DEFINICJE I MODELE KOMUNIKOWANIA1. Komunikowanie – jest symboliczną interakcją pomiędzy ludźmi, którzy są świadomi swojej obustronnej obecności.2. Komunikowanie wg Gładowskiego – to dynamiczny proces, polegający na wymianie tzn. wysyłaniu i odbieraniu przekazów w ramach określonej sytuacji lub kontekstu.3. Komunikowanie wg Cooley’a – to mechanizm powstający i funkcjonujący dzięki kontaktom międzyludzkim. Obejmuje wszystkie symbole: rozum, wyraz twarzy, postawę, gesty, brzmienie głosu, słowo, pismo, druk, kolej, telegraf, telefon, i wszystko to, co służy zdobywaniu przestrzeni czasu.Modele komunikowania:1. Lasswella2. Shannona i Vearera3. BerloCHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW SYNTETYCZNEGO MODELU KOMUNIKOWANIA INTERPERSONALNEGO.1. Kodowanie – dekodowanie2. Kompetencja komunikacyjna 3. Przekazy4. Kanał5. Szum informacyjnyRodzaje szumów informacyjnych:I Szum fizyczny (zewnętrzny lub mechaniczny):- hałas, dym papierosowy- nieodpowiednia temperatura, miejsce, pora dnia- problemy techniczne- zbyt duża ilość uczestników- presja czasu- ciemne okulary- kleksy i plamy w tekścieII Szum psychiczny- nastawienie od negatywnego (uprzedzenie i nieprzychylność) po skrajnie pozytywne (całkowity brak krytycyzmu i uwielbienie)- poczucie wyższości lub kompleksu niższości- lekceważenie słuchaczy- brak przygotowania merytorycznego- monotonna wypowiedź- zmęczenie- brak umiejętności słuchaniaIII Szum semantyczny- posługiwanie się specjalistyczną terminologią naukową, techniczną lub żargonem- skrajny przypadek to mówienie różnymi językami6. Sprzężenie zwrotne (informacja, meldunek zwrotny)7. Kontekst komunikacyjny (sytuacyjny)8. Obszar doświadczeń9. EfektPodstawowe tezy w procesie komunikowania:1. Nie można nie komunikować się2. Nie można opisać wszystkiego autentycznie3. Nie wywołuje reakcji, które można przewidzieć do końca4. Jest zawsze zwrotne5. Posiada wymiar merytoryczny i osobowościowy6. Kształtuje nowy system społecznyGŁÓWNE CELE KOMUNIKOWANIA INTERPERSONALNEGOCechy procesu komunikowania:- odnosi się co najmniej do dwóch osób- zachodzi w środowisku społecznym- zdeterminowany jest przez liczbę i charakter uczestników- posiada charakter: interpersonalny, publiczny, masowy lub międzykulturowy- posługuje się znakami i symbolami- istnieje wspólnota semiotyczna między uczestnikami, która warunkuje operowanie tym samym zespołem symboli i znaków- posiada charakter:a) symetryczny (jeśli reakcje zachodzące między uczestnikami procesu są równorzędne)b) niesymetryczny, komplementarny (w przypadku, gdy zachodzi dominacja jednego z uczestników oraz podporządkowanie pozostałych członków procesu)- jest nieodwracalny (nie można go powtórzyć, cofnąć lub zmienić jego biegu)Rodzaje sytuacji komunikacyjnych wg Balanda:1. Komunikowanie intrapersonalne2. Komunikowanie interpersonalne• Bezpośrednie – pośrednie• Dwustronne – jednostronne• Prywatne - publiczne3. Komunikowanie człowiek-maszyna4. Komunikowanie maszyna-maszynaRodzaje sytuacji komunikacyjnych wg. Głodowskiego:1. Intrapersonalne2. Interpersonalne• Formalne• nieformalne3. Interpersonalno-medialna – łączy elementy komunikowania interpersonalnego i masowego . Uczestnicy pozbawieni