Elvin Morton Jellinek (Węgier)- w latach 1951-1952 przedstawił koncepcję alkoholizmu jako choroby.
W 1956 r. Amerykańskie Stowarzyszenie Medyczne zaklasyfikowało alkoholizm jako chorobę.
a) Alkoholizm jako choroba w modelu Jellinka
Stadia nałogu alkoholowego:
- przedalkoholiczna/objawowa/wstępna/towarzyska (pre-alcoholic chase),
- wstępna/ ostrzegawcza/ zwiastunowa/ prodromalna (prodrom al chase),
- ostra/ krytyczna/ krzyżowa (crucial chase),
- przewlekła, chroniczna I(chronic chase).
Faza pierwsza- charakteryzuje się piciem objawowym, na ogół specyficznym dla danej kultury. Przyszli alkoholicy po wypiciu doznają ulgi, odkrywają związek między napięciami życiowymi a poczuciem ich rozładowania po spożyciu alkoholu. Pije ukradkiem, następuje stopniowy wzrost tolerancji na alkohol, pojawia się konieczność picia coraz więcej, do stanu upojenia (mit tzw. mocnej głowy).
Faza druga- częste luki pamięciowe, nawet po niewielkiej ilości alkoholu (palimpsesty). Rozwija się picie po kryjomu, z chciwością, duszkiem, towarzyszy temu poczucie winy, ucieka od rozmów na ten temat.
Faza trzecia- utrata kontroli nad wypijaną ilością, różne tłumaczenia powodu picia (alibi), oskarżenia i przypisywanie winy za picie innym, irracjonalna megalomania na przemian z zachowaniami agresywnymi po których występują wyrzuty sumienia. Osoba uzależniona podejmuje nieskuteczne próby abstynencji. Zmiana pracy, która nie przeszkadzała by piciu. Utrata zainteresowania światem zewnętrznym, pogorszenie relacji rodzinnych (liczne urazy, urojenia niewierności), popęd płciowy zwykle słabnie. Poranne picie jest zapowiedzią fazy przewlekłej.
Faza czwarta- charakteryzuje się piciem w wielo dniowych ciągach non stop (nawet tygodniowych i wielomiesięcznych). Stopniowa degradacja moralna, społeczna, towarzyska. Picie z ludźmi z niższego poziomu społecznego, sięganie po tzw. wynalazki. Pojawiają się lęki, drżenia, niezborność ruchowa a w skrajnych przypadkach psychozy alkoholowe. Następuje znaczne obniżenia tolerancji na alkohol a uzależniony czuje się pokonany; może podjąć próbę samobójczą. Pojawienie się psychoz często powoduje przełom i podjęcie autentycznego leczenia.
Pięć typów alkoholizmu- klasyczna typologia Jellinka:
Alkoholizm typu Alfa- picie problemowe, sięganie po alkohol, by zredukować napięcie(może być przyczyną konfliktów społecznych). Picie tutaj jest zależnością psychologiczną. Choroba nie postępuje, nie ma objawów abstynencyjnych i utraty kontroli nad piciem.
Alkoholizm typu Beta- nie występuje zależność fizjologiczna ani psychologiczna. Podstawowe są komplikacje natury somatycznej( marskość wątroby, zapalenie błony śluzowej żołądka, uszkodzenia przewodu pokarmowego), na ogół powiązane z niewłaściwym odżywianiem.
Alkoholizm typu Gamma- najbardziej typowe uzależnienie, zarówno fizyczne i psychiczne z wyraźnie zaznaczonymi fazami i głównymi kryteriami choroby alkoholowej(zespół abstynencyjny, utrata kontroli nad ilością wypijanego alkoholu, picie w ciągach.
Alkoholizm typu Delta- uzależnienie fizyczne i psychiczne, bez kontroli nad ilością wypijanego alkoholu, jednostki te piją całymi latami, nisko procentowe trunki utrzymując stałe stężenie alkoholu we krwi. Odstawienie alkoholu powoduje objawy abstynencyjne.
Alkoholizm typu Epsilon- (dawniej dipsomania)- opilstwo okresowe. Długie okresy abstynencji i okresy intensywnego picia.
Alkoholizm typu Zeta- inni autorzy o nim mówią, charakterystyczny dla jednostek, które pod wpływem alkoholu zachowują się agresywnie i antyspołecznie.
b) Dwa podstawowe typ alkoholizmu wg Cloningera:
Typ I- alkoholizm uwarunkowany środowiskiem- pojawia się zazwyczaj po 25 r.ż., charakteryzują się brakiem rodzinnego obciążenia genetycznego, mogą pojawiać się dłuższe okresy abstynencji, występują powikłania somatyczne i psychiczne.
Typ II- alkoholizm uwarunkowany genetycznie- związany z rodzinnym obciążeniem genetycznym, wczesne pojawienie się choroby, picie ma charakter systematyczny, częściej występuje u mężczyzn, osobowość antysocjalna.
Uzależnienie jest syndromem psycho-fizjo-społecznym, wzór behawioralny, w którym bardzo trudne lub wręcz nie możliwe jest odseparowanie wymiarów fizycznego i psychicznego.
Właściwości uzależnienia:
1) Uzależnienie ma charakter kontinuum (płynne przejścia);
2) Uzależnienie odciąga jednostkę od jej pozostałych zajęć;
3) Uzależnienie nie jest przyjemnym doświadczeniem(środki chemiczne nie smakują dobrze);
4) Uzależnienie jest niemożnością wybrania „nierobienia czegoś”.
TRT- teoria redukcji napięcia
WHO- Światowa Organizacja Zdrowia
c) Integrujący model uzależnienia J. Mellibrudy.
Uzależnienie to utrata kontroli nad zachowaniami powodującymi szkody (fizyczne, psychologiczne, rodzinne lub społeczne) związane z używaniem odurzających substancji chemicznych lub wywołane określonymi czynnościami o charakterze kompulsywnym.
Poprawne są terminy: uzależnienie od alkoholu i uzależniony od alkoholu.
d) Koncepcje etiologiczne alkoholizmu:
a) Koncepcje biologiczne:
-teoria genetotropowa- niektórzy ludzie rodzą się z defektem przemiany materii i mają wzmożone zapotrzebowanie na nadmierne ilości zasadniczych witamin. Powstaje stan chemicznego niedożywienia a zetknięcie z alkoholem szybko prowadzi do uzależnienia.
- teoria genetyczna- dziedziczenie skłonności zapadnięcia na alkoholizm.
- teoria wewnątrzwydzielnicza- do uzależnienia dochodzi w skutek zaburzeń hormonalnych.
2. Teorie socjologiczne- wskazują na różnice społeczne w spożywaniu alkoholu.( Kraje skandynawskie i Rosja dominują w spożyciu alkoholu, kraje śródziemnomorskie- wino do posiłku, istnieją społeczeństwa którym religia zabrania spożycia alkoholu)
3. Teorie psychologiczne.
monisia012