ROZWÓJ MOWY DZIECKA
1. ETAPY KSZTAŁTOWANIA SIĘ MOWY W UJĘCIU LINGWISTYCZNYM
Rozwój mowy dziecka kształtuje się w ciągu kilku lat. Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną; dziecko przyswaja ją od najbliższego otoczenia, a przede wszystkim od matki, droga naśladownictwa.
Największe znaczenie w procesie przyswajania mowy ma słuch. Dziecko uczy się stopniowo koordynować ruchy różnych grup mięśniowych, biorących udział w mowie. Kontrolę ruchów narządów mownych umożliwiają dziecku odbierane wrażenia kinestetyczne i słuchowe.
Opierając się na klasyfikacji L. Kaczmarka, rozwój mowy przebiega przez cztery okresy, poprzedzone etapem przygotowawczym:
0. ETAP PRZYGOTOWAWCZY ( 3-9 miesiąc życia płodowego); w tym czasie wykształcają się nadawcze i odbiorcze narządy mowy rozpoczynając jednocześnie swoją funkcję.
1. OKRES MELODII (sygnału, apelu 0-1 r. życia). Pierwsze komunikowanie się z otoczeniem dziecko rozpoczyna krzykiem bądź płaczem, które zawierają elementy nieartykułowane, okrzykami naturalnymi, głosami artykulacyjnymi oraz tworami onomatopeicznymi. Bogatej melodii towarzyszy mimika i gestykulacja. Cechą charakterystyczną tego okresu jest głużenie i gaworzenie.
2. OKRES WYRAZU (sygnału jednoklasowego 1-2 r. życia). Sygnały semantyczne jednoklasowe reprezentują obszerną wypowiedź. Są zbudowane z albo z ułamka wyrazu (tworząc sygnał strzępkowy) albo z jednego wyrazu (tworząc sygnał jednosymbolowy) bądź z wielu- ale bez zastosowania reguł gramatycznych (tworząc sygnał wielosymbolowy). Czynnikiem różniącym znacznie wypowiedź są elementy prozodyczne mowy- melodia i akcent nastepnie rytm.
3. OKRES ZDANIA (sygnału dwuklasowego 2-3 r. życia). Wyłaniają się poszczególne kategorie gramatyczne, gwałtownie wzbogaca się słownik, ustala się (choć na razie pasywnie) system fonologiczny. Dziecko potrafi dobrze wymawiać wszystkie samogłoski. Z wyjątkiem nosowych oraz spółgłoski, których artykulacja jest widzialna.
4. OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIECEJ (swoistych form językowych 3-7 r. życia). Dziecko prowadzi pełne swobody rozmowy, posługuje się rozbudowanymi sygnałami dwuklasowymi a także świadomie kształtuje liczne twory językowe (neologizmy) drogą kontaminacji, analogii.
2. ROZWÓJ MOWY DZIECKA W ŚWIETLE PSYCHOLOGICZNYM
Rozpatrując rozwój mowy dziecka od strony poznawczej przedstawiam poniżej koncepcję J. Piageta łączącą rozwój mowy i myślenia.
W myśl tej koncepcji pierwotne i bardziej ogólne są prawa rozwoju procesów poznawczych, którym podlega rozwój mowy.
J. Piaget wyodrębnił cztery kolejne stadia rozwoju poznawczego:
STADIUM 1 OKRES SENSOMOTORYCZNY (0-2 r. życia), w którym najważniejszymi i najbardziej głębszymi zmianami są te, które łącznie generują poczucie własnej tożsamości, skuteczności działania i przyczynowości zjawisk. Duże znaczenie ma tu początek myślenia przyczynowego.
STADIUM 2 MYŚLENIE PRZEDOPERACYJNE (2-7 r. życia). Głównym osiągnięciem w tym okresie jest rozwój zdolności wewnętrznego przedstawiania świata zewnętrznego za pomocą symboli reprezentujących przedmioty.
Na rozwój poznawczy oddziałują ograniczenia w postaci rozumowania transdukcyjnego (rozumowania przez podobieństwo) i EGOCENTRYZMU (niemożności wyobrażenia sobie świata z perspektywy innej niż własna).
STADIUM 3 OPERACJE KONKRETNE (7-11 r. życia). Dziecko rozwija system poznawczy dla organizowania zdarzeń zachodzących w świecie zewnętrznym, za pomocą struktur logiczno-matematycznych. Rozumowanie i wnioskowanie są jeszcze uzależnione od danych wzrokowych, konkretnych przedmiotów i istniejącego pola percepcyjnego.
STADIUM 4 OPERACJE FORMALNE (11 lat i więcej). Rozumowanie może się opierać wyłącznie na opisach słownych. Zrozumienie przez dziecko świata fizycznego i logiki pozwala mu na operowanie pojęciami negacji, odwrotności i innymi przekształceniami.
LITERATURA:
- L. Kaczmarek, Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1977
- I. Styczek, Logopedia, Warszawa 1980
- P.G. Zimbardo, Psychologia i życie, Warszawa 1994
AUTORKA PRACY: Barbara Dmoch Maliszkiewicz studentka V roku Pedagogiki II0 UMCS w Lublinie.
beti1907