Informacja
dla kadry nadzoru pedagogicznego
oraz systemu doskonalenia nauczycieli
dot. ORGANIZACJI W SZKOŁACH I PLACÓWKACH
WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU
DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Przepisy prawa oświatowego uprawniające do organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci:

1.      Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) – art. 71 b ust. 2a, 2b, 3, 3a;

2.      Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 4 kwietnia 2005 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju (Dz. U. Nr 68, poz. 587);

3.      Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 5, poz. 46) - § 1 ust. 3 pkt 1 oraz § 5.

ASPEKTY PODLEGAJĄCE NADZOROWI

I.              Podstawy prawno-organizacyjne

Analiza:

1.      Statutu

2.      Arkusza organizacji

3.      Dokumentacji

1)      dziecka

2)      rodziny dziecka

3)      zespołu wczesnego wspomagania rozwoju

4)      dyrektora

4.      Bazy lokalowej i wyposażenia

II.            Podstawy merytoryczne

1.      Analiza realizacji indywidualnych programów pracy z dzieckiem i jego rodziną

2.      Obserwacja zajęć grupowych

3.      Obserwacja zajęć indywidualnych

III.          Pozostałe aspekty

Ad. I

Podstawy prawno-organizacyjne

1.        Analiza statutu przedszkola, szkoły, ośrodka, poradni psychologiczno-pedagogicznej

Czy statut zawiera zapisy regulujące prowadzenie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka
w szkole/placówce, w tym:

-              organizację zajęć wczesnego wspomagania rozwoju z uwzględnieniem miejsca ich prowadzenia, wymiaru godzin, liczby dzieci, które ukończyły 3 rok życia w zajęciach grupowych, czasu trwania zajęć itd.,

-              powołanie zespołu wczesnego wspomagania rozwoju (skład zespołu, kwalifikacje specjalistów), osoby koordynującej pracę zespołu.

2.        Analiza arkusza organizacji

Czy arkusz organizacji zawiera zapis dotyczący w szczególności liczby specjalistów prowadzących zajęcia wczesnego wspomagania oraz liczby godzin zajęć prowadzonych przez każdego z nich?

Komentarz:

Zapisy w statucie powinny wynikać z uregulowań prawnych zawartych w rozporządzeniu, o którym mowa na wstępie w pkt 2;

Kwalifikacje specjalistów powinny być zgodne z uregulowaniami prawnymi wynikającymi
z rozporządzenia, o którym mowa na wstępie w pkt 2 (§ 3 ust. 2). Kwalifikacje powinny być zgodne
z niepełnosprawnościami dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju i ich indywidualnymi potrzebami wskazanymi przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne w opiniach o potrzebie wczesnego wspomagania.

Zmiany w statucie i arkuszu organizacji dotyczące wczesnego wspomagania rozwoju dzieci powinny być zawarte w aneksach do tych dokumentów, o ile informacje o wczesnym wspomaganiu nie zostały ujęte w dokumentach podstawowych – w przypadku statutu – sporządzonego w momencie nowo zakładanych: przedszkola, szkoły, ośrodka lub poradni psychologiczno-pedagogicznej, oraz
– w przypadku arkusza organizacji – zatwierdzonego przez organ prowadzący do 30 maja każdego roku.

3.        Analiza dokumentacji

1)     dziecka objętego wczesnym wspomaganiem rozwoju,
w skład której powinny wchodzić m.in.:

-     opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju wydana przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną,

-     zaświadczenia lekarskie informujące np. o wspomaganiu farmakologicznym i jego skutkach (mogących mieć wpływ na samopoczucie dziecka, jego funkcjonowanie),

-     dziennik oddziaływań wspomagających rozwój lub inny dokument potwierdzający przebieg pracy z dzieckiem (realizacja indywidualnego programu),

-     zeszyt obserwacji lub inny dokument ukazujący przebieg rozwoju dziecka (skuteczność podjętych oddziaływań);

2)     pracy z rodziną dziecka,
w skład której powinny wchodzić m.in.:

-           diagnoza środowiska rodzinnego,

-           zasady i organizacja współpracy z rodzicami (formy i metody),

-           harmonogram współpracy z rodzicami i rodzeństwem (spotkania, konsultacje),

-           harmonogram zajęć instruktażowych (np. warsztaty, videotrening, terapia pedagogiczna) dla rodziców i rodzeństwa,

-           harmonogram zajęć otwartych dla rodziców i rodzeństwa,

-           terapeutyczny program wspomagania rodziny (formy pomocy udzielane całej rodzinie, wsparcie psychologiczne, pedagogiczne i inne – w miarę potrzeb – rodziny),

-           plan pracy zajęć prowadzonych w domu rodzinnym dziecka, w szczególności dziecka w wieku do 3 roku życia;

3)     zespołu wczesnego wspomagania rozwoju dzieci,
w skład której powinny wchodzić m.in.:

-           powołanie zespołu wydane przez dyrektora,

-           wewnętrzne procedury organizacji pracy (funkcjonowania) zespołu

-           regulamin pracy zespołu,

-           organizacja pracy zespołu zapewniająca zasadność podejmowanych działań systematyczność, częstotliwość, zmienność działań i elastyczność),

-           harmonogram konsultacji, superwizji specjalistów,

-           określenie zakresu obowiązków i odpowiedzialności poszczególnych członków zespołu (kto i za jakie zadanie odpowiada: np. za kontakty z rodzicami, ze służbą zdrowia, za dokumentację);

4)     dyrektora szkoły/placówki,
w skład której powinny wchodzić m.in.:

-           obowiązki dyrektora jako koordynatora pracy zespołu,

-           informacja o sposobie sprawowania i dokumentowania przez dyrektora nadzoru pedagogicznego nad zajęciami wczesnego wspomagania rozwoju dzieci,

-           informacja o nawiązaniu współpracy (np. zawarcie porozumień) z instytucjami prowadzącymi wczesne wspomaganie rozwoju dziecka oraz informacja o innych instytucjach współpracujących z przedszkolem, szkołą, ośrodkiem czy poradnią - w celu objęcia dziecka całościową, kompleksową opieką (służba zdrowia, pomoc społeczna, inne placówki wspierające rodzinę, organizacje pozarządowe itp.),

-           informacja o nawiązanej współpracy z uczelniami dot. przedmiotowej problematyki,

-           plan doskonalenia zawodowego nauczycieli i specjalistów (wspomaganie merytoryczne)
w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka niepełnosprawnego

Komentarz

Wymienione wyżej dokumenty są najważniejsze w przebiegu pracy z małym dzieckiem niepełnosprawnym i jego rodziną. Przedstawiony zestaw jest propozycją i nie wyczerpuje wszystkich możliwości. Prowadzący mogą opracować jeszcze inne dokumenty, które – według nich - są niezbędne do sprawnego prowadzenia wczesnego wspomagania rozwoju i jego ewaluacji. Nie są przewidziane wzory dokumentów do obligatoryjnego stosowania.

4.        Baza lokalowa i wyposażenie

Wyposażenie w sprzęt i środki dydaktyczne powinno być zgodne z potrzebami dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju: odpowiednie sale do zajęć i specjalistyczne gabinety (ilość, rodzaj, wielkość pomieszczeń dostosowanych do potrzeb małego dziecka i dostępność do nich), pomoce dydaktyczne adekwatne do prowadzonych zajęć z dzieckiem i jego rodziną. Inne – to np. stół do przewijania, szatnia dla wózków, pokój odpoczynku dla rodzica. Zwrócenie uwagi na estetykę wnętrz i zniesienie barier architektonicznych, a także na dostępność do materiałów informacyjno-dydaktycznych i przepływ informacji (tablice ogłoszeń, ulotki itp.).

Komentarz:

Należy sukcesywnie, w miarę możliwości finansowych, dążyć do standardowego wyposażenia, zbliżonego do standardu wyposażenia postulowanego przez MEiN w Programie Rządowym „Wczesna, wielospecjalistyczna, kompleksowa, skoordynowana i ciągła pomoc dziecku zagrożonemu niepełnosprawnością lub niepełnosprawnego oraz jego rodzinie”.

