Sposoby identyfikacji bydła ewidencja i dokumentacji hodowlana stanowi podstawę do prowadzenia pracy hodowlanej odpowiedniej organizacji chowu i hodowli. Stanowiona zbiór informacji na temat pochodzenia zwierzęcia użytkowości ich przodków użytkowości własnej płodności pokroju.
Bydło może być znakowane przez :
- wypalanie numerów na rogach rzadziej na skórze lub racicach
-nacinanie uszu
- za pomocą tatuażu
- bądź też kolczyki
1. Pokrój bydła
W pracy hodowlanej prowadzonej nad bydłem ważnym elementem w grupie cech wpływającym i świadczących o użytkowość (mlecznej i mięsnej) jest pokrój zwierzęcia . Prawidłowość i harmonijność budowy u poszczególnych części ciała zwierzęcia oraz ich proporcje pomiędzy sobą odgrywają dużą rolę np. dobór par do kojarzeń prowadzenie selekcji innych prac hodowlanych ocena pokroju prowadzona kompleksowo z uwzględnieniem takich czynników jak żywienie wiek warunki utrzymania daje nam pełny obraz zewnętrznego wyglądu zwierzęcia. Na świecie jak i w Polsce przykłada się dużą wagę do eksterieru ponieważ pomiędzy wyglądem a produkcyjnością zwierząt istnieje określona współzależność
Pokrój (eksterier) u bydła to zespół zewnętrznych cech budowy ciała i proporcje zachodzące pomiędzy tymi elementami pokroju zwierząt. Cechy te są charakterystyczne dla rasy typu użytkowego wieku i płci
METODY OCENY POKROJU
- ocena liniowa pokroju bydła mlecznego
- pomiary zoometryczne
Stosowana aktualnie w kraju metodyka ocena pokroju bydła składa się z 3 podstawowych elementów
- szczegółowej ocenie 15 cech liniowych (krowy, buhaje 8 cech) w skali 1-9 ptk uzupełnionych pomiarem wysokości w krzyżu (cm)
- ogólna ocena w skali 100 ptk
-wykazu wad budowy
CECHY LINIOWE SĄ:
-Linearne w skali biologicznej mierzone lub oceniane liniowo między swoimi ekstremami biologicznymi w zakresie 1-9
- są określane niezależnie
-mają znaczenie ekonomiczne
- są wyrażane w skali punktowej (jednostką jest 1 ptk)
- wykazują zmienności w obrębie populacji
Ocena typu budowy przeprowadza się dla wszystkich krów pierwiastek użytkowanych w danej oborze znajdujących się w okresie między 15 a 180 dniem laktacji oraz buhajów kwalifikowanych do rozrodu. Krowy kandydatki na matki buhajów i dawczynie zarodków są oceniane w zależności od potrzeb.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE KRÓW TYPU MLECZNEGO
1. sylwetka – kształt ciała zbliżony do trójkąta które podstawę stanowi zad w wierzchołka to głowa
2. Umięśnienie- płaski profil mięśnie lekko wklęsłe
3. Głowa – szlachetna szeroka cześć twarzowa mocna żuchwa szerokie czoło
4. Szyja – mocna i długa z łopatkami przechodzącymi łagodnie w grzbiet
5. Klatka piersiowa – szeroko wysklepiona żebra szerokie płaskie szerokie rozstawione
6. Grzbiet- prosty mocno szeroki i lekko łukowaty łukowata partia lędźwi z dobrze zarysowanym kręgosłupem
7. Zad-lekko nachylony do tyłu długi szeroki płasko umięśniony profil mięśni zwłaszcza udowy lekko osadzona nasada ogona
8. Nogi- szeroko rozstawione sucha stawy mocne wysoko piętka racicy lekko rozwarte
