Psychologia Mowa Ciała-Psychoanaliza.doc

Punktem wyjścia dla badań teoretycznych problematyki "mowy ciała" jest poszukiwanie podstaw teoretycznych jej interpretacji.

Szczególnie zasłużonymi dla tej sprawy jest podejście psychoanalityczne i koncepcja Gestalt.

Psychoanaliza 

Twórca psychoanalizy, Freud przedstawia jej trzy definicje:

l. To metoda leczenia zaburzeń psychicznych, oparta na badaniu procesów umysłowych.

2. To procedura badania procesów umysłowych niedostępnych w inny sposób. 

3. To teoria psychologiczna oparta na ww. metodzie badania i nowa dyscyplina naukowa (Grzesiuk, 1998).

Freud przedstawia różnice indywidualne jako zdolność radzenia sobie z podstawowymi popędami. Mówi obrazowo o ciągłej wojnie między dwiema częściami osobowości- Id i Superego, których „rozjemcą” jest Ego.

Przedstawię niżej charakterystykę tych trzech komponentów:

Id - jest nieświadomą i pierwotną częścią osobowości. Działa w sposób irracjonalny, przez impulsy (wyrażenie i zaspokojenie). To, co „ukryte”, określa przyszłość, wnętrze korzenie i dziedzictwo, rodziców, seks i instynkty. W opisie ludzkiej sylwetki symbolizują je nogi.

Superego - to wartości danego człowieka oraz jego postawy moralne przekazane przez społeczeństwa. Generalizując, można powiedzieć o sumieniu. Jest ono symbolem marzeń i wolnej myśli, tęsknoty za lepszym, przyszłością i władzą. W opisie ludzkiej sylwetki symbolizują głowę.

Ego -jest obrazem rzeczywistości fizycznej i społecznej, wiedzy o tym, co prowadzi do czego oraz co jest możliwe w spostrzeganym świecie w danej chwili. Część z funkcji podejmują działanie zaspokajające impulsy Id. Są to mechanizmy obronne, a ich nadużywanie prowadzi do nerwic. Ego jest określeniem świadomego, czyli "tu i teraz", w pełni kontrolowanego działania, to jawne treści, czas pomiędzy tym, co było i będzie, jest stanem „między”. 
W opisie ludzkiej sylwetki symbolizuje je tułów.

Do odkrycia Freuda tych trzech płaszczyzn, nawiązuje francuska szkoła psychoanalizy. Prowadzi ona badania nad ujawnieniem tego, co jest nieświadome, poprzez analizę języka, słów oraz sposobu wypowiedzi pacjenta, jego omyłek i fantazji. Leczą oni wypracowaną przez siebie metodą także pacjentów z głębszymi (niż nerwica) zaburzeniami, psychotyków, alkoholików i narkomanów.

Opis ludzkiej sylwetki według koncepcji psychoanalitycznej: Nogi symbolizują Id, podświadomość, dzieciństwo i rodzice. Tułów symbolizuje Ego, świadomość, działanie w świecie "tu i teraz", głowa symbolizuje Superego, nadświadomość, myśli i marzenia. W każdej z tych trzech głównych części występuje kolejny podział na trzy części (Tarczyński 1997).

Czoło to symboliczny element nadświadomości, myśli i ambicji. Środek twarzy (oczy, nos, uszy i górna część ust) - to świadomość podbródek i dolna część ust to podświadomość. Trzeba zauważyć, że strefy te na siebie zachodzą i nie są dokładnie wyodrębnione, z uwagi na to, że są też końcowym elementem jednej strefy i początkiem następnej. Przyjmuje się, że im bliżej granicy trudniej do określenia, tym 
strefy przyjmują więcej cech bliższych sąsiedniemu poziomowi. Na przykład układ płciowy jest jednocześnie strefą podświadomą instynktów i działań seksualnych w tułowiu oraz sferą nadświadomości nóg.

Interpretację poszczególnych elementów rozpoczniemy od sfery podświadomości, czyli nóg. 
Są one symbolicznym opisem dzieciństwa, podstawą jest sfera ciała, w której odbijają się popędy. 
Na przykład człowiek mający na nogach masywne i ciężkie buty, chce nam powiedzieć o swoich przeżyciach z dzieciństwa, braku poczucia bezpieczeństwa, braku ojca. Świadczą być może o braku pewności siebie, samotności "dziecka", które je nosi. 

Natomiast lekkie buty o ostrych czubach, sprawiające wrażenie delikatnych, 
to symbolika być może dominującej matki w domu, sportowe buty - dyscyplina w dzieciństwie, przesądy, rygor i kary; tłumiona spontaniczność w dzieciństwie, to sportowy typ - wolność i swoboda. 

