficznych w ostatnich czasach. Za graniczną datę przyjmuje się XVw. (odkrycie Ameryki, które zapoczątkowało migrację gatunków na ogromną skalę). Epekofity albo zostały przez człowieka celowo introdukowane, albo zostały przypadkowo zawleczone, albo też rozprzestrzeniły się samorzutnie za pomocą wiatru (anemochoria), czy zwierząt (zoochoria)
ROŚLINY TRUJĄCE I LECZNICZE:
BIELUŃ:
Roślina trująca:
- Zatrucia przypadkowe zdarzają się niekiedy u dzieci, jednak częściej u młodzieży eksperymentującej ze środkami odurzającymi
- Mimo silnych halucynacji efekty są nieprzyjemne z powodu znacznych efektów ubocznych.
- Głównymi substancjami, które mają znaczenie w przebiegu zatrucia są:
L-hioscyjamina
L-skopolamina
Atropina
- Alkaloidy bielunia działają pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy oraz porażająco na obwodowy układ współczulny.
OBJAWY ZATRUCIA:
- Omamy wzrokowe, oszołomienie, stany lękowe, pobudzenie
- Chwiejność chodu
- suchość w jamie ustnej
- zaczerwienienie i suchość skóry
- senność, dezorientacja
- początkowo tachykardia, później bradykardia
-przyspieszenie oddechu, duszność
-rozszerzenie źrenic
-niekiedy drgawki kloniczne
-wzrost temperatury ciała
-zgon wskutek porażenia ośrodka oddechowego
Roślina lecznicza:
Liście i nasiona używane w lecznictwie zawierają:
- 0,1-0,6% alkaloidów tropanowych: hioscyjamina, atropina, skopolamina
- saponiny tri terpenowe, garbniki, flawonoidy, hydroksykumarynę
- w małej ilości także atropaminę, skopinę, belladoninę, nikotynę i dwuaminę putrescynę
Surowcem są:
-liście bielunia zebrane w okresie kwitnienia i owocowania rośliny, zawierające nie mniej niż 0,25% alkaloidów obliczonych jako hioscyjamina
-nasiona
DZIAŁANIE:
- porażająco na zakończenia nerwów przywspółczulnych . Hamują czynność wydzielniczą gruczołów potowych, ślinowych, błon śluzowych nosa, oskrzeli i wydzielanie soku żołądkowego.
- charakterystyczne rozszerzenie źrenic.
- Rozkurczająco na mięśnie gładkie, zwłaszcza zwieraczy układu pokarmowego.
- Przyspieszenie akcji serca
- Liście bielunia zawierają więcej skopolaminy, która działa porażająco na nerwy przywspółczulne i ośrodkowy układ nerwowy, co powoduje znaczne upośledzenie intelektu, dezorientacje i halucynacje.
WSKAZANIA:
- Surowiec ma działanie przeciwskurczowe i przeciwbólowe.
- Liście bielunia są stosowane w postaci tytoniu jako środek przeciwastmatyczny (preparat Astmosan- liść bielunia, szałwi, pokrzyku, ziele stroliczki, azotan potasowy)
- Stosowany w skurczach przewodu pokarmowego, kolce (jelitowej, żółciowej i nerkowej)
W WETERYNARII:
- jako lek zewnętrzny.
- kompleksy i przymoczki ze świeżego soku bielunia- w leczeniu grzybic i owrzodzeń skóry, świerzbu i nużycy.
- Macerat z ziela- zwalczanie kleszczy i miodówek.
LULEK CZARNY:
ROŚLINA TRUJĄCA:
-Wszystkie części rośliny są trujące, najbardziej jednak korzeń i nasiona. Zawiera alkaloidy: skopolaminę, atropinę i L-hioscyjaminę.
- Zatrucia zdarzają się przez żucie i jedzenie nasion na skutek pomylenia ich z nasionami maku oraz korzeniem, na skutek pomylenia z korzeniem skorzonery lub pasternaku.