kontaktu bezpośredniego. Porozumiewają się przy użyciu środków technicznych.4. Publiczne – obecnośc indywidualnego mówcy, przy obecności audytorium.5. Masowe – po przez programy telewizyjne itp. Nie mamy kontaktu bezpośredniego z audytorem.Ma charakter pośredni, za pośrednictwem różnych środków technicznych: TV, radio, Internet. Jest opóźniona reakcja.Podsumowanie:1. Pięć omówionych sytuacji komunikacji wzajemnie się przenika2. Sytuacje intrapersonalne są bardziej osobiste, prywatne i bezpośrednie, choć te cechy mają w znacznej mierze sytuacje interpersonalne3. Sytuacje interpersonalno-medialne są mniej osobiste i raczej pośrednie4. Sytuacje masowe są ogólnie bezosobowe, mogą być formalne lub nieformalne i zwykle mają charakter przekazu pośredniego5. W obrębie wszystkich sytuacji komunikacyjnych interakcje mogą być werbalne, niewerbalne lub mieszaneSŁUCHANIE JAKO CZYNNIK ZAPEWNIAJĄCY SKUTECZNOŚĆ KOMUNIKOWANIA.70% tzw. aktywnego dnia poświęcamy na komunikowanieStruktura czasu w procesie komunikowania:42% słuchanie32% mówienie15% czytanie11% pisanieSłuchanie obejmuje:1. Słyszenie2. Uważanie3. Zrozumienie4. ZapamiętywanieZ zagadnieniem selektywnej uwagi wiąże się:• tzw. prawo najmniejszego wysiłku w słuchaniu (najlepsze są programy telewizyjne)• problem coctail party (rozmowa w grupie osób)• progiem słyszalności• poziom pobudzenia i zainteresowania danej osoby (stan pobudzenia sprzyja pobudzeniu bodźców)Rodzaje słuchania:1. Słuchanie dla przyjemności2. Uważne, wnikliwe słuchanie3. Słuchanie krytyczne4. Słuchanie empatyczne (gdy słuchacz stara się wczuć w sytuację mówiącego)Przyczyny nieskutecznego słuchania:1. Problemy ze słuchem2. Przeciążenie3. Dekoncentracja4. Szum informacyjny5. Osądzanie6. Zaabsorbowanie sobą7. Gadatliwość8. ObawaSposoby słuchania:1. Słuchanie refleksyjne – rodzaj uczestnictwa w procesie komunikowania się za pomocą słów, w których słuchacz odzywa się do mówcy w sposób pozbawiony osądów. Robi to tylko po to aby sprawdzić czy właściwie zrozumiał to co zostało powiedziane.• Wyjaśnianie• Parafrazowanie• Odzwierciedlanie emocji i uczuć • Podsumowywanie2. Słuchanie nierefleksyjne – najprostsza forma słuchania towarzyszy mu reakcja typu „mhm” i zachowanie „uważnej ciszy”.Kiedy należy słuchać nierefleksyjnie?1. Gdy mówca jest skłonny opowiedzieć o swoich zamiarach, poglądach czy propozycjach.2. Gdy mówca czuje nieodpartą potrzebę wyrzucenia z siebie intensywnych emocji.3. Gdy mówca ma kłopoty z przedstawieniem swoich problemów osobistych.4. Gdy mówca nie czuje się swobodnie rozmawiając z osobą posiadającą wiedzę, będącą zwierzchnikiem, wykładowcą czy nauczycielem.Kiedy słuchanie nierefleksyjne staje się niewystarczające?1. Gdy mówca nie jest dostatecznie skłonny do mówienia2. Gdy mówca może odebrać omyłkowo słuchanie nierefleksyjne jako dowód że się z nim nie zgadzamy3. Gdy mówca oczekuje aktywnej formy wsparcia i w takiej sytuacji słuchanie nierefleksyjne odebrane będzie jako lekceważenie 4. gdy mówca ma zwyczaj nie dopuszczać innych do głosu, jest egoistą, próbuje manipulować innymiDlaczego należy słuchać refleksyjnie?1. Wiele słów ma kilka a nawet kilkanaście znaczeń.2. Informacje muszą być „odkodowane”.3. Ludzie mają kłopoty z jasnym formułowaniem swoich myśli, szczególnie osoby nieśmiałe, które nie chcą nikogo urazić.4. Istnieją czynniki subiektywne utrudniające porozumiewanie się.Jak polepszyć słuchanie (praktyczne wskazówki)?1. Uzbroić się w cierpliwość i pozwolić mówcy skończyć.2. Zrobić przerwę, jeśli nie mamy czasu na słuchanie.3. Skoncentrować uwagę na temacie i mówcy, a nie na własnych przemyśleniach.4. Okazać gotowość do uczenia się oraz otwartość na opinie innych.5. Likwidować bariery komunikacyjne.6. Nie prezentować pseudosłuchania.KOMUNIKOWANIE NIEWERBALNEKomunikowanie interpersonalne ma charakter:- niewerbalny 65%- werbalny 35%Komunikowanie niewerbalne- obejmuje sygnały pozbawione słów lub uzupełniające słowa.- przekazami niewerbalnymi są wszystkie sygnały występujące w międzyosobowej interakcji, które nie mają ani formy mówiącego słowa, ani pisanego wyrazu, które wywierają pewien wpływ na jej uczestnikówKlasyfikacja komunikowania niewerbalnego: (wg. Głodowskiego):1. Aparycja (ubranie, uczesanie, makijaż, przybranie i ozdoby, cechy takie jak: fizjonomia, waga, tusza, wzrost)2. Kinezyka (ruchy ciała: gestykulacja, mimika twarzy, ruchy tułowia i kończyn, pozy, wzrok, spojrzenia)3. Prostemika (dystans interpersonalny)4. Haptyka5. Parajęzyk (wysokość, głośność języka, modulacja)6. Chronemika (czas oczekiwania, czas trwania, ilość spędzonego z kimś czasu)Kategorie i funkcje dotyku:a) dotyk funkcjonalno-profesjonalnyb) dotyk grzecznościowo-rytualnyc) dotyk przyjacielsko-koleżeńskid) dotyk miłosno-intymnye) dotyk seksualno-podniecającyStyle uściskania dłoni:a) rękawicab) „martwa ryba”c) „łamacz kości”Układy dłoni:a) wzniesiona wieżab) opuszczona wieżaProksemika:45cm)¸a) dystans interpersonalny (0120cm)¸b) dystans prywatny (45350cm)¸c) dystans społeczny (12025m)¸d) dystans publiczny (10Zachowania wzrokowe:- za pośrednictwem oczu odbieramy 80% informacji o świecie- uwaga koncentruje się na oczach przez 43,4% interakcyjnego czasu, drugim z kolei obszarem wizualnej uwagi są usta, których obserwowanie zajmuje 12,6% czasuPodstawowe formy kontaktu wzrokowego:1. spoglądanie i przyglądanie się2. wzajemne spoglądanie3. bezpośredni kontakt wzrokowyPodstawowe emocje wyrażane mimiką: radość, smutek, zaskoczenie, gniew, wstręt, strachRodzaje gestów:a) emblematoryb) ilustratoryc) regulatoryd) afektatorye) adaptatory (manipulatory)Techniki kierowania mimiką:a) intensyfikowanie emocjib) minimalizowanie emocjic) neutralizowanie emocjid) maskowanie emocjiElementy charakteryzujące komunikowanie parafrazowane:- czas trwania rozmowy- emocjonalna intonacja- błędy wymowy- rytm języka- melodia języka (właściwe akcentowanie głosek)- szybkość wypowiedzi- przerwa (pauza, mogą być związane z błędami wymowy, które można wyeliminować)WYSTĄPIENIA PUBLICZNEWystąpienia dzielą się na:1. Przemówieniaa) homilieb) kazaniac) orędziad) wezwaniae) odezwyf) przesłaniag) mowy informacyjne, informacyjno-perswazyjneh) wystąpienia w sytuacji kryzysoweji) mowy inauguracyjne, pogrzebowe i gratulacyjne, toastyj) wykłady, odczytyk) mowy obrończe, oskarżającel) mowy publiczne2. Prezentacjea) szkolenioweb) informacyjne i informacyjno-szkoleniowec) promocyjned) przetargoweRóżnice między prezentacją i przemówieniem:1. Prezentacje są swobodniejsze niż przemówienia2. W prezentacjach przeważnie używa się pomocy audiowizualnych (w przemówieniach rzadko)3. Podczas prezentacji można zadawać pytania, wiele przemówień nie dopuszcza zadawania pytań w trakcie wystąpienia, (czasem po zakończonej przemowie)4. Prezentacje mają bardzo pragmatyczne cele, których w przemówieniach na ogół nie ma5. Prezentacje to jeden z powszechnych sposobów komunikowania się między profesjonalistami. Odbiorcami przemówień są natomiast ludzie z bardzo różnym przygotowaniem, stanowią grupę heterogenicznąCechy wspólne prezentacji i przemówień:1. Cechy mówcy, które decydują o skuteczności zarówno podczas prezentacji jak i przemówień:a) wyraźne mówienieb) dobra dykcja i intonacjac) kontakt wzrokowy2. Chociaż przemówienia mają charakter głównie perswazyjny, to również i prezentacje służą przekonaniu słuchaczy o zaletach lub/i wyższości podmiotu prezentacjiKOMUNIKOWANIE W GRUPIEGrupa – to dwie lub więcej osób, między którymi istnieje bezpośrednia interakcja, które posiadają wspólne, ustalone normy, mają wspólny cel, tworzą rozwiniętą strukturę grupową i mają poczucie odrębności swojej grupy w stosunku do innych grup. (Mika)Grupa – to pewna liczba osób, które spotykają się ze sobą częściej niż z innymi. M. Sader opracował pięć kryteriów charakteryzujących grupę:1. Grupa jest relatywnie mała2. Istnieją trwałe wzajemne kontakty między członkami grupy3. Grupę charakteryzuje koherencyjność4. Grupę charakteryzuje funkcjonalność i rozpisanie ról5. Grupa oznacza się specyficznym morale, które jest kształtowane przez normy i reguły zachowania w obrębie grupyDlaczego ludzie przystępują do grupy?Przyczyna KorzyściBezpieczeństwo Grupa zmniejsza osamotnienie, ludzie czuja się silniejsi, mniej wątpią w siebie, są odporniejsi na groźbyPozycja Grupa uznana przez innych za ważna zapewnia uznanie i prestiż jej członkówWysoka samoocena Grupa może zapewnić poczucie wysokiej wartościPrzynależność Członkostwo w grupie sposobem zaspokojenia potrzeby przynależnościSiła To czego nie może osiągnąć jednostka często osiąga grupaOsiąganie celów Niekiedy, aby wykonać zadanie trzeba kojarzyć uzdolnienia, widzę albo władzę kilku osóbRole członków w grupie:• role zadaniowe, które są konieczne do wyboru i realizacji zadania np. inicjatywa• role zadaniowe i zachowawcze, które równocześnie zapobiegają samorozwiązaniu grupy np. łagodzenie napięć• role dysfunkcjonalne, które oznaczają zakłócenia w pracy grupowej np. zabieganie o sympatięEtapy rozwoju grupy:1. formowanie ORIENTACJA NA ZADANIA – członkowie starają się określić zadanie i sposób podejścia do niego. TESTOWANIE I ZALEŻNOŚĆ – członkowie starają się określić, jakie są zachowania interpersonalne akceptowane są w grupie. Będą bardzo zależni od przywódcy i jego reakcji na innych członków2. burza Konflikt wewnątrzgrupowy – brak jedności w grupie, wrogość wobec przywódcy i wobec siebie3. normowanie ROZWÓJ SPÓJNOŚCI GRUPY –członkowie grupy zaczynają akceptować się nawzajem, tworzą się normy grupowe. Grupa będzie unikać konfliktów.4. wykonanie FUNKCJONALNE DOPASOWANIE RÓL – członkowie grupy