Są też osoby, które preferują buty "przesadnie lekkie", co do swojego wyglądu, które wyraźnie nie pasują do reszty ubioru. Na przykład są to tenisówki, analiza mówi tu o próbie ucieczki od obowiązków ponad siłę, narzuconych w dzieciństwie przez matkę. To także rozwód syn zostaje z matką, przejmując obowiązki ojca, nadmiernie "dorośleje" bez wzorca zachowań męskich - buduje go z książek i filmów. 

Posuwając się wyżej w podziale natrafimy na kolana, odpowiadające za działanie. Jeśli na przykład, na kolanach naszyte są "łaty", interpretuje się je jako kłopoty - próba zapomnienia o problemach z matką lub ojcem. Bardziej otwarty bunt, krytyka rodziców - dziury na kolanach.


Ważne partie strefy podświadomości (seksualizm) określają - spodnie zbyt napięte, przez co eksponują narządy płciowe u mężczyzny świadczą o podkreśleniu swojej własnej męskości (dorosłości), co do której jednak on nie jest pewny.

Przyjmuje się, że kobiety podkreślające wyraźnie seksualność nóg przesadnie je eksponując, podejrzewa się o brak pewności siebie. Kompleksy intelektualne rekompensuje ona w inny sposób - prezentując inne walory. 

O kontroli sfery seksualnej i kłopotach w osiąganiu satysfakcji, informują wszelkiego rodzaju rozcięcia spódnic i sukienek z przodu. Kobieta odsłaniająca tak nogi, mówi o tym, że zdaje sobie z tego sprawę i ma wszystko "pod kontrolą", być może świadczy to o walce wewnętrznej pomiędzy pragnieniami i brakiem spontaniczności przy podejmowaniu decyzji oraz o złych doświadczeniach z okresu dzieciństwa. 

Odcinanie szerokim pasem, to też odcięcie od górnej części- dolnej. Jak gdyby seksualizm ­jedna część, intelektualizm- druga część. Obie części - kłopot we wspólnym działaniu i przeżywaniu miłości. Elementy te informują o kłopotach z osiąganiem satysfakcji (seksualnej), nie oznaczają jednak, że jest ona niemożliwa, lecz utrudniona i zmusza partnera do większych starań w celu zdobycia pełnego zaufania. 

Pierwszy z analizowanych - to ubranie wielowarstwowe (popularna cebula). Ubiór ten wylansowany został przez japońskich projektantów. Kultura ta wytworzyła papierowe ściany i kulturę opartą na całkowitym tłumieniu uczuć i myśli przed innymi - analiza mówi o budowaniu wewnętrznych ścian i odgradzanie się od świata (zachodniego) kolejnymi warstwami ubioru. Przez to potwierdzona jest teza, że ubiór ludzki jest także uwarunkowany kulturowo, nie tylko klimatycznie. Człowiek tak ubierający się odgradza się od świata, zamyka się w sobie, dobrze ukrywa swoje prawdziwe myśli i nastroje. Przyjaźń z nim jest trudna z uwagi na jego "wielowarstwowość" psychiczną osłonę jego wnętrza. 
Ubiór o wydłużonym stanie - wskazuje na "rozciąganie" świadomości na jak największą sferę życia.

Kontrola woli i świadomości nad obszarem podświadomości. Osoby kontrolują swoje odruchy, spontaniczne działanie - "zgoda" świadomości, bezpieczeństwo. 
 

Ubiór obszerny - luźny i wydłużony krój. Powiększa on całą sylwetkę (tuszując jej budowę). 
Osoby te pragną przestrzeni, wolności i niezależności. Są krzykliwi i nadmiernie gestykulujący. Wybierają tzw. "zawody wolne" - lekarz, adwokat. Podkreślają swoją wolność na każdym kroku - myślą przestrzennie i nieszablonowo, nie znając jednak porządku, rygorów i struktur. Motywem działania jest ukryty w nich lęk przed jakimkolwiek ograniczeniem. 
Ubiór przy ciele - symbolizuje "drugą" skórę na poziomie świadomości. Tak ubierają się ludzie zamknięci w sobie, wychowani formalnie. Zwykle wybierają zawody nauczyciela, księgowego, które wymagają ciężkiej pracy przez wiele godzin. Osoba nosząca ten ubiór np. wychowana była w emocjonalnie chłodnym domu, nie odczuwając akceptacji. To także pochwały za dobrą ocenę wiązały się z przytuleniem dziecka i pogłaskaniem go po głowie. Tęsknota człowieka dorosłego za uczuciem jest problemem, który trudno ujawnia, ma kłopot z wyznawaniem miłości czy też przytulaniem się do partnera. Dlatego często wyraża samego siebie poprzez pracę – tego nauczył się w dzieciństwie. Kobieta - prasuje koszule, mężczyzna ­ubiera się w luźne stroje, nie wie, czego żona z nim nie rozmawia i nie przytula się, dlatego ucieka w pracę.