9. Wymię pojemne zawieszone tylnie wysokie i szerokie zawieszenie tylne przednie bardzo wysunięte do przodu mocno połączone z powłokami brzusznymi skóra cienka delikatna owłosiona żyły mleczne bardzo wyraźnie zaznaczone rozwój ćwiartek równomierny strzyk pionowo rozmieszczone cylindryczne średniej długości (5-7cm) wymię czyste bez dodatkowych strzyków i przystrzyków
10. Ogólny wygląd – harmonijna szlachetna budowa skóra ciemna pokryta błyszcząco jedwabistą sierścią wyraźnie rysujące się kościec o płaskich umięśnieniu temperament żywy
OCENA ZA POMOCĄ POMIARÓW ZOOMETRYCZNYCH
Pomiary ciał zwierzęcia dostarczają informacji o jego wielkości wyrażonej w liczbach bezwzględnych. Pomiary zoometryczne można wykorzystać do różnych celów
- charakteryzować i porównywanie różnych ras i populacji
-ocenianie proporcjonalności budowy ciała
- porównywanie różnych populacji tej samej rasy
-śledzenie tępa wzrostu u bydła
-oceniania zgodności budowy ze wzorcem rasowym
IDEKS POKROJOWY
To stosunek liczbowy wartości otrzymanych z dwu lub więcej różnych pomiarów zoometrycznych w % Informuje o stopniu rozwoju organizmu proporcjach budowy ciała zwierzęcia oraz jego typie użytkowym. Według wymiarów nie można ocenić proporcji w budowie ciała danego zwierzęcia . umożliwia np. porównanie zwierząt o różnej wielkości małej krowy rasy Jersey i dużej krowy HF . w celu liczbowego wyrażenia proporcji w budowie zwierzęcia oblicza się wskaźniki zwane indeksami
Obliczmy
- wysokość w krzyżu
-Wysokość w kłębie
-Głębokość klatki piersiowej
-Wysokość klatki piersiowej
Te są mierzone LASKĄ zoometryczną
-długość zadu
-szerokość zadu w biodrach
-szerokość zadu w kulszach
Mierzone są CYRKLEM
taśmą zoometryczną mierzone są obwody Masy ciała bydła mięsnego
- obwód klatki piersiowej za łopatkami
- obwód nadpęcia
Ocena pokroju bydła mięsnego
Ocena pokroju bydła ma za zadanie zdefiniowanie
- stopnia umięśnienia
- typu
- kalibru zwierzęcia
Ważnym celem oceny pokroju zwierząt typu użytkowego mięsnego jest także określenie właściwości funkcjonalnych związanych związanych z przebiegiem wycieleń, karmienie cieląt, pobieraniem paszy i łatwością poruszania się zwierząt.
W kraju ocenę budowy zwierząt tego typu użytkowego przeprowadza się w skali 100 ptk
Ocena budowy umięśnienia oraz celach użytkowych zwierząt typu mięsnego
Cechy oceniane:
1, wygląd ogolny, konstrukcja, typ użytkowy: B- 20 ptk, K- 15 ptk
2, głowa szyja: B- 5 ptk; K- 5ptk
3, przód (głębokość /szerokość) :B- 20; K-15
4,tłów ( grzbiet, lędźwie, brzuch): B- 15; K- 15
5, zad ( krzyż, miednica) :B- 20; K-20
6, nogi i chód: B- 10; K- 10
7, oznaki użytkowości: B-10; K-20
Razem ptk B- 100; K- 100
W Polsce do ksiąg hodowlanych bydła mięsnego nie wpisuje się zwierząt u których w wynikiu oględzin stwierdzono jedna z następujących wad budowy:
1. Karłowatość
2. Obustronną ślepotę
3. Anomalie w budowie żuchwy i szczęki
4. Pionowe ustawienie tylnych kończyn uniemożliwiające swobode poruszanie się