przyjmują role, które pozwalają im zakończyć zadanie.5. rozpad Zalety pracy zespołowej:- pozwala na rozważanie treści zadania z wielu różnych punktów widzenia, ponieważ członkowie grupy różnią się doświadczeniem i wiedzą- daje możliwość wypracowania większej liczby wariantowych rozwiązań i dostarcza większej ilości informacji pozwalających lepiej ocenić optymalne możliwości rozwiązania problemu- współudział większej liczby osób w rozwiązaniu problemu przyczynia się do lepszego zrozumienia podjętej decyzji oraz jej głębszej akceptacji- wysiłek grupowy jest zawsze większy od sumy indywidualnych wysiłków członków tej samej grupy kiedy członkowie grupy pracują w obecności innych osób, każdy z nich doświadcza tzw. efektu społecznej obecności. Zjawisko to polega na podświadomym podnoszeniu poziomu aktywności, który skutkuje lepszą jakością i wydajnością pracy- grupowe analizowanie problemów sprzyja trafności i pewności podejmowanych decyzjiUjemne strony pracy zespołowej:- osoba o silnych predyspozycjach do dominacji lub po prostu uparta może utrudniać paraliżować pracę grupy, namawiając innych do wyrażania własnych poglądów- niektórzy członkowie grupy mogą być pasywni i w ograniczonym zakresie angażować się we wspólną pracę, (powody: obawa przed śmiesznością lub lęk przed ewentualnymi sankcjami z powodu wygłaszania opinii odmiennych od opinii innych członków grupy, którzy posiadają wyższy status, wyczekiwanie na efekty pracy innych)- czasami zdarza się, że grupa działa powierzchownie i pośpiesznie koncentruje się na wybranych aspektach problemu- członkowie grupy mogą bardziej koncentrować się na swoich subiektywnych opiniach i starać się za wszelką cenę udowodnić ich słuszność nie dbać o obiektywną ocenę zagadnieńLUDZIE I ICH LIDERZY – CECHY OSOBOWOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI LIDERALider – to osoba, która skutecznie przewodzi ludziom w procesie prowadzącym do realizacji ich własnych potrzeb.Lider – to człowiek, któremu poprzez wpływanie na innych ludzi udaje się przekonać ich do współdziałania z sobą i innymi ludźmi oraz nakłonić zwolenników lub współpracowników do spełnienia swoich oczekiwań i wypełniania poleceń.Czynniki decydujące o tym, jakimi jesteśmy liderami?1. Posiadanie wzorów przywództwa w swojej rodzinie i w najbliższym otoczeniu.Ważne jest dla posiadania wzorców i wcielania ich w życie:- czy osoba uznana za wzór przywódcy stawia wymagania?- karą jest brak nagrody- w jaki sposób mobilizowała do różnych prac?- jak nagradzała i czy w ogóle nagradzała?- jakie kary stosowała?- jak rozstrzygała konflikty?- w jaki sposób podejmowała decyzje?- jakie wdrażała normy?2. Osobowość – cechy prawdziwego przywódcy to przede wszystkim:a) cechy fizyczne – a wśród nich miła powierzchowność, względnie wysoki wzrost (ważne u mężczyzn), zgrabna sylwetka, zadbany wygląd zewnętrznyb) cechy psychologiczne – a wśród nich: pewność siebie, odporność na stres, wewnątrzsterowność, stanowczość, decentralizacja interpersonalna3. Sposoby kierowania ludźmi:a) przywódca – kierownik, nastawiony na zadania (skupia się na precyzyjnym określaniu zadań i sposobu ich wykonania)b) przywódca nastawiony na ludzi – troszczy się