HODOWLA KONI
1. Pochodzenie konia, rola, udomowienie
Przodek konia: Eohippus- wysokość w kłębie ok.35 cm, wypukła linia grzbietu, cztery palce na kończynie przedniej, trzy na tylnej, palce zakończone opuszkami rogowymi, ważył ok. 5-6 kg, krótkokoronowe zęby przystosowane do rozdrabniania pokarmu roślinnego, żyły ok.35-40 mln lat temu. Zostały wyparte przez Mesohippusa.
Mesohippus – wysokość ok.45 cm, trzy palce – środkowy najlepiej rozwinięty, pojawiają się zaczątki zębów przedtrzonowych i siecznych. Wyparty przez Miohippusa.
Miohippus – bardziej zaawansowany, żył ok. 30 mln lat temu, trzy palce, zęby sieczne stają się większe, ok.60 cm wysokości. Wyparty przez kolejną formę – Meryhippusa.
Meryhippus – 90 cm wysokości, szczątkowa forma palców bocznych, wyraźnie ukształtowany palec środkowy. Zęby sieczne przystosowane do gryzienia trawy, są wyraźnie wykształcone.
Kolejna forma to Pliohippus.
Pliohippus wyst. ok. 6 mln lat temu, wyraźne cechy konia jednopalczastego, ok.122 cm wysokości, pełne uzębienie do pobierania pokarmu z pastwiska - pierwsza jednopalczasta forma „konia”.
Wykształcenie się konia odbywało się na kontynencie amerykańskim. Formy konia wzajemnie się przenikały.
Dwie teorie pochodzenia konia:
Koń Przewalskiego to jedyna forma konia dzikiego zachowana do dziś. Został odkryty w okolicach pustyni Gobi w 1879 roku. Zostały odkryte przez Mikołaja Przewalskiego. Konie Przewalskiego żyją na swobodzie w Azji Środkowej. Koń Przewalskiego ma 66 chromosomów a koń domowy 64.Ma kasztany na wszystkich kończynach tak jak koń domowy. Żaden inny przodek nie. Koń Przewalskiego ma 120 – 140 cm w kłębie, brak grzywki, masywna głowa, ogon z krótszym włosem na górze, kończyny cienkokostne, umaszczenie dzikie( z pręgowaniem na grzbiecie).
Tarpan - konik polski poprzez krzyżowanie wsteczne został odtworzony i uznany za potomka tarpana. Tarpany wyginęły w XIX wieku.
Tarpany pierwszy raz opisał niemiecki naukowiec, który w 1768 roku schwytał je jako dzikie konie. Dzięki Tadeuszowi Wetulani doszło do rekonstrukcji konika polskiego. Prof. Wetulani wyróżnił tarpana leśnego. W 1884 roku został złapany ostatni dziki tarpan. W Polsce żyły w okolicy Białowieży.
Głowa bardziej szlachetna, ogon obfity, wysokość w kłębie ok.135 cm, umaszczenie dzikie, myszowate, z pręgowaniem, kasztany tylko na kończynach przednich.
Systematyka koni
gromada – ssaki
rząd – nieparzystokopytne
rodzina – koniowate
rodzaj – koń
gatunek – koń domowy
gatunek – koń Przewalskiego
gatunek – konie paskowane (zebry)
gatunek – osły
gatunek – półosły (kiangi, kułany, onagr)
Uważa się że głównym motorem ewolucji konia były migracje i zwiększanie szybkości konia ( ucieczka przed zagrożeniem).
Gatunek osły – pochodzi z Afryki pn.
Osioł domowy - pochodzi od →dziki osioł somalijski: kończyny cienkie, kasztany na przednich kończynach, umaszczenie od szarego do czarnego, stojąca grzywa, nieowłosiony ogon u góry, brak grzywki, uszy długie.
Onager – „dziki osioł” z czasów biblijnych, do dziś jest spotykany na Bliskim Wschodzie i Azji – brak grzywki, umaszczenie bułane, bogato owłosiony ogon na dole.
Kułan mongolski – dżigetaj – uszy dłuższe od pozostałych półosłów, ok.122 cm w kłębie, bardzo rozwinięte nozdrza.
Gharkar – nieliczna populacja bardzo szybkiego (60-70 km/h), wytrzymałego indyjskiego onagera.
Gatunek zebry
Zebra Grevy’ego
Zebra górska – szersze paski, większe odstępy
Zebra „walentynka” – głowa ciężka, brak grzywki, kasztany na kończynach przednich
Udomowienie
Samo udomowienie i praca hodowlana doprowadziły do wykształcenia się różnych rodzajów, typów użytkowych i ras konia. Koń jest jednym z później udomowionych zwierząt – ok.5-6 tys.lat p.n.e. Uważa się, że najbardziej prawdopodobna teoria udomowienia konia to teoria politopiczna, najprawdopodobniej w rejonie Eurazji w granicach Morza Kaspijskiego. Późne udomowienie konia ma wiele powodów – dziki koń nie miał dużego wzrostu, trudny charakter, były inne przydatniejsze zwierzęta, człowiek częściej wykorzystywał renifera do jazdy niż konia.
Pierwszy traktat o użytkowaniu koni został napisany ok.1360 roku p.n.e. przez Tikkuli.
Pierwsze siodło stworzyli Scytowie.
Rolę w udomowieniu odegrali również Chińczycy. Udoskonalili oni uprząż, pojawiły się strzemiona – nauczyli się ich używać od Hunów. Dzięki koniom powstało imperium mongolskie.
Rola konia w rozwoju cywilizacji nie sprowadzała się tylko do używania konia w wojsku. Wykorzystywany jest także w pracy, koń dostarcza mleka, mięsa, skóry.
Koń kiedyś nie nadawał się do pracy na roli, bo był mizernej postury, był krnąbrny, był drogim zwierzęciem. Rozwój w XVIII wieku kultury rolniczej powodował konieczność wyhodowania konia do tych celów, ponieważ wół był za wolny.
W połowie XIX wieku zaczęto produkować maszyny do zaprzęgu konnego. Były wykorzystywane w gospodarstwach wielkotowarowych w USA.
Wzrost pogłowia w USA od 1860r. do 1914r. – z 7 do 12 mln sztuk.
Koń w rolnictwie wykorzystywany jest w różny sposób: nie tylko pociągowo, ale także do młócenia ziarna.
Koń był wykorzystywany w kolei – był tańszy i bardziej mobilny od maszyny parowej.
1803r. – pierwsza linia kolejowa obsługiwana przez konie.
1825r. – pierwsza linia kolejowa obsługiwana przez parowóz.
1957r. – ostatnia kolej obsługiwana przez konia w Irlandii.
W Ameryce dużą liczbę koni wykorzystywano przy wyrębie lasów do transportu drzewa.
W Anglii w kopalniach pracowały kuce. Działo się tak aż do 1994r.
Wraz z rozwojem miast konie były wykorzystywane jako tramwaj. Omnibus – wagonik tramwaju ciągnięty przez konia. Praca ta była tak ciężka, że konie dożywały 4 lat od jej rozpoczęcia.
1666r. – pierwsza firma używająca omnibusy.
1828r. – linia omnibusów w Paryżu (pierwsza regularna). Rok później powstała w Londynie.
Konie były wykorzystywane do ciągnięcia barek po kanałach czy rzekach.
W USA konie używano do ok.1860r. do rozwożenia poczty na dystansie 3164 km. Była to linia kurierska Pony Express.
Konie wykorzystywano do transportu publicznego.
Konie używane są w policji. W 1758r. powstał pierwszy patrol konny w policji w Londynie. Do dziś najbardziej znana jest Kanadyjska Królewska Policja Konna umundurowana w czerwone kurtki.
2. Pogłowie koni
ŚWIAT
1910r. – 94,4 mln szt.
2001r. – 58,2 mln szt.
Po II wojnie światowej nastąpił duży spadek pogłowia koni – z 95 mln do ok.75 mln sztuk.
43 mln osłów i 13 mln mułów jest wykorzystywanych do pracy.
Najwięcej koni jest w Chinach – 8,7 mln, następnie w Meksyku – 6,25 mln, Brazylii – 5,8 mln, USA – 5,3 mln.
Tam gdzie koń był wykorzystywany rekreacyjnie to pogłowie pozostaje bez dużych zmian, a tam gdzie był używany do pracy to maleje.
EUROPA
7 mln koni, 262 tys.mułów, 783 tys. osłów
Belgia i Luxemburg – 75 tys. koni
Francja – 350 tys .koni
Pogłowie w 2002r.
1.Rosja – 1.750.000
2.Rumunia – 858.000
3.Ukraina – 675.000
4. Polska – 550.000
5.Niemcy – 520.000
6.Francja – 349.086
7.Włochy – 285.000
8.Hiszpania – 248.000
9.Białoruś – 221.000
10.Anglia – 184.000
Struktura ras ogierów w latach 1975 – 1995 (Francja)
SEZON
PS(%)
TF(%)
AR(%)
AA(%)
SF(%)
P(%)
LICZBA OGIERÓW
1976
23,3
28,9
2,7
7,8
2290
1983
20,9
4,7
11,1
2533
1995
14,9
27,9
8,4
14,1
PS – pełna krew angielska
TF – kłusak francuski
AR – czysta krew arabska
AA – angloarab
SF – francuski koń wierzchowy
P – pony
Pogłowie koni wyścigowych spada.
AMERYKA PÓŁNOCNA I ŚRODKOWA
Konie – 14,1 mln
Muły – 3,8 mln
Osły – 3,8 mln
USA – 5,3 mln koni, 28 tys.mułów, 52 tys.osłów
Meksyk - 6,3 mln koni, 3,3mln mułów, 3,3 mln osłów
AMERYKA POŁUDNIOWA
Konie – 15,7 mln
Muły – 2,8 mln
Osły – 4 mln
Brazylia – 5,9 mln koni, 1,4 mln mułów, 1,2 mln osłów
Kolumbia – 2,6 mln koni, 622 tys. mułów, 595 tys.osłów
AFRYKA
Konie – 4,9 mln
Muły – 1,3 mln
Osły – 15,5 mln
Etiopia – 2,7 mln koni
AZJA
Konie – 5,5 mln
Muły – 5,1 mln
Osły – 8,4 mln
Chiny – 8,3 mln koni, 4,4 mln mułów, 8,8 mln osłów
Indie – 800 tys.koni, 200 tys. mułów, 1 mln osłów
Mongolia – 2,7 mln koni
OCEANIA
Konie – 382 tys.
Osły – 9 tys.
Australia – 220 tys.koni
Brumby – dzikie konie australijskie
Konie pełnej krwi angielskiej
1.USA – 100 tys.
2.Australia – 40 tys.
3.Argentyna – 20 tys.
Konie czystej krwi arabskiej
1.Ameryka – 300 tys.sztuk
2.Europa – 26 tys.sztuk
Pogłowie koni w Polsce
1939r. – 3,92 mln sztuk
1945r. – ok.1,4 mln sztuk
1950r. – ok.2,85 mln sztuk
2002r. – 0,5mln sztuk
W Polsce maleje pogłowie masowe, ale wzrasta liczba koni zarodowych
Klacze zarodowe
1988r. – 16,123 1,53%
1998r. – 26,042 4,64%
Ogiery zarodowe
1988r. – 3,541 0,34%
1998r. – 4,145 0,74%
Największa liczba koni jest w województwie mazowieckim – 102559 szt. i lubelskim.
Najmniejsza liczba koni – opolskie – 3845 szt. i lubuskie – 4726szt.
W województwie zachodniopomorskim jest ok. 7500 szt. koni.
Do dziś około ponad połowa pogłowia w Polsce to konie zimnokrwiste.
Przed transformacją – hodowla zarodowa w Polsce to około 31 stadnin i 10 – 11 stad ogierów. Była to baza genetyczna dla oddziałów terenowych.
Obecnie cała hodowla koni podlega Polskiemu Związkowi Hodowców Koni.
Klacze wpisane do ksiąg półkrwi (2003r.):
- rasa wielkopolska – 5263
- konie zimnokrwiste – 7900
- rasa małopolska – 2732
- konie śląskie – 1663
Związek Hodowców Koni nie prowadzi spisu koni czystej krwi angielskiej i arabskiej. Prowadzi to Polski Klub Jeździecki.
PZHK jest krajowa federacją wojewódzkich / okręgowych związków hodowców koni oraz Związków i Sekcji Rasowych i Użytkowych o zasięgu krajowym.
mrufka_a