POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET FILOZOFICZNY BIBLIOTEKA KLASYK�W FILOZOFII BIBLIOTEKA KLASYK�W FILOZOFII IMMANUEL KANT KRYTYKA CZYSTEGO ROZUMU Z orygina�u niemieckiego prze�o�y� razf&jidtfc�yi wst�pem i przypisami ROMAN INGARDEN Tom II 19 5 7 PA�STWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE Tytu� orygina�u: KRITIK DER REINEN YERNUNFT DRUKARNIA NARODOWA W KRAKOWIE SPIS TRE�CI TOMU II KRYTYKA CZYSTEGO ROZUMU /. Transcendentalna nauka o elementach (cd.) Dzia� II. Dialektyka transcendentalna 3 Wst�p 3 I. O pozorze transcendentalnym 3 II. O czystym rozumie jako siedlisku pozoru transcen dentalnego - 8 A. O rozumie w og�le 8 B. O logicznym u�yciu rozumu 13 C. O czystym stosowaniu rozumu 15 Ksi�ga I. O poj�ciach czystego rozumu 20 Rozdzia� I. O ideach w og�le 22 Rozdzia� II. O ideach transcendentalnych 30 Rozdzia� III. System idei transcendentalnych .... 42 Ksi�ga II. O dialektycznych wnioskach czystego rozumu 49 Poddzia� I. O paralogizmach czystego rozumu .... 51 Pierwszy paralogizm: substancjalno�ci 58 Drugi paralogizm: niez�o�ono�ci 61 Trzeci paralogizm: osobowo�ci 71 Czwarty paralogizm: idealno�ci (zewn�trznego stosunku) 77 Rozpatrzenie ca�o�ci wynik�w czystej nauki o duszy w �wietle tych paralogizm�w 90 VI Spis tre�ci O paralogjzmach czystego rozumu wedle wydania B . . 117 Obalenie mendelssohnowskiego dowodu trwa�o�ci duszy 124 Zako�czenie rozwi�zania paralogizmu psychologicznego 137 Og�lna uwaga dotycz�ca przej�cia od psychologii rozu mowej do kosmologii 138 Poddzia� II. Antynomia czystego rozumu 143 Rozdzia� I. System idei kosmologicznych 146 Rozdzia� II. Antytetyka czystego rozumu 159 Pierwszy konflikt (antynomia) mi�dzy ideami trans cendentalnymi 164 Drugi konflikt (antynomia) mi�dzy ideami transcen dentalnymi 174 Trzeci konflikt (antynomia) mi�dzy ideami transcen dentalnymi 185 Czwarty konflikt (antynomia) mi�dzy ideami transcen dentalnymi 195 Rozdzia� III. O zainteresowaniu rozumu w tym jego konflikcie 205 Rozdzia� IV. O transcendentalnych zadaniach czystego rozumu, o ile one bezwarunkowo musz� si� da� roz wi�za� 218 Rozdzia� V. Sceptyczne przedstawienie pyta� kosmolo gicznych poprzez wszystkie cztery idee transcenden talne 228 Rozdzia� VI. Idealizm transcendentalny jako klucz do Rozwi�� ania dialektyki kosmologicznej 234 Rozdzia� VII. Krytyczne rozstrzygni�cie kosmologicznego sporu rozumu z samym sob� 240 Rozdzia� VIII. Regulatywna zasada czystego rozumu w odniesieniu do idei kosmologicznych 251 Rozdzia� IX. O empirycznym stosowaniu regulatywnej zasady rozumu do wszystkich idei kosmologicznych . 259 I. Rozwi�zanie kosmologicznej idei zupe�no�ci sk�ada nia si� zjawisk na ca�o�� �wiata 261 Spis tre�ci VII II. Rozwi�zanie kosmologicznej idei wyczerpuj�cego dzielenia ca�o�ci danej w naoczno�ci 267 Zako�czenie rozwi�zania idei matematyczno-trans- cendentalnych i wst�p do rozwi�zania idei dyna- miczno-transcendentalnych 271 III. Rozwi�zanie kosmologicznej idei ca�o�ci wypro wadzenia zdarze� w �wiecie z ich przyczyn . . . 275 Mo�liwo�� przyczynowo�ci przez wolno�� w po�� czeniu z og�lnym prawem konieczno�ci przyrody 281 Obja�nienie kosmologicznej idei wolno�ci w [jej] po��czeniu z powszechn� konieczno�ci� w przy rodzie 285 IV. Rozwi�zanie kosmologicznej idei ca�o�ci zale�no�ci zjawisk w ich istnieniu w og�le 302 Zako�czenie ca�ej antynomii czystego rozumu .... 308 Poddzia� III. Idea� czystego rozumu 310 Rozdzia� I. O ideale w og�le 310 Rozdzia� II. O ideale transcendentalnym (prototypon transcendenlale) 313 Rozdzia� III. O argumentach spekulatywnego rozumu stosowanych w dowodzie istnienia najwy�szej istoty 325 Mo�liwe s� tylko trzy sposoby dowodzenia istnienia Boga za pomoc� rozumu spekulatywnego .... 332 Rozdzia� IV. O niemo�liwo�ci ontologicznego dowodu istnienia Boga 333 Rozdzia� V. O niemo�liwo�ci kosmologicznego dowodu istnienia Boga 344 Odkrycie i wyja�nienie pozoru dialektycznego we wszystkich transcendentalnych dowodach istnienia istoty koniecznej 356 Rozdzia� VI. O niemo�liwo�ci dowodu fizyko-teologicz- nego 361 Rozdzia� VII. Krytyka wszelkiej teologii wyp�ywaj�cej ze spekulatywnych zasad rozumu 371 VIII Spis tre�ci Dodatek do dialektyki transcendentalnej 383 O regulatywnym stosowaniu idej czystego rozumu . . 383 O ostatecznym celu naturalnej dialektyki rozumu ludz kiego 411 //. Metodologia transcendentalna Metodologia transcendentalna. Wst�p 447 Dzia� I. Dyscyplina czystego rozumu 449 Rozdzia� I. Dyscyplina czystego rozumu w stosowaniu dogmatycznym 452 Rozdzia� II. Dyscyplina czystego rozumu ze wzgl�du na jego u�ycie polemiczne ... . 479 O niemo�liwo�ci zaspokojenia por�nionego z sob� czystego rozumu za pomoc� sceptycyzmu .... 498 Rozdzia� III. Dyscyplina czystego rozumu ze wzgl�du na hipotezy 511 Rozdzia� IV. Dyscyplina czystego rozumu ze wzg�du na jego dowody 525 Dzia� II. Kanon czystego rozumu 539 Rozdzia� I. O ostatecznym celu czystego u�ycia naszego rozumu 541 Rozdzia� II. O ideale najwy�szego dobra jako podstawie okre�lenia ostatecznego celu czystego rozumu . . . 547 Rozdzia� III. O mniemaniu, wiedzy i wierze .... 563 Dzia� III. Architektonika czystego rozumu 577 Dzia� IV. Dzieje czystego rozumu 596 SKOROWIDZ NAZWISK 603 SKOROWIDZ POJ�� 605 KRYTYKA CZYSTEGO ROZUMU I Transcendentalna nauka o elementach ci�g dalszy LOGIKI TRANSCENDENTALNEJ dzia� drugi DIALEKTYKA TRANSCENDENTALNA Wst�p I O pozorze transcendentalnym Nazwa�em wy�ej dialektyk� w og�le logik� pozoru. Nie znaczy to, �e jest ona nauk� o prawdopodobie�stwie. Ta bowiem jest prawd�, lecz [prawd�] poznan� za pomoc� niewystarczaj�cych racji. Jej poznanie jest wi�c obarczone pewnymi brakami, ale z tego powodu nie jest jeszcze zwodnicze, nie musi wi�c by� oddzielone od analitycznej cz�ci logiki. Tym bardziej nie wolno uwa�a� zjawiska i pozoru za jedno i to sa- B350 mo1. Albowiem prawda albo poz�r nie wyst�puje w przedmiocie, o ile go si� ogl�da, lecz w s�dzie o nim, 1 Po niemiecku: �Erscheinung" i �Schein". Tej gry s��w nie mo�na odda� po polsku. S�owo �Schein" zwi�zane jest z czasownikiem �scheinen", kt�re znaczy tyle, co ��wieci�", �wydawa� si�". St�d w dalszym znaczeniu �Schein" to tyle, co poz�r. Chmie-lowski t�umaczy �Schein" przez �z�uda" (co po niemiecku brzmia�oby �Tauschung"). Ale �z�uda" jest po pierwsze z g�ry oceniona negatywnie jako fa�sz pewnego rodzaju, po wt�re jest ograniczona do dziedziny spostrze�enia zmys�owego. S�owo �poz�r" 1* 4 "Nauka o elementach cz. II dz. II Dialektyka transcendentalna o ile o nim si� my�li. Mo�na wi�c wprawdzie trafnie powiedzie�, �e zmys�y nie b��dz�, ale nie dlatego, �e zawsze s�dz� trafnie, lecz dlatego, �e wcale nie s�dz�. Dlatego zar�wno prawda, jak b��d, a wi�c i poz�r jako zwodzenie do b��du, dadz� si� znale�� tylko w s�dzie, tzn. tylko w stosunku przedmiotu do naszego intelektu. W poznaniu, kt�re ca�kowicie zgadza si� z prawami intelektu, nie wyst�puje b��d. Nie ma tak-A294 �e b��du w przedstawieniu zmys�owym (poniewa� nie zawiera ono �adnego s�du). �adna si�a przyrody nie mo�e jednak sama z siebie odchyli� si� od swych w�asnych praw. Przeto ani intelekt sam dla siebie (bez wp�ywu jakiej� innej przyczyny), ani te� zmys�y same dla siebie nie b��dzi�yby; pierwszy nie, albowiem, je�eli tylko post�puje wedle swych praw, wynik (s�d) musi si� koniecznie zgadza� z tymi prawami. W zgodno�ci za� z prawami intelektu pozostaje to, co formalne we wszelkiej prawdzie. W zmys�ach nie ma �adnego s�du, ani prawdziwego, ani fa�szywego. �e za� pr�cz tych dwu �r�de� poznania nie mamy innych, wi�c wynika st�d, �e b��d powstaje tylko przez niezauwa- natomiast ma zakres znacznie szerszy, bo mog� by� pozory zachodzenia czego�, co wcale nie jest zmys�owo spostrzegane (np. �poz�r zdrowia", �poz�r bogactwa", �pozory prawdy"), a nadto �poz�r", cho� jest czym�, co si� tylko wydaje i przez to przeciwstawia si� rzeczywisto�ci, to jednak mo�e by� zar�wno �z�udnym pozorem", jak pozorem, kt�ry ostatecznie okazuje si� trafnym. Z tych obu wzgl�d�w wydawa�o mi si� trafniejsze odda� po polsku �Logik des Scheins" wyra�eniem �logika pozoru" ni� �logika z�udy". W niekt�rych przypadkach jednak jest wskazane � z uwagi na kontekst � odda� �Schein" przez �z�udny poz�r". Wst�p 5 �ony wp�yw zmys�owo�ci na intelekt, dzi�ki czemu subiektywne motywy s�du zlewaj� si� z racjami obiekty- BSSI wnymi i odwodz� je od ich przeznaczenia, * podobnie jak cia�o poruszaj�ce si� zachowywa�oby wprawdzie samo przez si� sta�y kierunek po prostej, gdy jednak inna si�a na nie dzia�a r�wnocze�nie w innym kierunku, ruch jego zmienia si� w ruch po krzywej. Aby odr�ni� swoiste post�powanie intelektu od si�y, kt�ra A 295 miesza si� w nie swoje sprawy, trzeba wi�c b�dzie uwa�a� s�d za wypadkow� dwu si�, kt�re okre�laj� s�d pod dwoma r�nymi kierunkami, tworz�cymi niejako pewien k�t, i zamieni� owo z�o�one dzia�anie na proste [dzia�ania] intelektu i zmys�owo�ci. Zamiana ta w wypadku s�d�w czystych a priori musi si� dokona� przez zastanowienie transcendentalne. Jak ju� pokazano, wyznacza ono ka�demu przedstawieniu jego miejsce w odpowiedniej dla niego zdolno�ci poznawczej, a przez to okre�la jej wp�yw na przedstawienia. Nie zamierzamy tu traktowa� o z�udzeniu empirycz- B352 nym (np. wzrokowym), kt�re zdarza si� przy empirycznym stosowaniu trafnych sk�di...
suckeefcukee