teorie(1).pdf

WSPìýCZESNE TEORIE ZDOLNOĺCI

TRìJPIERĺCIENIOWY MODEL ZDOLNOĺCI JOSEPHA S. RENZULLIEGO

U osb wybitnie zdolnych wystħpuje Ļcisþa interakcja miħdzy trzema zespoþami cech:

- ponadprzeciħtnĢ inteligencjĢ lub ponadprzeciħtnymi uzdolnieniami kierunkowymi

(np. kompozytorskie, baletowe, rzeŅbiarskie, naukowe),

- wysokim stopniem zaangaŇowania w zadanie,

- wysokim poziomem zdolnoĻci twrczych (dywergencyjncych).

Uzdolnienia kierunkowe Î umoŇliwiajĢ specjalny rodzaj aktywnoĻci. MoŇna je podzielię na

jeszcze bardziej specyficzne. ZwiĢzane sĢ one z wyŇszĢ niŇ przeciħtna inteligencjĢ.

ZaangaŇowanie Î wykonywanie zadaı zwiĢzane jest z takimi wþaĻciwoĻciami osobowoĻci

jak:

- motywacja,

- fascynacja,

- uporczywoĻę,

- wytrzymaþoĻę,

- ciħŇka praca,

- samozaparcie w ęwiczeniach,

- pewnoĻę siebie,

- wiara w swoje zdolnoĻci,

- wiara w wykonywana pracħ.

ZdolnoĻci twrcze:

- pþynnoĻę, giħtkoĻę, oryginalnoĻę myĻlenia,

- ciekawoĻę badawcza,

- poszukiwanie przygd i gier umysþowych,

- preferencja ryzyka w myĻleniu i dziaþaniu,

- wraŇliwoĻę na szczegþy,

- estetyzm w rozwiĢzywaniu problemw,

- gotowoĻę na odbir bodŅcw zewnħtrznych,

- tworzenie wþasnych idei,

- wraŇliwoĻę na odczucia.

Inteligencja, uzdolnienia kierunkowe oraz twrczoĻę (zdolnoĻci dywergencyjne) decydujĢ

o jakoĻci i poziomie wytworw oraz dziaþania. Czynnik ázaangaŇowanie w pracħÑ umoŇliwia

twrcze dziaþanie.

Rys. 1. TrjpierĻcieniowy model zdolnoĻci J. S. Renzulliego.

WIELOCZYNNIKOWY MODLE ZDOLNOĺCI FRANZA MONKSA

Rozwj zdolnoĻci jest wynikiem interakcji takich podstawowych czynnikw jak:

- uzdolnienia oglne i uzdolnienia specjalne,

- czynniki motywacyjne i osobowoĻciowe,

- Ļrodowisko (rodzina, szkoþa, grupa rwieĻnicza).

W przypadku, gdy ktryĻ z czynnikw nie wspþdziaþa z pozostaþymi wystħpuje utrudnienie

bĢdŅ hamowanie rozwoju zdolnoĻci.

Rys. 2. Wieloczynnikowy model zdolnoĻci F. Monksa.

MODEL ZDOLNOĺCI ABRAHAMA J. TANNENBAUMA

Wybitne zdolnoĻci pojawiajĢ siħ w efekcie interakcji nastħpujĢcych piħciu czynnikw:

- zdolnoĻci oglne,

- uzdolnienia kierunkowe,

- czynniki Ļrodowiskowe,

- cechy osobowoĻci (temperament, emocjonalnoĻci, itp.),

- czynnik áprzypadkuÑ.

Rys. 3. Model zdolnoĻci A. J. Tannenbauma.

