Przepuklina oponowo-rdzeniowa
Przepuklina oponowo-rdzeniowa to wrodzona wada kręgosłupa spowodowana niedorozwojem kręgów otaczających delikatną strukturę rdzenia kręgowego. W wyniku uszkodzenia rdzeń kręgowy ochroniony oponami uwypukla się na zewnątrz kręgosłupa w postaci worka widocznego na plecach. Ponieważ poniżej miejsca uszkodzenia dochodzi do zaniku funkcji neurologicznych, stan i samodzielność dziecka uzależniony jest od poziomu (wysokości) wady.
Przyczyny:
Podłoże przyczynowe nie jest do końca poznane. Czynniki warunkujące występowanie przepukliny oponowo-rdzeniowej określa się zbiorczym pojęciem jako teratogenny – mogą nimi być zakażenia, zmiany hormonalne, środki chemiczne, urazy.
Natomiast dokładnie wiadomo, że wada powstaje w trzecim/czwartym tygodniu życia zarodkowego dziecka, kiedy rozwija się rynienka nerwowa, czyli pierwotna struktura rdzenia kręgowego.
Czynnikiem ryzyka dla wystąpienia przepukliny oponowo-rdzeniowej wydaje się być wiek matki (dzieci z przepukliną rodzą częściej matki bardzo młode lub starsze) oraz niski status społeczny rodziców.
Obraz choroby:
Z zależności od tego, na jakiej wysokości znajduje się uszkodzony segment kręgosłupa, wyróżniamy 4 rodzaje przepukliny:
* szyjną;
* piersiową ;
* lędźwiową – występującą najczęściej;
* krzyżową.
Uwypuklenie worka oponowego na zewnątrz może występować w różnym stopniu:
* przepuklina oponowa – uwypuklone są jedynie opony, wypełnia je płyn mózgowo-rdzeniowy;
* przepuklina oponowo-rdzeniowa – ma miejsce uwypuklenie worka oponowego zawierającego fragmenty rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych. Worek może być zamknięty lub też otwarty, co powoduje wyciekanie zgromadzonego w nim płynu mózgowo-rdzeniowego;
* wynicowanie opon i rdzenia – opony rdzenia kręgowego nie tworzą worka, lecz otwór, przez który widoczny jest uszkodzony rdzeń, ma miejsce ciągły wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego.
Poniżej miejsca uszkodzenia obserwuje się zaburzenia neurologiczne zarówno ruchowe, jak i czuciowe oraz wegetatywne (dotyczące narządów wewnętrznych). Są to:
* niedowłady mięśni – dzieci nie chodzą samodzielnie lub mają kłopoty z poruszaniem się;
* zaburzenia czucia;
* zaburzenia kontroli oddawania moczu;
* zaburzenia czynności jelit, odbytnicy;
* zniekształcenia stawów biodrowych, kolanowych i skokowych, wady stóp.
Często z przepukliną oponowo-rdzeniową współistnieje wodogłowie, opóźnienie umysłowe, padaczka.
Postępowanie:
W przypadku przepuklin o dużym uwypukleniu worka stosuje się operacyjne zamknięcie, aby zapobiec uszkodzeniu struktur nerwowych, ich podrażnieniu oraz infekcjom.
Dalsze postępowanie opiera się głównie na rehabilitacji ruchowej. Procedury rehabilitacyjne dążą do:
* podjęcia wczesnego usprawniania dziecka tj. do pierwszego miesiąca życia, w przypadku chirurgicznego zamykania przepukliny dwa/trzy dni po zabiegu;
* utrzymania pełnego, biernego zakresu ruchomości stawów;
* zapobiegania deformacjom stawowym, przykurczom;
* przeciwdziałania odleżynom;
* zwiększania zakresu ruchomości stawów;
* wzmacniania siły mięśniowej kończyn nie porażonych oraz siły mięśni tułowia;
* korygowania funkcji oddechowej;
* usprawniania poruszania się i lokomocji – u dzieci z niewielką przepukliną;
* dobór zaopatrzenia ortopedycznego;
* regulacja czynności pęcherza moczowego i końcowego odcinka jelita grubego – należy dążyć do regularnego wypróżniania;
* edukacja oraz instruktaż rodziny dziecka.
Profilaktyka:
Kobietom w wieku rozrodczym zaleca się przyjmowanie 0,4 mg kwasu foliowego dziennie, który w razie zajścia w ciążę stanowi dawkę profilaktyczną, chroniącą rozwój dziecka w czasie kilku pierwszych dni jego życia płodowego, kiedy matka zazwyczaj nie wie jeszcze, że jest w ciąży.
Taką samą dawkę profilaktyczną – 0,4 mg kwasu foliowego należy zacząć przyjmować na 3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę i kontynuować aż do rozwiązania.
Kobiety, które urodziły dziecko z przepukliną oponowo-rdzeniową, będąc w kolejnej ciąży powinny przyjmować 4 mg kwasu foliowego dziennie od czasu zapłodnienia do końca pierwszego trymestru ciąży (czyli do czasu, kiedy uformuje się pierwotna struktura rdzenia kręgowego – tzw. cewa nerwowa).
kasica171