WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII BIOLOGICZNEJ - ZAGADNIENIA NA EGZAMIN- 2011/2012

Molekularna organizacja życia

1.       cechy materii ożywionej

2.       zasady molekularnej logiki życia

·         cząsteczki biologiczne: podstawowe pierwiastki, komplikacja budowy, wielorakość funkcji, zestawy supramolekularne

·         typy wiązań chemicznych - wiązania silne i wiązania słabe, ich rola w budowie cząsteczek i znaczenie dla oddziaływań między cząsteczkami, przykłady oddziaływań opartych na strukturalnym dopasowaniu cząsteczek

·         podstawy chemicznej użyteczności węgla

·         woda – właściwości cząsteczki  i ich znaczenie dla organizacji i funkcjonowania komórki; pojęcie hydrofobowy i hydrofilowy

·         komórka a prawa termodynamiki: dostępne, użyteczne i nieużyteczne postaci energii, stan uporządkowania i stan nieuporządkowania (entropia)

·         metabolizm – poziomy regulacji, zasada działania i znaczenie enzymów, koordynacja działania enzymów, katabolizm i anabolizm, białka allosteryczne

·         podstawy odtwarzania komórek, droga od genu do białka

·         powstanie komórek i różnych form organizmów w wymiarze ewolucyjnym

Energetyczne podstawy życia

·         znaczenie błon biologicznych, zasada organizacji błon, składniki błon

·         transport cząsteczek przez blony

·         podstawowe zasady zdobywania energii przez komórki, cząsteczek pożywienia

·         „nośniki” energii

·         budowa mitochondrium

·         utlenianie biologiczne i jego etapy

·         łańcuch oddechowy w mitochondriach – zasada organizacji i działania

·         fosforylacja oksydacyjna jako wynik funkcjonalnego sprzężenia między łańcuchem oddechowym i syntazą ATP, kontrola oddechowa jako miara sprzężenia między łańcuchem oddechowym i syntazą ATP

·         wartość energetyczna pożywienia

·         „choroby mitochondrialne”

Powstawanie cech fenotypowych pod kontrolą genów:

·         gen, pseudogen, genom, genotyp, chromosom, fenotyp, fenotyp rozszerzony – definicje

·         organizacja genomu człowieka

·         budowa i funkcja DNA, upakowanie DNA w komórkach

·         replikacja DNA – definicja, mechanizm, błędy – częstość i przyczyny pojawiania się, sposoby korekty oraz skutki dla funkcjonowania i ewolucji organizmów

·         budowa i funkcje RNA,

·         transkrypcja – definicja, mechanizm, produkty, rola mechanizmów epigenetycznych

·         DNA i RNA; podobieństwa i różnice

·         kod genetyczny – definicja, cechy, odstępstwa, możliwość korekty błędów

·         organizacja ludzkich genów kodujących białka – znaczenie eksonów i intronów

·         translacja – definicja, mechanizm, losy produktów translacji (białek) – aktywacja, funkcje, degradacja

·         struktura przestrzenna białek, charakterystyka struktury pierwszo-, drugo-, trzecio- i czwartorzędowej, czynniki wpływające na odpowiednie zwijanie się łańcuchów polipeptydowych czyli konformację białka

·         kontrola ekspresji genów – regulacja transkrypcji i translacji, ogólne zasady

·         praktyczne aspekty wiedzy na temat genów: nutrigenomika, medycyna spersonalizowana.

Kontrola cech fenotypowych przez środowisko 

·         typy sygnałów działających na komórki

·         zasada działania sygnałów chemicznych (cząsteczek sygnałowych) oraz zakres ich oddziaływania na komórki

·         typy receptorów cząsteczek sygnałowych i sposoby ich działania, wewnątrzkomórkowe cząsteczki sygnałowe, związek receptorów z regulacją ekspresji genów, przykłady procesów biologicznych, w których uczestniczą różne typy receptorów

·         białko CREB jako kluczowy element tworzenia trwałych śladów pamięciowych, zasada organizacji synapsy i przykłady neuroprzekaźników

·         typy sygnalizacji biologicznej

·         układ hormonalny jako podstawowe narzędzie utrzymania homeostazy w obrębie organizmu wielokomórkowego – organizacja układu hormonalnego człowieka i jego związek z układem nerwowym, sprzężenie zwrotne, klasyfikacja hormonów, funkcje hormonów, choroby hormonalne

·         miłość = neuroprzekaźniki + hormony?