KOINCYDENTALNA TEORIA ZDOLNOĺCI DAWIDA H. FELDMANA

Rozwj zdolnoĻci, zwþaszcza wybitnych uzdolnieı, uwarunkowany jest wieloma czynnikami

(áwektoramiÑ). Wektory te zwiĢzane sĢ z:

- biologicznym wyposaŇeniem organizmu,

- indywidualnymi warunkami psychologicznymi,

- kondycjĢ fizycznĢ jednostki (higiena, odŇywianie),

- kontekstem rodzinnym (liczba dzieci, kolejnoĻę urodzeı, tradycje rodzinne),

- kontekstem kulturowym,

- miejscem zamieszkania (miasto, wieĻ),

- sytuacjĢ ekonomicznĢ,

- sytuacjĢ politycznĢ,

- systemami edukacyjnymi,

- systemami religijnymi i Ļwieckimi.

WaŇnĢ rolħ odgrywajĢ takŇe wydarzenia przypadkowe mogĢce mieę wpþyw na Ňycie

i twrczoĻę osoby uzdolnionej.

Istotnymi warunkami sprzyjajĢcymi rozwojowi wybitnych zdolnoĻci sĢ takŇe:

- gþħbokie zainteresowanie,

- zdobywanie wiedzy,

- rozwijanie umiejħtnoĻci w zakresie wybranej dyscypliny.

Rys. 4. Wektory koincydentalnych siþ D. H. Feldmana.

MODEL ROZWOJU UZDOLNIEİ DAWIDA H. FEDMANA /MODEL U Î U/

Rozwj jednostki polega na przechodzeniu przez kolejne stadia (áregionyÑ) od poziomu

Uniwersalnego do poziomu Unikatowego.

Etap rozwoju

Charakterystyka

Etap uniwersalny - U

Dotyczy rozwoju kaŇdego dziecka. PodstawĢ

tej fazy jest wyposaŇenie biologiczne. Na jego

bazie rozwijajĢ siħ zdolnoĻci myĻlenia

logicznego. Istotne znaczenie ma takŇe

Ļrodowisko zewnħtrzne (spoþeczne).

Etap przyswajania kultury Î Inkulturacja - C

Jednostka uczy siħ wartoĻci wytwarzanych

przez ludzi z danego krħgu kulturowego.

Etap wyboru dziedziny Î D - B

Jednostka osiĢga doskonaþoĻę w wybranej

przez siebie dyscyplinie. Jest to etap dostħpny

znacznie mniejszej liczbie osb. Jednostka

uczy siħ pewnych specyficznych umiejħtnoĻci

zwiĢzanych z konkretnĢ dyscyplinĢ.

Jednostka wybiera wĢskĢ, ukierunkowanĢ

specjalizacjħ zwiĢzanĢ z jej zdolnoĻciami

i talentami (ácudowne dzieciÑ, doroĻli

o bardzo wĢskich specjalizacjach).

Etap idiosynkratyczny - I

Kraıcowe stadium rozwoju uzdolnieı

kierunkowych. Jednostki osiĢgajĢc ten etap sĢ

twrcze Î wytwarzajĢ idee, wartoĻci,

koncepcje.

Etap unikatowy - UQ

Rys. 5. Model rozwoju jednostki U-U D. H. Feldmana.

PIRAMIDA TALENTU JANE PIIRTO

OsobowoĻę stanowi bazħ umoŇliwiajĢcĢ rozwj uzdolnieı czþowieka. Do cech osobowoĻci

waŇnych dla rozwoju talentu naleŇĢ m.in.:

- odczucia,

- intuicja,

- tolerancja na rŇnorodnoĻę,

- myĻlenie twrcze,

- wyobraŅnia,

- pasja,

- uporczywoĻę.

ZdolnoĻci intelektualne potrzebne do funkcjonowania w konkretnej dyscyplinie aktywnoĻci

mieszczĢ siħ w obszarze IQ = 90 Î 180.

Uzdolnienia kierunkowe to np. muzyczne, teatralne, matematyczne, itp.

áSþoıcaÑ oĻwietlajĢce talent to:

- dom,

- szkoþa,

- wsplnota i kultura,

- rŇnice pþci,

- dziedzicznoĻę,

- przypadek.

DziaþajĢ one jako stymulatory albo inhibitory rozwoju.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: