2002 Matura próbna(1).pdf

MATURA PRÓBNA 2002

OKRĘGOWA

KOMISJA

EGZAMINACYJNA

w KRAKOWIE

BIOLOGIA

TEMATY

1. Które z organicznych składników wielkocząsteczkowych można nazwać

makrocząsteczkami życia? Uzasadnij ich znaczenie dla funkcjonowania

organizmów.

2. W procesie ewolucji zwierząt powstawały rozmaite sposoby rozrodu.

Uzasadnij słuszność tego stwierdzenia, posługując się odpowiednio

dobranymi przykładami dotyczącymi zwierząt i człowieka.

3. Udowodnij stwierdzenie: Bez wody nie może istnieć życie na Ziemi.

Wykonaj polecenia zawarte w 35 zadaniach umieszczonych w załączniku do

powyższego tematu.

Uwaga:

W tekście wyróżnione i oznaczone (*) zostały zadania przeznaczone dla zdających z klas o profilu biologiczno-

chemicznym, co zostanie uwzględnione w końcowej punktacji. Zadania te może również rozwiązywać zdający

z klasy o innym profilu i da mu to szansę uzyskania dodatkowych punktów.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002

ZAŁĄCZNIK DO TEMATU 3:

Udowodnij stwierdzenie: Bez wody nie może istnieć życie na Ziemi.

Zadanie 1 (2 pkt.)

Woda pod wieloma względami jest związkiem niezwykłym. Większość jej fizykochemicznych

właściwości wynika z budowy chemicznej.

Narysuj model cząsteczki wody, uwzględniając w niej rozkład ładunków elektrycznych.

Zadanie 2 (2 pkt.)

Rozpuszczenie substancji w wodzie jest możliwe tylko wtedy, gdy oddziaływania między

cząsteczkami substancji rozpuszczonej, a cząsteczkami wody są dostatecznie silne.

Podaj dwa przykłady procesów biologicznych, które zachodzą dzięki temu, że woda jest

znakomitym rozpuszczalnikiem związków hydrofilowych.

1. .................................................................................................................................................

2. .................................................................................................................................................

Zadanie 3 (2 pkt.)

Właściwości fizykochemiczne wody decydują o jej podstawowych funkcjach. W kolumnie A

wymieniono kilka przykładów właściwości wody, natomiast w kolumnie B biologiczne funkcje

tego związku.

Kolumna A

Kolumna B

I. bierność chemiczna

A podnoszenie wody w cienkich kapilarach

C rozpuszczanie w wodzie związków jonowych

i niejonowych

IV. duże napięcie powierzchniowe D nie reagowanie z większością rozpuszczonych

w niej związków

V. wysokie ciepło parowania E umożliwia przetrwanie okresu zimowego

organizmom żyjącym w zbiornikach wodnych

F umożliwia utrzymywanie się na powierzchni

wody organizmów biernie się w niej

poruszających

Przyporządkuj każdej właściwości wody, tę funkcję życiową, o której ona decyduje.

I ........... , II ........... , III ............... , IV .............. , V ...............

strona 2 z 16

II. budowa dipolowa

B utrzymywanie stałej temperatury ciała

III. największa gęstość w tempera-

turze +4 o C

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002

Zadanie 4 (3 pkt.)

Układy biologiczne pobierają i oddają wodę zgodnie z fizycznymi prawami: dyfuzji, osmozy

i pęcznienia. Poniższe schematy przedstawiają dwa rodzaje transportu: dyfuzję i osmozę.

osmoza

a) Porównaj oba te procesy, wskazując jedno podobieństwo i jedną różnicę między nimi.

............................................................................................................................................................

b) Przedstaw przyczynę wzrostu poziomu roztworu cukru w przypadku osmozy.

............................................................................................................................................................

Zadanie 5 (4 pkt.)

Średnia zawartość wody w organizmach żywych waha się w granicach 75-85%. Uwodnienie

szeregu z nich oraz poszczególnych tkanek lub narządów może nawet znacznie odbiegać od

przeciętnej zawartości wody. Poniżej zestawiono w kolumnach przykłady organizmów i ich

części, zarówno roślinnych, jak i zwierzęcych.