Ponadto do ksiąg nie wpisuje się zwierząt u których stwierdzono występowanie swoistych wad budowy i umaszczenia:
RASA PIEMONTE wady: makroglosja(nadmiernie duży język); - astrogrypoza ( łukowatość kończyn przednich); - nietypowa sierść ; - całkowite odbarwienie błony śluzowej
SEMILETALNE wady: szare lub czarne plamy na sierści i skórze
CHARDAISE: wady – nietypowy kolor umaszczenia; - ciemne plamki na skórze lub śluzawicy
LIMAUSINE wady:- plamki lub inne pigmentowe powierzchnie niezgodne z wzorcem rasy
HEREFORD wady: - ciemne plamy na Glowie
ANGUS wady:- jakiekolwiek białe łaty
Określanie wieku
- z dokumentacji hodowlanej
- na podstawie wyglądu hodowlanego
- na podstawie uzębienia
- na podstawie przewężeń na rogach
Wzór zębowy: mleczne 20 stale 32
Ml 0030|4030 ST 0033|4033
Pary zębów:
I cęgi
II średniaki wew
III średniaki zew
IV okrajki
Określanie wieku u bydła na podstawie uzębienia
1. Narodziny zwierzęcia: najczęściej ciele rodzi się z 4 siekaczami (cęgi i średniaki) lub 6 siekaczami bez okrajek
2. Między 2 tyg, a 1 miesiącem życia: wyrasta ostatnia para siekaczy
3. 1 miesiąc życia : zwierze posiada cały zestaw siekaczy mlecznych
4. 6-8 miesiąc życia : wyrówna i przylegający do siebie rząd zębów
5. 1 rok życia: pod wpływem rozrastającej się szczeki zęby rozluźniają się
6. 2 lata : siekacze mleczne zastępowane są siekaczami stalami. Cegi stale do połowy wyrośnięte.
7. Powyżej 2 lat: cęgi stałe cale wyrośnięte wymiana średniaków wewn
8. 2,5 roku : średniaki wew całkowicie wyrośnięte zaczynają wyrastac stale średniaki zew
9. 3 lata: wyrośnięte średniaki zewn wymiana okrajków mlecznych na stałe
10. 4 lata : wyrośnięte okrajki stale zwierze w tym wieku powinno posiada cale uzębienie stałe
11. 6 lat: starta powierzchnia koron na cęgach
12. 7 lat: starta powierzchnia koron na średniakach wewn
13. 8 lat: starta powierzchnia koron na średniakach zewn
14. 9 lat: starta powierzchnia koron na wszystkich siekaczach
15. 10 -12 lat: siekacze starte do połowy wielkości
16. 14 lat : zęby sieczne pozostają w postaci czarnych pieńków
Sposoby określania masy ciała :
- na podstawie pomiaru klatki piersiowej za łopatkami (wyniki odczytywane z tabeli lub na taśmie zoometrycznej
- metoda Presslera
Wzór Presslera na określenia masy ciała u bydła
W= 3,14* (P/2)2 *z*c
P –skośny obwód klatki piersiowej (m)
z- dłużny obwód tułowia (cm)
c- współczynnik zależy od rasy i wieku , pluci i stanu odżywienia
Grupa bydła:
1. Buhaje i młodzieżą)tłuste- 0,42; średnie -0,41; chude- 0,40
2. Krowy w I okresie cielności: tłuste- 0,44; średnie- 0,43; chude- 0,42
Odchów cieląt i jałowizny
Podstawą wysokiej wydajności mlecznej krów oraz uzyskania dobrych efektów opasu młodego bydla jest prawidłowy wychów cieląt. Jest to czas najintensywniejszych przemian zachodzących w organizmie. Wszelkie błędy popełnione właśnie w tym okresie wpływają nie tylko ujemnie na późniejsze użytkowanie zwierząt ale także na osłabienie stanu zdrowia i wzrost śmiertelności u cieląt.