o pracowników, motywuje ich do pracy4. Style przewodzenia:a) dyrektywny (autokratywny)b) konsultatywny (demokratyczny)c) towarzyski (wspólnie podejmowanie decyzji, unika konfliktów)d) niezaangażowany (pasywny) – w niewielkim stopniu nastawiony na zadania i ludziPodstawowe umiejętności lidera:1. Kształtowanie wizji i celów2. Komunikacja interpersonalna3. Motywowanie innych do działania4. Rozwiązywanie konfliktówKOMUNIKOWANIE WERBALNEFormy komunikowania werbalnego:- ustna- pisemnaZalety i wady pisemnej funkcji komunikowania werbalnego:ZALETY WADYMożliwość dokładnego przemyślenia i przygotowania treści, przekazu, jeśli chodzi o słownictwo.Trwałość przekazu. Brak bezpośredniości.Nie można korygować tego, co już zostało napisane.Wysokie ryzyko powstania nieporozumień.I. Cechy ludzkiego języka:1. Wyspecjalizowanie (nasza mowa jest wyspecjalizowanym systemem, stosowanym do celów komunikowania się. Nie spełnia żadnych biologicznych funkcji)2. Wydajność (przekazy werbalne charakteryzują się dużą kreatywnością i wydajnością)3. Ulotność (dźwięki i słowa pojawiają się i znikają. Jest efemeryczność – identycznie nie powtórzą się. Nawet to, co wyryte na kamieniu, czy zarejestrowane na taśmie mogą ulec zniszczeniu. Najbardziej ulotne są słowa)4. Arbitralność (sygnały językowe są arbitralne – nie posiadają cech fizycznych, ani żadnych cech. Np. słowo wino, nie jest bardziej wilgotne niż piasek (słowa nie mają cech fizycznych w znaczeniu))5. Zdolność do transmitowania (wykorzystujemy język, aby mówić o rzeczach realnych i nierealnych)6. Transmisja kulturowaII Znaczenie i rozumienie słów1. Znaczenia słów tkwią w ludziach2. Znaczenia są czymś więcej niż tylko słowami3. Znaczenia mają charakter unikatowyIII. Zdolność ukierunkowywania, sugerowaniaIV. Język denotywny i konotywny1. Denotacja słowna – jest jego obiektywną definicjąKonotacja słowna – jest jego subiektywnym lub obiektywnym znaczeniem(Znaczenie słowa śmierć: dla lekarza – przestaje bić serce, określenie przypadku. Dla matki- subiektywne znaczenie, odczucie tej osoby)2. Denotywne znaczenie słowa jest bardziej ogólne lub uniwersalne niż znaczenie konotywne3. Denotyczne znaczenie słowa jest relatywnie stabilne i statyczne, natomiast znaczenie konotywne zmienia się bardzo szybko(np. słowo południe – region, pora dnia. W sensie konoktywnym zmienia się bardzo szybko – południe – kraj, państwo, kultura)V Język, subjęzyk, kulturaGłówne typy subjęzyków:- żargon, czyli argot – to słownictwo i zwroty językowe charakterystyczne dla różnych grup i kategorii społecznych, które wyodrębniają się w ramach zbiorowości narodowej w wyniku posiadania swoistej subkultury- gwara środowiskowa – służy wyrażaniu emocjonalnego stosunku do różnych zjawisk rzeczywistości, a także podtrzymywaniu więzi emocjonalnych między członkami grupy- gwara zawodowa (profesjonalizmy) – to typy gwary środowiskowej, która funkcjonuje w grupie społecznej ze względu na łączące jej członków więzi zawodowe- slang – to potoczna odmiana języka mówionego, służąca do porozumiewania się w określonej grupie społecznejBariery w werbalnej interakcji:1. Polaryzacja (bardzo trudno jest określić coś pomiędzy tymi biegunami)...
Nirra665