- halucynacje
- rozszerzone źrenice
- wysuszenie błon śluzowych jamy ustnej i gardła
- W stanie halucynacji wywoływanych przez liście lulka dominuje duże pobudzenie ruchowe, co jest charakterystyczne i odróżnia te zatrucia od zatruć pokrzykiem lub bieluniem.
ROŚLINA LECZNICZA:
- Surowiec zielarski: liście
-Działanie: liście mają małe zastosowanie w postaci extractum sic cum (0,3% alkaloidów) w formach recepturowych. Duże ilości używane są do wyrobu Oleum Hyoscyami.
-Piliniusz radził wdychać dym z palonego lulka na uśmierzenie bólu zębów, a w średniowieczu stosowano lulek do znieczuleń. W homeopatii stosowano go jako lek na uspokojenie, czasem przeciwbólowo przy silnych bólach gośćcowych, zapaleniach korzonków i nerwobólach.
POKRZYK WILCZA JAGODA (Atropa belladonna)
- Jest jedną z najsilniej trujących roślin. Szczególnie trujące są owoce. Dawką śmiertelną dla dorosłego człowieka jest 12-15g suchej masy liści rośliny.
Produkowane z pokrzyku preparaty:
- zmniejszają napięcie mięśni gładkich
- działają hamująco na układ nerwowy przywspółczulny
- rozszerzają źrenice.
- zmniejszają wydzielanie wszystkich gruczołów
- Znajdują wykorzystanie w okulistyce podczas badania oka (atropina), a także do leczenia kaszlu, kolki nerkowej i żółciowej, astmy i schorzeń żołądkowo-jelitowych
ALKALOIDY ZAWIERAJĄCE ATOM AZOTU W UKŁADZIE HETEROCYKLICZNYM:
- ALKALOIDY CHINOLINOWE- zawierają w cząsteczce układ chinoliny, powstają na drodze biosyntezy z tryptofanu:
-chinina
-chinidyna
Chinina
- alkaloid o gorzkim smaku, znajdujący się w korze drzewa chinowego rosnącego w Ameryce Południowej w Andach.
- była pierwszym, skutecznym lekiem na malarię. Działa poprzez tworzenie kompleksów z DNA zarodźca malarycznego, co uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie jego komórek.
- Posiada własności przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i przeciwbólowe.
- Jest też wykorzystywana do nadawania specyficznego smaku napojowi gazowanemu- tonikowi (jako dodatek smakowy może być wykorzystywana legalnie w większości krajów świata, jeżeli jej stężenie nie przekracza określonych wartości. W USA i Kanadzie dopuszczalne jest 83ppm (mg/kg). W Polsce i krajach UE 100 mg/kg
Chinidyna
- jest najstarszym lekiem przeciw arytmicznym, prototypem leków stabilizujących błonę komórkową
- ALKALOIDY IZOCHINOLINOWE- zawierają w cząsteczce układ izochinoliny:
-Typu benzofenantrydyny- chelidonina
-Typu protoberberyny- berberyna
-Typu benzyloizochinoliny- papaweryna
-Typu morfinanu- morfina, kodeina, tebaina
-Typu emetyny- emetyna
Papaweryna
- (od łac. Papaver- mak) występuje w opium, ale także otrzymywana syntetycznie.
- Nie ma działania narkotycznego
- Działa rozkurczająco na mięśnie gładkie narządów wewnętrznych (bezpośrednie działanie na komórkę mięśniową)
- w obrębie dróg żółciowych, moczowych, przewodu pokarmowego, naczyń krwionośnych i oskrzeli powoduje niewielkie obniżenie ciśnienia tętniczego.
Papaweryna jest stosowana w:
- stanach skurczowych przewodu pokarmowego
- kolce wątrobowej
-kamicy pęcheżyka żółciowego
- stanach zapalnych i skurczowych dróg żółciowych
- kolce jelitowej
- zaparciach spastycznych
- kamicy nerkowej
- bolesnym parciu na mocz
- obecnie żadziej także w stanach skurczowych naczyń krwionośnych, w tym naczyń krążenia wieńcowego, mózgowego i siatkówki.