Ad II.

Podstawy merytoryczne

Analiza:

1. Opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka pod kątem zawartych w niej zaleceń i ich realizacji;

2. Indywidualnego programu wczesnego wspomagania dziecka i jego rodziny uwzględniającego przede wszystkim:

a)     diagnozę rozwoju dziecka (wstępna diagnoza psychologiczna),

b)     wielospecjalistyczną diagnozę funkcjonalną (pogłębiona diagnoza dziecka – kompleksowa
i interdyscyplinarna opracowana przez cały zespół) - spójność programu z diagnozą funkcjonalną,

c)     plan terapii dla dziecka i jego rodziny - spójne i integralne oddziaływania, (wskaźniki realizacji, uwagi ...),

d)     procedur ewaluacji indywidualnego programu wczesnego wspomagania rozwoju;

(Uwaga! Zwrócenie uwagi na to, czy program wczesnego wspomagania rozwoju został uzgodniony z rodzicami
i czy w dokumentach znajduje się ich pisemna zgoda na realizację programu).

3. Pracy zespołu - jej skuteczności w udzielanej dziecku i jego rodzinie pomocy, planowanych dalszych działaniach;

4. Organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w wieku do 3 roku życia w domu rodzinnym (z udziałem rodziców, w szczególności matki, która ma z dzieckiem największą więź emocjonalną);

(Uwaga! Należy pamiętać, że rodzina to pełnoprawny i aktywny partner specjalistów w realizacji wczesnego wspomagania rozwoju dziecka).

Komentarz I:

Nadzór pedagogiczny powinien zwrócić szczególną uwagę na działania zespołu wczesnego wspomagania rozwoju związane ze wsparciem rodziny w zaakceptowaniu niepełnosprawności dziecka (pełna akceptacja dziecka niepełnosprawnego przez rodzinę jest szansą na jego lepszy rozwój), wzmacnianiem więzi emocjonalnej pomiędzy dzieckiem a poszczególnymi członkami rodziny (rodzice, rodzeństwo, pozostali członkowie) motywowaniem rodziny do realizacji, uczestniczenia i kontynuacji w warunkach domowych indywidualnego programu wczesnego wspomagania. Bardzo ważnym elementem pomocy dla rodziny są grupy wsparcia (dzielenie się rodziców obserwacjami, doświadczeniami, wzajemna pomoc, wspieranie w rozwiązywaniu problemów itd.). Praca z rodziną powinna być systematyczna i prowadzona na bieżąco.

Komentarz II:

Zespół wczesnego wspomagania powinien pamiętać o swoim podstawowym i najważniejszym zadaniu tj. o udzielaniu pomocy i fachowego wsparcia rodzinom małych dzieci niepełnosprawnych,
o nauczeniu rodziny postępowania z dzieckiem, o wyposażeniu rodziców i rodzeństwa
w umiejętności niezbędne do prowadzenia wczesnego wspomagania, do systematycznego stymulowania rozwoju dziecka niepełnosprawnego.

Optymalne rozwiązanie – to ścisła, zintegrowana współpraca członków zespołu.

Komentarz III:

Dyrektor koordynuje pracę zespołu. Może też upoważnić inną osobę do koordynowania, ale zawsze jest tą osobą, która czuwa nad prawidłową realizacją wczesnego wspomagania rozwoju. Obowiązkiem dyrektora jest również dbanie o prawidłowe stosunki interpersonalne na różnych płaszczyznach: dziecko – nauczyciel, dziecko – rodzic, nauczyciel – rodzic, dziecko – nauczyciel – rodzic – pozostali pracownicy itd.

Ad. III

Pozostałe aspekty

Należy zwrócić uwagę na:

-          czas oczekiwania dziecka i jego rodziny na udział we wczesnym wspomaganiu rozwoju,

-          odnotowywanie pozytywnych doświadczeń w celu ich wymiany i upowszechniania,

...