Rośliny Zwierzęta

łodyga kaktusa szkliwo zębów

nasiona zarodek ssaka

pień drzewa kości

liście mięśnie

a) Uporządkuj wymienione wyżej części organizmów roślinnych od tych najmniej

uwodnionych do tych, które posiadają największą ilość wody. W tym celu wpisz

w wolne kratki cyfry od 1 do 4. W podobny sposób uporządkuj części organizmów

zwierzęcych wraz z zarodkiem ssaka.

b) Ustal i uzasadnij za pomocą jednego argumentu, czy ilość wody w komórkach ciała

organizmu np. człowieka jest stała, czy się zmienia w ciągu jego rozwoju osobniczego.

............................................................................................................................................................

strona 3 z 16

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002

* Zadanie 6 (3 pkt.)

W cytoplazmie woda stanowi fazę rozpraszającą koloidu, w której zawieszone są głównie

białka, lipidy, polisacharydy i inne związki chemiczne. Cytoplazma ma zdolność do

odwracalnej zmiany stanów skupienia.

A. zol ⇒ żel

B. żel ⇒ zol

a) Podaj nazwy zmian stanów skupienia (A i B) cytoplazmy.

A. ........................................, B. ..................................................

b) Wskaż, który z procesów (A czy B) związany jest z uwodnieniem cytoplazmy.

Uwodnienie cytoplazmy zachodzi w procesie: ..................

Zadanie 7 (3 pkt.)

Uczniowie na lekcjach biologii postanowili doświadczalnie zweryfikować następującą

hipotezę: Wzrost temperatury przyspiesza ruch cytoplazmy.

Mieli do dyspozycji:

1. preparaty wodne liści moczarki kanadyjskiej, zerwanych ze szczytowej części łodygi

2. mikroskop optyczny

3. źródło ciepła (np. lampka z żarówką o mocy 100 W)

4. wodę do uzupełnienia preparatów

5. stoper lub zegarek

Przedstaw plan doświadczenia (z uwzględnieniem próby kontrolnej), które posłużyłoby

do zweryfikowaniu postawionej hipotezy.

............................................................................................................................................................

Zadanie 8 (3 pkt.)

a) Wymień trzy rodzaje ruchów cytoplazmy.

1. ............................................ 2. ........................................ 3. ...........................................

b) Podaj jeden przykład ich znaczenia.

............................................................................................................................................................

strona 4 z 16

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002

Zadanie 9 (2 pkt.)

Woda jest podstawowym składnikiem płynów jamy ciała pełniących rolę szkieletu

hydraulicznego wielu bezkręgowców. Pogrupuj wymienione niżej organizmy na te, które

posiadają szkielet hydrauliczny i te, u których on nie występuje, wpisując ich nazwy

w odpowiednie kolumny tabeli.

wrotek, wypławek biały, przywra krwi, ślimak winniczek, glista ludzka, dżdżownica,

rak rzeczny, włosień spiralny

Organizmy bez szkieletu hydraulicznego Organizmy posiadające szkielet hydrauliczny

Zadanie 10 (2 pkt. + *1 pkt)

Środowisko lądowe charakteryzuje się tym, że występują w nim okresowe wahania ilości

wody. Wiele organizmów wykształciło w trakcie procesów ewolucyjnych różnorodne

adaptacje, do przetrwania niesprzyjających warunków.

a) Podaj dwa przykłady przystosowań roślin do życia w środowisku suchym

i pustynnym.

1. .................................................................................................................................................

2. .................................................................................................................................................

*b) Zdefiniuj pojęcie suszy fizjologicznej.

............................................................................................................................................................

Zadanie 11 (2 pkt.)

Reakcją wielu zwierząt na suszę w środowisku jest obniżenie ich aktywności życiowej.

a) Podaj nazwę opisanego niżej procesu życiowego, charakterystycznego dla niektórych

organizmów zwierzęcych.

W tym stanie komórki najprawdopodobniej tracą całą niezwiązaną wodę, a ich procesy

życiowe ulegają zwolnieniu nawet kilkaset razy, dlatego też ich wytrzymałość na działanie

skrajnie niekorzystnych warunków środowiska jest praktycznie nieograniczona.

Ten proces to: .................................................................

b) Przedstaw przyczynę dużej wytrzymałości wielbłąda na niedostatek wody w jego

pożywieniu.

............................................................................................................................................................

strona 5 z 16

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: