Uniwersytet ��DZKI Pawe� Chmielewski Marian Wilk Zarys dziej�w ZSRR Poazczcg�lne rocdzlaty napl��ll Htrlmn mik - rozdz. I-WI Ctmimlmumki - rozdz. mi-xix REDAKCJA NACZELNA MYDMMICTH UNIBERSYTETU ��CZKIEOU BoArfan fljra Kry*tyi�M (redaktor naccelny) J Mouiak M AHNICTH "FOLIA HISTORICA" ay Stankicwlci, JuJiin RECEKZENT SKRYPTU Piotr �o*ovsU REDAKTOR WYDAMNICTHK Lena Pa� OEZAOG; PMOJEKTOWU. Hiestftt CX*p*kl Skrypt przeznaczony jest dla ctudeo�dM historii i filologii rosyjskiej U n l w e r � y t � t 1983 ��dzki Wydanie t. Kaklad Soo+92 egr. ArL. uyd. 23,5. Ark. druk. 26,875. Papier kl. V, 7o g, 61x86. Zaa. 147/994/8J. L-3. Cena i� 141.- Druk wykonano w Pracowni Poligraficznej Uniwersytetu ��dzkiego ^^���M SPIS TRE�CI �7 Przedmowa ....��..������...��������.��������������������� Rozdzia� I - Obalenie caratu............................ Wp�yw wojny na sytuacj� wewn�trzn� ...77:............ �Rewolucja lutowa.................................... Rozdzia� II - Rewolucja pa�dziernikowa.................. Mi�dzy marcen a pa�dziernikiem...................... 29 Powstanie zbrojne w Piotrogrodzie................... ^ Rozdzia� III - Partia bolszewik�w organizatorem pa�stwa nowego typu ........................................... 51 Sytuacja polityczna na prze�omie 1917/1918 r........ 51 Zgromadzeni* Ustawodawcze ........................... 60 Pok�j w Brze�ciu.................................... * 62 j Sytuacja w partii bolszewik�w..................... 56 Powstanie III Mi�dzynarod�wki....................... 68 Rozdzia� IV - Wojna wewn�trzna.......................... 70 l Rozdzia� V - Komunizm wojenny........................... 86 *> Rozdzia� VI - Utworzenie ZSRR........................... 57 ,4 Rozdzia� VII - Odbudowa gospodarki - Nowa Polityka-Ekonomiczna (NEP)........................................ 11� i Rozdzia� VIII - Sytuacja polityczna - wzrost roli partii 127 X Zjazd RKP(b) ...................................... 128 Pa�stwo i Cerkiew................................... 131 Sytuacja w partii................................... 1.32 Konstytucja ZSRR.................................... 135 Aktywizacja opozycji wewn�trzpartyjnej.............. ^3� Partia Przemys�owa l zwi�zkowe Biuro .KC SDPRR (aien- szewik�w)........................................... 1^3 Sytuacja na wsi..................................... 1^5 Nowa konstytucja .................................... Pocz�tki kultu Jednostki........,................... XVIII Zjazd WXP(o).................................. la� IX - Industrializacja ZSRR..................... c f .,' Uchwalenie pierwszego planu pi�cioletniego .......... \ \ Realizacja planu...........................�<�*.���� \J Wielkie budowy...................................... Ostatni etap pierwszej pi�ciolatki .................. Rezultaty pierwszej pi�ciolatki ..................... Kolektywizacja rolnictwa ........................... Drugi i trzect plan pi�cioletni..................... Rozdzia� X - G��wne kierunki radzieckiej polityki zagranicznej (1917-1939)................................. Rozdzia� XI - O�wiata, nauka l kultura .................. Likwidacja analfabetyzmu............................ Szkolnictwo wy�sze i nauka .......................... "Proletkult"........................................ Literatura .......................................... Teatr............................................... Filia................................................ Rozdzia� XII - Wielka wojna narodowa ZSRR............... Plany niemieckie wobec ZSRR ......................... ZSRR wobec zagro�enia wojennego ..................... Pocz�tek wojny radzi ecko-nieaaieckiej - walki obronne. Bitwa o Moskw�...................................... Obrona Leningradu ................................... Sytuacja na terenach okupowanych .................... Bitwa pod Stalingradem.............................. �ycie na zapleczu frontu ............................ Dzia�ania wojsk radzieckich w latach 1943-1944...... Dypluoacja radziecka w latach wojny................. ZSRR v ostatnim roku wojny........................... Rozdzia� XIII - Zmiany w uk�adzie si� politycznych po II wojnie �wiatowej .................................... Rozdzia� XIV - Odbudowa l dalszy rozw�j gospodarki ZSRR w latach 1946-1950.................................... 145 148 151 155 155 164 168 172 174 176 182 189 211 211 216 221 221 229 231 239 239 241 246 251 255 257 261 263 267 273 282 286 29? strat i zniszcze� wojennych.................. Przej�cie gospodarki radzieckiej na tory po';ojove ... G��wne zadania i realizacja czwartego planu 5-l�tnie- g� .................................................. Rozdzia� XV - Zwi�zek Radziecki w latach "zimnej wojny" . ZSRR w walce o likwidacj� napi�� mi�dzynarodowych l utrzymanie pokoju (1946-1953)....................... Kult Jednostki...................................... Rozdzia� XVI - Na drodze do odpr�enia �wiatowego ....... Powr�t do leninowskich nona w �yciu partyjnym i pa�stwowym ............................................. �XX Zjazd KPZR....................................... Pocz�tki odpr�enia w stosunkach Wsch�d-Zach�d. Walka ZSRR o os�abienie napi�cia mi�dzynarodowego...... Rozdzia� XVII - ZSRR w okresie budownictwa podstaw koau-nizsu............................................... Program budownictwa komunizmu. XXI i XXII Zjazd KPZR Reforma gospodarcza drugiej po�owy lat sze��dziesi�tych. XXIII Zjazd KPZR.............................. Gospodarka rozwini�tego spo�ecze�stwa socjalistycznego. XXIV i XXV Zjazd KPZR........................... Rozdzia� XVIII - Radziecka ofensywa pokojowa ............ Polityka zagraniczna ZSRR lat sze��dziesi�tych ...... Radziecki "Prograa Pokoju" .......................... Rozdzia� XIX - O�wiata, nauka i kultura po II wojnie �wiatowej........................................... O�wiata i szkolnictwo wy�sze........................ Nauka i technika .................................... Literatura l dramat................................. Radzieckie kino lat 1945-1977............ Zako�czenie . Bibliografia 295 296 301 . 