Ubiór mundurowy - to symbol obowiązku, konsekwencji, rygoru i dyscypliny. Jest on pancerzem, który usztywnia i broni przed innymi. Podkreślona jest tu przynależność do określonej grupy społecznej, kulturowej. Takim "uniformem" jest w dzisiejszych czasach ubranie dżinsowe, tzw. "business woman" - garsonka, żakiet lub marynarka. Ubiór mundurowy zakłada się np. na spotkania towarzyskie, gdzie mamy pewność o tym stroju jako o obowiązującym. U osób nadmiernie eksponujących ten strój oznacza to to samo, co ciężkie buty w podświadomości, przeniesione jest to na sferę świadomą. To także chęć przynależności, niezbyt silna osobowość, gotowość do zadań ­przystosowanie do ogółu. 
Ludzie ci są dla innych bezpieczni, do czasu jednak, póki nie ingeruje się w ich świat wewnętrzny. Aby zdobyć ich zaufanie sami musimy się odsłonić, pokazać swoje słabe miejsca.

Na koniec zajmiemy się ostatnim elementem sylwetki, tj. głową. Symbolizuje ona nadświadomość, odpowiada za rozum, marzenia i uczucia. Włosy na niej są bardzo ważnym elementem, stanowią one jej ozdobę zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, wyrażają sferę intelektualną i erotyczną. Symbolika ich nie jest taka sama u kobiet i mężczyzn, zależy od płci danego człowieka. Długie włosy u kobiet - mówią o ich kobiecości, wrażliwości i wdzięku także o dziecięcej naiwności. Jednak często zdarza się, że jest to "gra" kobiet- chcą uchodzić za kogoś bardzo wrażliwego i niewinnego, niż to w istocie. Kobieta ta zdaje sobie sprawę z tego, że takie włosy podkreślają jej kobiecość. Długie włosy u mężczyzn - symbol wolności, artystyczne zacięcie; to także bunt wobec uznanych wzorców. Często oznacza bunt i walkę z ojcem. Próbę kontroli zarówno u kobiet i mężczyzn, jest spinanie włosów. Kitki u kobiet, świadczą o symbolicznym powrocie do dzieciństwa z powodu jego braku. U mężczyzn ma podobne znaczenie jak długie włosy, ale jest symbolem kontroli.

Włosy średniej długości u kobiet - wyrażają odcięcie od przeszłości. Nastawiona jest na działanie i czas teraźniejszy. Włosy takie preferują kobiety interesu (business women), zdecydowania, siły, dynamizmu oraz nastawienia na "tu i teraz". Są to kobiety doświadczone w życiu osobistym, które chcą same decydować o sobie oraz nie będą zbyt mocno angażować się uczuciowo, w obawie przed wykorzystaniem. Chodzi więc o dynamiczne działanie oraz ostrożność i niechęć do zbytniego angażowania się w uczucia. 

Włosy krótkie u kobiet, wyrażają doświadczenie, trudne przeżycia uczuciowe. Często są pozostałością po krzywdzie, to także brak akceptacji, co do swojej kobiecości. Obcięcie włosów, jest potrzebą wymagające od siebie wewnętrznej zmiany, prośbą zerwania z przeszłością - symbol żałoby i proces powrotu do równowagi. Kobieta posiada wtedy okrąglejszą twarz, wyraźniejsze oczy i usta. Nabiera oznak bezbronnego dziecka. W ten sposób zaprasza mężczyznę do opieki nad nią, silnego i dobrego. Często kobieta, skrzywdzona przez mężczyznę, ścinając włosy na krótko, po raz kolejny trafia na ten sam typ mężczyzny.

Włosy krótkie u mężczyzn (mocno podgolone) - symbolika szukania miłości, której nie otrzymali, potrzebie bardzo silnej - której ujściem jest agresja. Oznaczają one także większy dynamizm, rywalizację i złość. To krzyk nieszczęśnika, który nie wierzy w swoje szczęście i miłość. Bardzo trudno jest im kogoś kochać, mają problemy z okazywaniem ciepła i wewnętrznych problemów. Ubiór tutaj podkreśla ich niepokój. Chcę dodać, że odsłonięcie czoła jest chęcią tutaj podkreślenie własnej wartości intelektualnej. Błąd się tutaj popełnia np. prawiąc takiej kobiecie komplementy na temat jej urody - ona zaś eksponuje swój intelekt. Podniesienie także włosów, ma podobne działanie, podkreślając inteligencję właściciela. Grzywka na czole oznacza zaś brak pewności siebie na poziomie intelektualnym.