Celem odchowu cieląt ras mlecznych i mięsno- mlecznych jest uzyskanie dobrze rozwiniętych jałówek które będą się cieliły możliwie wcześnie bez żadnych trudności
Niezależnie od kierunku produkcji obowiązują takie same zasady wychowu cieląt
U bydła wyróżniamy następujące typy żywieniowe
- cielęta: (od wieku 6 mies życia)
- młodsze do 4 mies
-starsze do 6 mies
- młodzież 6-12 mies
- jałówki 12 mies do 7 mies ciąży
- krowy mleczne
- buhaje
- opasy
Efektywność wychowu cieląt
Na efekty odchowu cieląt mają wpływ między innymi:
-wybór najlepszego buhaja do zacieleń i krów i jałówek
- koszty żywienia gdzie istota problemu sprowadza się do ilości skarmianego mleka pełnego
- stosowanie w żywieniu preparatów witaminowych oraz symulatorów wzrostu (antybiotyki, probiotyki)
- wielkość dziennych przyrostów masy ciała które zależne są od płci z przyjętego systemu żywienia i obranego kierunku wychowu (na reprodukcje bądź na użytkowanie mięsne)
- sezon urodzenia cieląt
- optymalne warunki zootechniczne w budynkach inwentarskich
- fachowa obsługa zwierząt
WZROST: do zwiększenia masy i wymiarów ciała całego lub narządów aż do osiągnięcia wielkości charakterystycznej dla wieku dojrzałego
ROZWÓJ- to zmiany morfologiczne i fizjologiczne zachodzące w organizmie wraz z wiekiem do chwili poczęcia aż do śmierci
Okres wzrostu i rozwoju:
1. Okres zarodkowy- obejmuje on pierwsze 60 dni po zapłodnieniu w okresie których następuje kształtowanie się charakterystycznych cech budowy nowego organizmu, a procesy rozwoju znacznie przewyższają wzrost
2. Płodowy – trwa ok. 210-220 dni (zależy od długości ciąży ) kończy się na chwili porodu. Intensywnemu rozwoju towarzyszy coraz szybsze tempo wzrostu. Na zdrowotności cieląt ich wzrost i rozwój w okresie posntalnym w dużym stopniu ma wpływ na prawidłowy przebieg ciąży u krowy. Niewłaściwe postępowanie z wysoko cielną krową (nieodpowiednie żywienie i utrzymywanie może prowadzić do rodzenia się cieląt drobnych słabych i niezdolnych do życia
3. Oseska- trwa ok. do 2 tyg od urodzenia organizm przystosowuje się do nowych warunków życia poza organizmem matki
4. Mleczny- obejmuje ok. 3 mies życia a więc okres w którym ciele pojone jest mlekiem stopniowo przyswaja swój organizm do pobierania i wykorzystywania pasz stałych
5. Dojrzewanie płciowe i różnicowanie się osobników różnych płci. U jałowic kończy się w momencie pierwszego ocielenia. U buhajów trwa do ukończenia 2 roku życia. Koniec jego łączy się z rozpoczęciem jego systematycznego użytkowania rozpłodowego
6. Pełnej dojrzałości –długość tego okresu jest różna u poszczególnych krów i buhajów. U krów cechuje go najwyższa wydajność życiowa mleka dobra płodność u buhajów – pełna sprawność rozpłodowa
7. Starzenie - spadek mleczności obniżenie płodności aż do zaniku zdolności rozpłodowych Spadek kondycji i dalszy zanik aktywności życiowej.
Etapy odchowu cieląt i jałowizny
1. Od urodzenia do odsadzenia cieląt (tj. do 90 dnia życia ok. 100 kg) ze względu na rodzaj podawanej paszy wyróżnia się 3 okresy życiowe
a) Żywienie siarą i mlekiem matki (do 7 dnia życia)
b) Żywienie mlekiem lub jego zamiennikami ze wzrastającym udziałem pasz stałych (od 8 do 42 dnia życia)
c) Żywienie wyłącznie paszami stałymi
I Żywienie cieląt siarą
Występowanie u bydła bariery łożyskowej podzielającej krwioobieg matki od krwioobiegu płodu uniemożliwia to przekazywanie tą drogą odporności matczynej
O skuteczności absorpcji przez cielęta przeciwciał zawartych w siarze oprócz jaj wartości immunologicznej decyduje:
-czas podania siary noworodkowi po porodzie
- ...
mrufka_a