309 309 319 329 329 333 342 355 355 361 365 373 373 394 403 403 408 414 420 425 427 PRZECHOWA Niniejszy tekst stanowi� ma, w prze�wiadczeniu Jego autor�w, zarys podr�cznikowy dziej�w ZSRR w latach 1917-1977. Mamy pe�n� �wiadomo�� faktu, �e podj�li�my zadanie bardzo trudne, gdy� 60-letnia historia Zwi�zku Radzieckiego Jest niezwykle "bogata w wydarzenia i zjawiska z �ycia politycznego oraz spo�eczno-gospodarczego. Nale�y te� podkre�li�, i� stan bada� naukowych nie Jest w pe�ni zadowalaj�cy w odniesieniu do wszystkich okres�w i zagadnie� z historii ZSRR. Kierowa�o nami. wszak�e prze�wiadczenie, �e nale�y zaproponowa� cho�by niedoskona�� Jeszcze pr�b� syntezy dziej�w ZSRR, aby tym samym pom�c studentom historii i filologii rosyjskiej, do kt�rych adresowany Jest w pierwszyc rz�dzie ten skrypt, w poznawaniu przesz�o�ci naszego wschodniego s�siada. V polskiej literaturze naukowej Jest to pierwsza pr�ba zarysu dziej�w ZSRR. Zdajemy sobie spraw� z tego, �e zaproponowany uk�ad tre�ci, a tak�e proporcje w przedstawianiu poszczeg�lnych zagadnie� mog� budzi� w�tpliwo�ci, ale pewnym usprawiedliwieniem niech b�dzie to, i� ze wzgl�d�w wydawniczych nie mogli�my rozwin�� w Jednakowym stopniu wszystkich fragment�w skryptu. '�������B Rozdzia� OBALENIE CARATU Wp�yw wojny na sytuacj� wewn�trzn� Zrozumienie ca�ego splotu wydarze�, kt�re doprowadzi�y do rewolucji 1917 r., by�oby niemo�liwe b� nakre�lenia cho�by o-g�lnego obrazu udzia�u Rosji w pierwszej wojnie �wiatowej, gdy� w�a�ciwie wojna z wszystkimi jej Implikacjami przyspieszy�a v spos�b zasadniczy wydarzenia rewolucyjne. Rosja znalaz�a ale. v stanie wojny z Niemcami 1 sierpnia (n.et.) 1914 r.1 V cztery dni p�niej wypowiedzia�y wojn� Rosji Austro-W�gry. W wirze wojny znalaz�y si� r�wnie� (po stronie Rosji) Anglia i Francja. Wojna wnios�a od razu nowe elementy do sytuacji waw-"n�trznej imperium rosyjskiego. Na r�ce cara Miko�aja II wys�ano setki depesz z wyra�ani wiernopodda�czych uczu�. Zorganizowano manifestacje patriotyczne, a 20 VII (2 VIII) olbrzymi t�um znalaz� si� przed siedzib� cara - Pa�acea Zimowym w Petersburgu. W�r�d wiwat�w i okrzyk�w monarcha ukaza� si� na balkonie pa�acu. Prasa wszelkich odcieni publikowa�a mn�stwo patriotyoznych artyku��w wzywaj�cych nar�d do spokoju i Jedno-ici. V ukazuj�cym si� w Koskwie dzienniku "Utro Rossi�" ("Poranek Rosji") pisano 20 VII� "Sta�o si�. Wojna z Niemcami. V tej wielkiej chwili ca�a Rosja w Jednym porywie zaufania l Bl�c-� �ci skupia si� wok� Panuj�cego, prowadz�cego Rosj� do swi�te- W Rosji obowi�zywa� w�wczas tzw. stary atyl (kalendarz Juliafeki). R�nica w stosunku do datacji obowi�zuj�cej na Zachodzie (kalendarz gregoria�ski) wynosi�a dla wieku XX - 13 dni. Dlatego daty dzienne odnosz�ce si� do 1917 r. podawane b�d� w obu stylach. go boju z wrogiem S�owian. V chwili obecnej nie ma w Rosji ani prawych, ani lewych, ani rz�du, ani spo�ecze�stwa, jest natomiast jeden nar�d rosyjski". Podobne stanowisko zaprezentowa�y partie politycznej r�ne stowarzyszenia i instytucje. W uchwalonych rezolucjach wskazywano, �e bez wzgl�du na stosunek do polityki wewn�trznej rz�du, nakazem chwili jest utrzyma� jedno�� i niepodzielno�� pa�stwa. Pozornym wyrazem triumfu "jedno�ci wewn�trznej" by� przebieg uroczystego posiedzenia Dumy Pa�stwowej 26 VII (8 VIII), V przem�wieniach deputowanych brzmia�y nuty ugody i wiary w ostateczny sukces militarny i polityczny Rosji, Poparto spraw� kredyt�w wojennych i, sk�adano o�wiadczenia wyra�aj�ce solidarno�� z og�lnymi celami pa�stwa....
wojtekgro