Koncepcja Gestalt a "mowa ciała".

Autorem założeń tej teorii jest Perls. Podstawą stworzonej przez niego koncepcji i terapii jest filozofia egzystencjalna i idee postaci (gestalt), które mówią, że ludzie organizują swe doświadczenia w pewną całość postać, figurę. Akcentuje się odpowiedzialność za dokonywanie wyborów, pracę z pacjentem w czasie "tu i teraz". Doświadczenia porządkowane są w figury. Wszystkie elementy organizowane są w sposób pierwotny w całość - tworząc tą właśnie figurę (gestalt), której analiza pozwala na wyodrębnienie tych elementów. Rezultatem braku doświadczeń - figury jest "zamrożenie", energii organizmu. Nie można osiągnąć samorealizacji, odgrywając fałszywe - narzucone społecznie role - stosuje najczęściej rzeczowniki zamiast czasowników, unika słów i zwrotów o swojej autonomii, np. mówi: "chyba, prawdopodobnie", zamiast "myślę, moim zdaniem. Świadczy to o lęku przed podjęciem sporu, odrzuceniem, uniknięciem kłopotu. Część energii użytkowanej na to zużytkowana jest na odgrywanie roli, zamiast na kontakt z drugim człowiekiem. Nie uwolniona energia jest źródłem napięcia, które przejawia się np. przez ból głowy, brzucha, nerwic wegetatywnych. Taki neurotyk jest sztywny; nie umie zmienić się wraz z sytuacją, w jakiej zachodzi interakcja. Jest on skoncentrowany na sobie, nie zwraca uwagi na dobór tego, co innym przekazuje. Brak mu zmiany modulacji głosu, mimika, jest mało zróżnicowana, słownik ich jest ubogi. Nie ma kontaktu z odczuciami - wypowiada słowa to nie to samo, co język ich ciała. Tempo mówienia dostosowane jest do rytmu oddechu, gestykulacja i mimika są oddzielne. Oddziela się od dawnych przeżyć.

Analiza wzrostu człowieka. Wpływa on na nasze postrzeganie świata i zachowanie. Inaczej on warunkuje kobiety i mężczyzn - jest jednym z istotnych czynników w doborze partnerów. Przedstawiony podział to: wysoki, niski oraz mężczyzna i kobieta. Różnica płci obowiązuje dla wszystkich cech, są to jednak odczucia subiektywne.

Mężczyzna niski - to człowiek czynu, walki; wkłada on znacznie więcej wysiłku w to aby go dostrzeżono (w tym szczególnie kobiety). Braki we wzroście zastępuje on np. statusem materialnym i społecznym. Chcą dominować, dowodzić i górować nad innymi. Jako przykład takich ludzi można podać: Napoleona, Stalina. Realizują- poszukując kobiet o dużej urodzie zewnętrznej. Jest to kobieta wyższa od niego. Polityce wysoki mężczyzna jest wyjątkiem. U niewysokiego mężczyzny występują takie cechy jak: ambicja, dzielność, dynamizm, także zawiść i podejrzliwość.

Kobieta drobna o wzroście niższym od przeciętnego (płeć), wzrost swój odczuwa nieco inaczej. Poszukuje sobie wysokiego partnera - jego wzrost jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o jego atrakcyjności. Przy takim mężczyźnie, czuje się ona bezpiecznie­ jest duży i z daleka widoczny. Okazuje się jednak, że później poczucie bezpieczeństwa jest fikcją- wymaga on opieki zamiast ona. Zajmuje się ona nie tylko własną karierą i domem, ale także i karierą męża. Jeśli partner mimo wskazówek kobiety, nie potrafi zrobić kariery zawodowej, materialnej; jego dobra współtowarzyszka, zaczyna ją budować sama. Później to właśnie ona odnosi większe sukcesy zawodowe i materialne niż jej mąż, który z czasem staje się tylko dodatkiem.

Mężczyzna wysoki - unika zawodów, gdzie występuje bezpośrednia rywalizacja. Pracuje tam gdzie jest autonomia, gdzie wzrost decyduje o karierze. Wybiera on swoje partnerki z kobiet niewysokich - to on jest wysoki (przełamuje przez to swoją nieśmiałość jest opiekuńczy). W związkach oddaje władzę kobiecie, jest przez nią traktowany jak dziecko.

Kobiety wysokie - jej celem jest wybór partnera z wysoką pozycją społeczną i materialną. Pragnie on traktować ją jak trofeum, dodatek do niego....