Przyczyny zmienności organizmów

·         zmienność epigenetyczna – definicja, imprinting (piętnowanie) genów jako przykład zjawiska epigenetycznego, epimutacje, przykłady schorzeń.

·         zmienność genetyczna - definicja,

·         mutacje - typy (genowe, chromosomowe, genomowe) i ich definicje, przyczyny mutacji (spontaniczne i indukowane), mutageny: klasyfikacja i sposoby działania, skutki mutacji na poziomie genomu i fenotypu, choroby genetyczne: podział (jednogenowe, chromosomowe, wieloczynnikowe), sposoby dziedziczenia chorób jednogenowych, przykłady chorób jednogenowych i chromosomowych.

·         rekombinacja – definicja i rola w mejozie, znaczenie mejozy, skutki rekombinacji.

·         ruchome elementy genetyczne (np. transpozony) - definicja i skutki przemieszczania się ruchomych elementów genetycznych.

·         wirusy – definicja, typy genomów, skutki obecności wirusów w komórkach człowieka: przykłady schorzeń, w tym transformacja nowotworowa (pojęcie protoonkogen i onkogen), udział w tworzeniu zmienności

Zachowanie człowieka jako przedmiot zainteresowania biologii i psychologii – psychologia ewolucyjna razem z:  prof. dr. hab. Piotr Tryjanowski, Instytut Zoologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

·         zachowanie jako fenotyp

·         podstawy psychologii ewolucyjnej: adaptacyjność i przystosowawczość zachowań człowieka, działanie doboru naturalnego w populacjach Homo sapiens

·         pochodzenie i przydatność ludzkiej inteligencji

·         nieświadoma kontrola działania, automatyczne odruchy, emocje, zmysł moralny, empatia

LITERATURA:

Podstawa

Alberts, B., Bray, D., Johnson, A., Lewis, J., Raff, M., Roberts, K., Walter, P. (2005). Podstawy biologii komórki. Warszawa: PWN.

Buss DM (2001) Psychologia ewolucyjna. Jak wytłumaczyć społeczne zachowania człowieka. Najnowsze koncepcje.” Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

Duszyński J., Grykiel K., Hryniewiecka L., Jarmołowski A. (2003) Biologia, Tom1, wydawnictwo Szkolne PWN

Przydatne:

Biedrzycki M                                          „Genetyka kultury.”

Campbell A.                                          „Jej niezależny umysł. Psychologia ewolucyjna kobiet”

Dawkins R                                          „Samolubny gen.”

                                                        „Fenotyp rozszerzony.”

Etcoff N                                          „Przetrwają najpiękniejsi. Wszystko co nauka mówi o ludzkim pięknie.”

Fisher H                                          „Dlaczego kochamy.”

Hamer D, Copeland P                            „Geny a charakter. Jak sobie poradzić z genetycznym dziedzictwem.”

Ingram J                                          „Płonący dom.”

Miller G              „Umysł w zalotach. Jak wybory seksualne kształtowały naturę człowieka.”

Parry V.                                          „Cała prawda o hormonach. Chemia emocji”

Pisula W (red)                                          „Psychologia porównawcza”

Poppel E                                          „Granice świadomości.”

Ridley M                                          „Genom.”

                                                        „O pochodzeniu cnoty.”

                                                        „Czerwona królowa.”

Wilson E                                          „O naturze ludzkiej.”

Wrangham R, Peterson D              „Demoniczne samce”

oraz

Baker R.                                           „Wojny plemników.”

Damasio AR.               „Tajemnica świadomości. Jak ciało i emocje współtworzą świadomość.

Eibl-Eibesfeldt I.                             „Miłość i nienawiść”

Ghiglieri MP.                                           „Ciemna strona człowieka. O poszukiwaniu źródeł męskiej agresji.”

Medina JJ.                                           „Zegar życia. Dlaczego się starzejemy? Czy można cofnąć czas?”

Moir A, Jessel D.                             „Płeć mózgu.”

Watson JD.                                           „Podwójna helisa.”

Weiner J.                                           „Czas, miłość, pamięć.

Williams GC.                                           „Światełko mydliczki.”

Wills Ch.                                           „Żółta febra, czarna bogini. Koewolucja ludzi i mikrobów.”

Wright R.               „Moralne zwierze. Dlaczego jesteśmy tacy, a nie inni: psychologia ewolucyjna a życie codzienne.”