Emetyna
- alkaloid występujący w korzeniu ipekakuany
- działanie pierwotniakobójcze było wykorzystywane do leczenia czerwonki amebowej oraz motylicy wątrobowej.
- działanie wykrztuśne i wymiotne emetyny jest powodowane przez silne drażnienie błony śluzowej żołądka
- emetynę podaje się wówczas, gdy leczenie metronidazolem jest nieskuteczne lub przeciwskazane.
Kodeina
- (metylomorfina) jest to alkaloid wchodzący w skład opium (0,7-2,5%)
Działanie:
-przeciwbiegunkowe
-przeciwkaszlowe- w dawkach mniejszych niż mających działanie przeciwbólowe (standardowo 8mg). Działanie przeciwkaszlowe utrzymuje się około 2 godzin, a wywołane jest przez działanie substancji na ośrodek mózgowy odpowiedzialny za oddychanie.
- przeciwbólowe (ok. 10-krotnie słabsze od morfiny)- zazwyczaj wchodzi w skład złożonych leków przecibólowych.
-ALKALOIDY INDOLOWE- pochodne indolu:
- Typu strychnos- strychnina
- Typu johimbanu- johimbina, rezerpina
Pochodne dihydroindolu:
- Ajmalina
Strychnina:
-alkaloid występujący w nasionach kulczyb wroniego oka (wyst. W lasach Indii, Cejlonu i Malezji. Uprawiana jest również w Afryce Środkowej). Alkaloid występuje w całej roślinie, najwięcej w nasionach.
- Posiada silne własności toksyczne
- blokuje synapsy hamulcowe, co w efekcie wzmaga pobudzenie neuronów.
- śmierć następuje wskutek uduszenia w następstwie skurczu tonicznego mięśni oddechowych.
Johimbina:
- jest alkaloidem uzyskiwanym z kory lub liści drzewa Yohimbe rosnącego w Kamerunie.
- W Holandii sprzedawana jest w smartshopach w formie ekstraktów, jako afrodyzjak.
- Johimbina nie rozpuszcza się w wodzie, lecz jest rozpuszczalna w alkoholu etylowym, chloroformie i eterze dietylowym.
Rezerpina:
- alkaloid wyizolowany z korzeni Rauwolfii żmijowej rosnącej u stup Himalajów.
- łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego i łatwo przenika do ośrodkowego układu nerwowego.
- Działa wolno i może kumulować się w organizmie, gromadząc się głównie w tkankach bogatych w lipidy.
- Mechanizm działania polega na wypłukiwaniu katecholamin (neuroprzekaźników) i zapobieganiu ich gromadzenia się w zakończeniach nerwów układu współczulnego.
-Znoszenie przekaźnictwa w układzie współczulnym powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, a zatem obniżenie ciśnienia krwi.
- rezerpina działa również uspokajająco.
- Stosuje się ją w celu leczenia łagodnego nadciśnienia połączonego z częstoskurczem zatokowym.
- Ze względu na działania nieporządane oraz wprowadzenie skuteczniejszych leków, rezerpina jest stosowana coraz rzadziej, a w niektórych krajach wycofana z lekospisów.
- W Polsce złożone preparaty przeciwnadciśnieniowe zawierające rezerpinę to: Normatens i Brinerdin.
Ajmalina
-wyst. W korzeniu Rauwolfi żmijowatej
-hamuje czynności układu bodźcoprzewodzącego serca nie wpływając przy tym na kurczliwość samego mięśnia sercowego.
- W lecznictwie znalazła zastosowanie jako lek przeciwarytmiczny. Stosowana jest najczęściej w migotaniu przedsionków z szybką czynnością komór.
- Charakteryzuje się krótkim działaniem (do 1,5h)
ALKALOIDY POCHODNE ERGOLINY- Alkaloidy sporyszu:
Pochodne kwasu D-lizergowego
-Ergometryna
-Ergotamina
Ergometryna
- należy do małocząsteczkowych, rozpuszczalnych w wodzie alkaloidów sporyszu
- Sporysz jest przetrwalnikiem buławinki czerwonej, grzyba pasożytującego na różnych gatunkach traw, głównie życie.
