Konfucjusz.docx

  Konfucjusz, zwany przez Chińczyków mistrzem Kong, to twórca fundamentów systemu społecznego, który kwitł i rozwijał się przez ponad dwa tysiące lat. Konfucjanizm wczesny, a potem konfucjanizm synkretyczny epoki Han i neokonfucjanizm XI-XIII wieku stały się integralną częścią mentalności mieszkańców Państwa Środka, i przeniknęły także krajów sąsiednich.

Konfucjanizm wywarł największy i najgłębszy wpływ na sposób myślenia Chińczyków.
   Jedną z naczelnych koncepcji konfucjanizmu jest Rytuał (li 禮). Stanowi on spójny i szczegółowy wzorzec postępowania obejmujący wszystkie aspekty życia społecznego i relacji między ludźmi. Sankcjonuje role i praktyki społeczne, przez co przyczynia się do ustanowienia powszechnej harmonii. Jednym z elementów tej harmonii były merytokratyczny system awansu społecznego, zastępujący szlachectwo krwi szlachectwem pielęgnowanej nauką doskonałości moralnej wyznaczanej przestrzeganiem cnót.
   Najbardziej fundamentalną cnotą stała się w neokonfucjaniźmie nabożność synowska xiao (孝), czyli oddanie i cześć oddawana zarówno żyjącym rodzicom, jak i nieżyjącym przodkom. Nabożność synowska i przestrzeganie rytuału wypływały z cnoty humanitaryzmu ren (仁), odnoszącej się do relacji między człowiekiem a człowiekiem. Najbliższym odpowiednikiem tej cnoty byłaby Złota Zasada “Nie czyń drugiemu tego, co tobie niemiłe.”
   Inną cnotą jest zhong (忠), czyli lojalność wobec władcy lub ludzi o równym statusie, jednak pojęta w sensie wierności zasadom i wyznacznikom moralnym, a nie osobie. Tak więc napomnienie władcy działającego wbrew Woli Nieba było zgodne z tak pojętą lojalnością.
   Mandat Nieba, legitymizował władzę obdarzając nią najgodniejszych z ludzi + tych, którzy przestrzegali rytuału, i stali na straży moralności i przestrzegania cnót, a ysyłaając kary, omeny i odbierając tym, którzy dopuścili się występków. Niebo to abstrakcyjny bezosobowy byt, bynajmniej nie transcendentalny - należy do naszego kosmosu. Niesie w sobie także podtrzymywaną przez swoistą i słabnącą z czasem cnotę de (德), siłę moralną wszystkich przodków, którzy niezależnie od Nieba mogli karać swoich potomków.
   Niebo steruje losami świata wcielając plany stworzenia doskonałych relacji międzyludzkich opartych na rytuale, cnotach moralnych i ich przestrzeganiu przez władców oraz poddanych.

Na imię miał Qiu czyli „pagórek”, prawdopodobnie z powodu wypukłego czoła, wg wierzeń Chińczyków, znamionującego inteligencję. Zwany był też Zhonghi. Urodził się w państwie Lu (obecnie prowincja Shandong), w zubożałej rodzinie arystokratycznej. Jego ojciec był urzędnikiem wojskowym, umarł kiedy syn miał 3 lata. Wychowała go samotnie matka, poznał biedę i trudy życia. Dzieciństwo spędził w Qufu pod Yanzhou, gdzie od małego musiał fizyczną pracą zarabiać na siebie i swoją matkę.

Mając 15 lat podjął naukę, którą sam opłacał wytężoną pracą. Posiadając początkowo jedynie umiejętność strzelania z łuku, był nadzorcą stad owiec i wołów. W wieku 19 lat ożenił się i rozpoczął karierę urzędniczą. Zdobył sławę człowieka niezwykle uczonego, miał znać na pamięć klasyczną „Księgę Pieśni”. Był kolejno naczelnikiem spichlerzy, nadzorcą pól książęcych i ludzi doglądających zwierząt ofiarnych.

W 530 p.n.e. założył szkołę, w której uczono pisma, zasad zachowania się i podstawowej wiedzy. Około 517 p.n.e. spotkał się z Laozi. Po wybuchu buntu w państwie Lu musiał uciekać do sąsiedniego państwa Qi. Po powrocie do Lu został zarządcą u następnego władcy, a później jego bliskim doradcą. Naprawianie państwa rozpoczął od reformy uciążliwego systemu podatkowego (był zwolennikiem niskich podatków). Domagał się powierzenia przywództwa „ludziom szlachetnym i uczonym”, bez względu na ich pochodzenie.

Od 498 p.n.e. jego uczniowie zaczęli obejmować najwyższe stanowiska w rządzie. Około 497 p.n.e. wprowadził politykę burzenia murów miast buntowniczych rodów, co wywołało ponowną rewoltę i zmusiło go do opuszczenia księstwa. W towarzystwie kilku uczniów przez 12 lub 14 lat błąkał się po sąsiednich państwach, starając się o posadę u różnych władców, nie znajdując jednak zrozumienia. Nie był zręcznym politykiem, a rozmówców ponoć zniechęcał wrodzoną wyniosłością. W tym czasie często wręcz przymierał głodem.

W 483 p.n.e. wrócił do Lu i zadowolił się pozycją nauczyciela. Prawdopodobnie nie zgromadził za życia wielu uczniów, choć niektóre źródła konfucjańskie wyolbrzymiają ich liczbę nawet do 3000. Wg legendy gdy umarł uczniowie opłakiwali go przez 3 lata, a najwierniejszy, Tzu-kung, spędził na grobie mistrza 6 lat, twierdząc: „Od początku ludzkości aż do dziś nie było człowieka równego Konfucjuszowi”.

Pochowany został w Qufu, gdzie do dziś znajduje się jego grób. Jego proste, nie dogmatyczne maksymy są wciąż popularne w Chinach i innych krajach Dalekiego Wschodu. Twierdził, że zmysł moralny u człowieka jest odpowiednikiem kosmicznego porządku natury. W swej nauce w ogóle nie odwoływał się do sił nadprzyrodzonych, jako jedyny z twórców wielkiej doktryny nie twierdził, że pochodzi ona z jakiegokolwiek boskiego źródła czy też natchnienia niedostępnego dla innych ludzi. Konfucjanizm w pierwotnej wersji nie jest właściwie religią, lecz systemem etycznym, nauką tego, jak być dobrym, społecznie wartościowym człowiekiem, aczkolwiek od samego początku zawiera w sobie wiele pierwiastków metafizycznych. Sam Konfucjusz podejrzliwie odnosił się do religii, gdyż widział w niej niebezpieczny zabobon. Gdy był bliski śmierci nie pozwolił, by się za niego modlono. Urzekał ludzi swą uczciwością, prawością i nauczycielskim entuzjazmem.

Ponad 70 jego bezpośrednich uczniów zostało wybitnymi uczonymi chińskimi. Przypisuje mu się zredagowanie wielu klasycznych ksiąg, które składają się na tzw. „klasykę konfucjańską”: „Pięcioksiąg konfucjański” (do którego należy też "Księga Przemian": I-Ching) oraz „Czteroksiąg konfucjański” (do którego należy również „Księga Mencjusza” ). Zbiór tych dzieł do 1905 roku stanowił podstawę egzaminów dla kandydatów do służby państwowej w Chinach. Starsze źródła upatrywały w nim również autora I-Ching lub komentarzy do tej księgi „Dziesięć Skrzydeł”.

Nie sposób dziś ustalić, jaki miał rzeczywiście wpływ na ostateczny kształt tych tekstów. Niektórzy wręcz twierdzą, że nigdy osobiście niczego nie napisał. Choć za życia jako polityk i reformator poniósł porażkę, kolejne pokolenia jego zwolenników rozpropagowały jego idee w całych Chinach. Ostatecznie w II wieku n.e. konfucjanizm został uznany w Chinach za ideologię państwową, a jego samego uhonorowano tytułem „Największego Mędrca-Nauczyciela”. Ok. 175 roku n.e. jego maksymy wykuto na kamiennych tablicach, których fragmenty zachowały się do dziś.