Każdy aktów prawnych jest podpisany.
Ustawy: art. i ustępy…
Kodeksy: art. i paragrafy…
Rozporządzenia: par., ust., punkty, litery, tirety (-)
Fakty prawotwórcze:
- stanowienie prawa,
- kształtowanie się prawa zwyczajowego,
- zawieranie umów (np. międzynarodowych),
- precedens.
Zasada przyzwoitej legislacji – prawo jasne i zrozumiałe.
Fazy stanowienia prawa:
- przygotowawcza (redakcja),
- ustanowienie prawa.
RCL – rządowe centrum legislacji – tu opracowywane są akty prawne.
Zasada prymatu ustawy – prymat nad niższymi aktami.
Zasada wyłączności ustawy – wszystkie sprawy muszą być regulowane w ustawie (szczegóły w innych aktach.
Opinia KRS – odnośnie przepisów, które dotyczą sądów.
Prawodawstwo o char. autokratycznym:
- wykorzystywane jako instrument sprawowania władzy politycznej w ten sposób, że służy jednostkom lub wpływowym grupom politycznym,
- respektuje określone wartości, a zwłaszcza chroni i poręcza prawa i wolności jednostki w takim jedynie zakresie w jakim jest to zgodne z celami władzy politycznej,
- faktyczna inicjatywa prawodawcza koncentruje się w ośrodku podejmowania decyzji politycznych. Procedury prawodawcze nie zapewniają wpływu obywateli i ich organizacji na treść tworzonych norm prawnych,
- brak przejrzystych reguł wyznaczających kompetencje prawodawcze oraz procedurę tworzenia prawa,
- brak instytucji kontrolujących proces prawodawczy i rezultaty tego procesu.
Prawodawstwo o char. demokratycznym:
- prawo przestaje być wyłącznie środkiem realizowania celów politycznych i zachowuje swoje autonomiczne wartości,
- władza prawodawcza podlega daleko idącym ograniczeniom, a granice jej swobody wyznaczają w szczególności prawa i wolności jednostki,
- decentralizacja inicjatywy prawodawczej,
- zakładana koncepcja źródeł prawa oraz reguły tworzenia prawa są klarowne i jasne.
- proces tworzenia prawa oraz rezultaty działań prawodawczych poddane są kontroli.
Procedura tworzenia prawa:
1. określenie celu działania w sposób dostatecznie precyzyjny dla wyboru środków służących jego realizacji,
2. sformułowanie katalogu prawnych lub pozaprawnych środków służących realizacji założonego celu i podjęcie decyzji o zastosowaniu lub niezastosowaniu realizacji założonego celu,
3. wybór formy projektowanego aktu prawodawczego i sprecyzowanie celów danego aktu p. oraz ustalenie katalogu alternatywnych sposobów unormowania rozważanej dziedziny,
4. dokonanie globalnej oceny całokształtu skutków i kosztów każdego z rozważanych sposobów unormowania,
5. podjęcie decyzji optymalnej na gruncie przyjętej taktyki podejmowania decyzji,
6. zredagowanie projektu aktu prawodawczego,
7. krytyczna analiza przedłożonego projektu,
8. ustanowienie aktu prawodawczego.
Przepis prawny – jednostka redakcyjna tekstu prawnego będąca zdaniem w sensie gramatycznym, (zdanie oznajmujące).
Akt normatywny – uporządkowany zbiór przepisów prawnych zawierających co do zasady normy generalne i abstrakcyjne. Zdania w formie opisowej np. „każdy powinien…” (wynika to z tradycji).
Norma prawna – norma postępowania ustanowiona lub uznana przez kompetentny organ państwa. Znajduje się w wielu przepisach. Rzadko zdarza się, że przepis w całości opisuje normę.
Przepisy kaskadowe – przepis odsyła do przepisu, kt. Odsyła do innego przepisu.
Ustawa – w ust. nie podaje się podstawy prawnej (podstawą jest konstytucja). Innym aktom bez podstawy można zarzucić nieważność (Sąd jest organem właściwym by orzec np. że rozporządzenie nie obowiązuje)
Przepisy merytoryczne – art. 1 informuje o zakresie przedmiotowym ustawy.
Pojedynczy art. powinien być jednym zdaniem.
Definicje legalne – tzw. słowniczki.
Budowa i kolejność:
- tytuł – rodzaj aktu, data wydania lub uchwalenia, wskazanie czego dotyczy,
- przepisy merytoryczne,
- przepisy zmieniające,
- przepisy przejściowe i dostosowujące,
- przepisy uchylające,
- przepis o wejściu w życie,
- o wygaśnięciu mocy obowiązującej (prawnej).
Akt normatywny jest zbudowany z części:
- artykułowanej – przepisy,
- nieartykułowanej – tytuł, preambuła, podstawa prawna, podpis, nazwy rozdziałów i podrozdziałów.
Po co się umieszcza preambuły?
By adresaci norm mieli wskazówkę po co akt został wydany.
W zasadzie nie zawiera norm prawnych. Ma służyć pomocą przy interpretacji.
Źródła prawa:
- konstytucja,
- ustawy,
- ratyfikowane umowy,
- rozporządzenia,
- akty prawa miejscowego,
- rozporządzenie z mocą ustawy.
Układy zbiorowe pracy – (art. 59 konst.) dominuje pogląd, że też są źródłami prawa powszechnie obowiązującymi.
Źr. prawa wewnętrznie obowiązujące:
- uchwały,
- zarządzenia,
- i inne.
Ordynacje:
- prawa wyborczego,
- podatkowa.
Przepis upoważniający – wskazuje:
- właściwy organ,
- zakres spraw,
- wytyczne.
Przepis ten należy interpretować ściśle. Muszą być szczegółowe.
Akty prawa miejscowego (muszą być ogłaszane):
- wykonawcze,
- porządkowe – gdy nie ma regulacji w przepisach powszechnych (zagrożenia, katastrofy, epidemie).
Ogłaszane w wojewódzkich Dziennikach Urzędowych (należy stworzyć warunki umożliwiające zapoznanie się z aktem).
Uchwały, zarządzenia – muszą być zgodne z ust. lub rozporządzeniem. Ich adresatem może być tylko osoba podporządkowana podmiotowi, który wydał dany akt.
Dobre prawo:
- rozstrzygnięcia trafne merytorycznie,
- wyrażanie w sposób komunikatywny, spójny,
- właściwości prawa: precyzja (pewność prawa) i elastyczność (by nie musiało być często zmieniane.
Prawodawca musi podejmować jednoznaczne decyzje, do kt. z granic się kieruje (precyzja czy elastyczność).
Najpierw wykształciły się reguły interpretacji tekstów prawnych, później pojawiły się dopiero reguły redagowania.
Zadania reguł techniki prawodawczej:
- są istotną pomocą dla redaktora tekstu (dostarczają mu wskazówek jak rozwiązywać typowe problemy legislacyjne),
- stanowią standardy oceny poprawności aktów normatywnych i całego systemu prawa w jego formalnym aspekcie,
- współkształtują reguły wykładni prawa.
Zasady techniki prawodawczej – Trybunał Konstytucyjny liczy się z tymi zasadami i jeżeli prawo narusza rażąco te techniki, to uznaje, że ten akt normatywny nie jest aktem właściwym dla państwa prawnego (narusza zasady państwa prawnego).
Spójniki:
lub – „to lub to” - można wymierzyć obie kary łącznie lub nie,
albo – spójnik alternatywy rozłącznej - można wybrać tylko jedno.
Przepisy intertemporalne – decydują, które przepisy są właściwe dla spraw, które już się toczą lub toczyły.
Przykład powoływania przepisów:
art. 150 ustawa z dnia 03.06.1990 roku Kodeks Karny (dz.U. Nr 88, poz.553, ze zm.; dalej: Kodeks Karny)
„dalej: Kodeks Karny” – oznacza, że w dalszej części tekstu można się odwoływać w ten sposób: art. 150 Kodeksu Karnego.
Teksty prawne są pisane w języku Polskim ogólnym ze specyficznymi właściwościami.
Cechy tekstów prawnych:
- adekwatność – aby zrozumieć tekst zgodnie z intencjami prawodawcy,
- komunikatywność – tekst zrozumiały dla przeciętnego obywatela, w najwyższym stopniu komunikatywne powinny być przepisy represyjne, karne i porządkowe.
- zwięzłość – wymóg ten ogranicza obszerność tekstu do minimum, by nie powtarzać informacji.
Jednostki redakcyjne (art., par.) nie muszą być oznaczane by były ważne.
W oznaczeniach jednostek redakcyjnych stosuje się litery bez znaków diakrytycznych (np. typowo polskich). Każdy przepis rozpoczyna się od nowego wiersza z jego oznaczeniem w tym samym wierszu.
Środki służące tym cechom:
adekwatność:
- definicje legalne (większość ustaw ich nie zawiera),
- elastyczność: nieostre zwroty językowe (np. szczególne zagrożenie, znaczna szkoda, wielki uszczerbek, trwały i zupełny rozpad pożycia małżeńskiego (by Sąd mógł dokonać swobodnej oceny)), klauzule generalne (np. zasady współżycia społecznego, zasady słuszności – zwroty odsyłające do systemu ocen i norm innego jednak niż system norm prawnych np. do norm moralnych) (organ stosujący prawo ma oprzeć rozstrzygnięcie na pozaprawnych zasadach np. uczciwość, dobro dziecka), wyznaczanie granic swobody tzw. widełki (np. kara od 5 do 10 lat);
komunikatywność:
- formułowanie tytułów aktów normatywnych adekwatnie do treści tych aktów (tytuł możliwie zwięzły, a jednocześnie na tyle jasny, by informował co w tekście się znajduje np. „prawo lotnicze”,
- podział tekstu aktu normatywnego na mniejsze części (rozdziały, działy, tytuły),
- konsekwentna konstrukcja każdego z osobna aktu normatywnego,
- staranne formułowanie przepisów uchylających (ten kto tworzy akt normatywny powinien rozstrzygnąć, które przepisy obowiązują, a które nie);
zwięzłość:
- odesłania – wewnętrzne i zewnętrzne (przepis wskazuje na inny przepis zawarty w tym samym akcie lub innym akcie,
- spójniki – „i, lub, albo”.
Przepisy blankietowe – ograniczają się do wskazania w jaki sposób mogą albo muszą zostać uregulowane określone sprawy (np. inne przypadki określi ustawa) (nie są przepisami odsyłającymi, bo nie odsyłają do konkretnych przepisów).
Rodzaje przepisów prawnych:
Ze wzgl. na sposób zachowania
1. nakazujące coś czynić (musi, jest zobowiązany, powinien, wyda, określi),
2. zakazujące coś czynić (nie może, nie wolno, jest zakazane),
3. przepisy zezwalające (ma prawo, może żądać, przysługuje roszczenie)
Ze wzgl. na określenie okoliczności
1. bezwzględnie wiążące – ius cogens = przepisy imperatywne = bezwzględnie obowiązujące – ich zastosowanie nie może zostać wyłączone, ani ograniczone decyzją zainteresowanych stron (np. max. termin zwrotu towaru),
2. względnie wiążące = dyspozytywne = względnie obowiązujące = ius dispositivum – przepisy, które znajdują zastosowanie tylko wtedy, kiedy zainteresowane strony nie uregulowały konsekwencji prawnych zachowań lub zdarzeń w sposób odmienny niż to uczyniono w tym przepisie (liczy się wola stron),
3. Semiimperatywne – przepisy, kt. zadaniem jest wyznaczanie minimalnego zakresu ochrony interesów jednej ze stron (mogą być zmienione, ale tylko na korzyść ochranianej strony.
Inny podział:
1. ogólne – lex generalis (występują przed szczegółowymi),
2. szczegółowe – lex specjalists (modyfikują przepisy ogólne).
Rodzaje tytułów:
- opisowy,
- rzeczowy (np. kodeks, prawo, ordynacja)
Przepis o wejściu w życie – ust. może go nie zawierać, a może być odrębna ustawa wprowadzająca w życie (rozpoczyna się ją od przepisu o wejściu w życie.
Upoważnienie ustawowe: organ, rodzaj aktu, zakres spraw, wytyczne (upoważnienie do wydania uchwały, zarządzenia nie zawiera wytycznych).
Jeżeli ustawa zmienia kilka ustaw, to zmiana każdej następuje w oddzielnym art.
Rozporządzenie (jedyny akt wykonawczy do ustawy):
- musi być zgodne z ustawami i prawem międzynarodowym,
- nie zamieszcza się przepisów karnych i nie powinno powtarzać przepisów ustawowych,
- w aktach podustawowych pod tytułem może być preambuła,
- powinno, w idealnej sytuacji wchodzić w życie z dniem wejścia ustawy (może być wydane już w dniu ogłoszenia ustawy, przed jej wejściem w życie.
Ogłaszanie aktów – akt nieogłoszony jest aktem wadliwym i obarczony sankcją nieważności (nie jest elementem systemu prawnego).
Wakacjo legis – moment od dnia ogłoszenia do dnia wejścia w życie. (w przypadku rozporządzenia – od dnia wydania)
14 dni – tzn. ogłoszone 1 lipca wchodzi w życie 15 lipca (nie uwzględnia się dnia ogłoszenia).
Przepisy porządkowe – zarząd powiatu, marszałek województwa, burmistrz. Wchodzą w życie 3 dni od ogłoszenia i w wyjątkowych sytuacjach wcześniej lub dla ochrony życia itp. – z dniem ogłoszenia. Ogłaszane w wojewódzkich dziennikach urzędowych oraz w sposób właściwy dla danej gminy (np. radio) (ale nie zwalnia to z dzienników urzędowych)
Dzienniki urzędowe:
- dziennik ustaw,
- dziennik urzędowy „Monitor Polski”,
- „Monitor Polski B”
- dzienniki ministrów,
- urzędów centralnych,
- wojewódzkie dzienniki urzędowe.
Tekst jednolity – ogłasza marszałek sejmu.
Sprostowanie – w formie obwieszczenia, dot. technicznych kwestii, nie może prowadzić do merytorycznej zmiany.
Teksty autentyczne – teksty ogłaszane w dziennikach.
Po każdej dokonanej nowelizacji ustawy, marszałek sejmu ogłasza jej tekst jednolity w ciągu 2 tygodni od dnia wejścia w życie nowelizującej ustawy.
blondynka88