BUŁAWINKA CZERWONA
- przetrwalniki wypadają z kłosów na ziemię i zimują.
- z nich wyrastają podkładki z czerownymi główkami, z których uwalniają się zarodniki zakażające znamiona kwitnącego żyta.
- W zakażonych zalążniach rozwija się grzybnia wytwarzająca konidia i słodką ciecz wabiącą owady.
- Owady przenoszą zarodniki konidialne na dalsze kłosy.
- W okresie letnim powstają formy przetrwalnikowe grzyba, czyli sporysz.
- Sporysz jest surowcem alkaloidowym, którego obecność w mące dość często powodowała nawet śmiertelne zatrucia ludzi.
Ergometryna ma silny wpływ kurczący na mięsień macicy.
ZATRUCIA SPORYSZEM mają dwie formy:
- Postać skurczowa (dawniej taniec sw. Wita)- zaburzenia czucia, drżenie mięśni, drgawki kloniczne, ból głowy i brzucha, wymioty (często brunatne wymiociny), biegunka, przeczulica kończyn, rozszerzenie źrenic, sinica, zwolnienie akcji serca, podniecenie nerwowe, gonitwa myśli, niekiedy halucynacje.
- Postać zgorzelinowa (dawniej ogień św. Antoniego- Ignis sancti Antoni): zaburzenia czucia, zwolnienie akcji serca, ataki duszności, niedorwienie tkanek na skutek nadmiernego i długotrwałego obkurczenia naczyń krwionośnych, zakrzepy, martwica tkanek- zgorzel sucha tkanek niedokrwionych, porażenie ośrodka oddechowego, śmierć.
ALKALOIDY PURYNOWE- POCHODNE PURYNY:
- Kofeina
- Teobromina
- Teofilina
Kofeina (coffeinum) znana również jako:
-teina, gdy źródłem jest herbata
-guaranina z guarany
-mateina z mate
Stosowana w ilościach 100-300mg dziennie działa pozytywnie na wiele układów funkcjonalnych ludzkiego organizmu, nie uzależnia i nie daje skutków ubocznych. Dawka śmiertelna kofeiny przy podaniu doustnym dla człowieka to około 150mg na kilogram masy ciała. Najmniejsza znana dawka kofeiny, która spowodowała śmierć człowieka to 2g.
-jedna filiżanaka kawy zawiera około 75-200mg kofeiny
-herbata (50-60mg)
-yerba-mate (wysuszone, zmielone liście ostrokrzewu paragwajskiego)
-czekolada
-guarana
-orzeszki cola
Guarana
Surowiec zielarski: Nasiona zawierają m.on. 4-8% kofeiny, poza tym teobrominę, około 11% tłuszczu, 3% białek, 9% skrobii, do 50% włókna.
DZIA LANIE:
-działa stymulująco, znosi zmęczenie fizyczne i psychiczne
-zwiększa umiejętności koncentracji i zapamiętywania
-działa antyoksydacyjnie
-działa przeciwbakteryjnie
- zmniejsza wystąpienie zawałów serca i udarów
-przyspiesza metabolizm
Teobromina: (3,7 dimetyloksantyna)- jest alkaloidem purynowym znajdującym się między innymi w ziarnach kakao (około 1,8%). Występuje w roślinach przeważnie obok kofeiny, np. w herbacie i yerba-mate. Gorzka czekolada zawiera około 10 gramów teobrominy na kilogram, mleczna- około 5 gramów. Wykazuje słabe działanie stymulujące, może działać relaksująco i rozluźniająco na mięśnie. Jest substancją:
-pobudzającą czynność serca
-rozszerzającą naczynia krwionośne
-obniżają ciśnienie tętnicze
Teobromina jest szkodliwa dla niektórych gatunkach zwierząt, między innymi dla psów, kotów, papug i koni.
- Dla psa ważą...
reniatq