Psychoanaliza (od gr. ψυχη = "psyche", "dusza" i ανάλυσις = "analiza") – zbiór teorii dotyczących struktury psychiki człowieka, jego rozwoju i funkcjonowania, próbujących wyjaśniać powstawanie różnych aktów psychicznych. Tworzenie psychoanalizy rozpoczął Zygmunt Freud w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku.
Zygmunt Freud, Sigmund Freud, właściwie Sigismund Schlomo Freud (ur. 6 maja 1856 we Freibergu na Morawach, obecnie Příbor w Republice Czeskiej; zm. 23 września 1939 w Londynie) – austriacki neurolog i psychiatra. Twórca psychoanalizy.
Ø Czym jest psychoanaliza?
- jest terapią; jako taka powstała pod k. XIX wieku
- l. 80/90 – Sigmund Freud (1856-1939) pracował z Josefem Breuerem nad kobiecymi histeriami
- „opowiadanie zmniejsza objawy” – TALKING CURE (terapia mówiona) – określenie wynalezione przez pacjentkę Berthę von Pappenheim znaną w psychoanalizie jako „Fräulein Anna O.”) na oznaczenie psychoanalizy jako leczenia histerii za pomocą hipnozy
- psychoanaliza → metoda katartyczna (określenie użyte przez Breuera) – gdyż oczyszcza psychikę poprzez opowieść, którą przyjmuje lekarz
↓
skoro (mowa) opowieść tak działa, to może literatura także?
- PRZYJEMNOŚĆ OPOWIADANIA – Lust zum fabulieren – psychoanaliza → terapia, która opiera się na twórczym wykorzystaniu przyjemności, jaką sprawia opowiadanie
→ pierwsza opowieść (tworzy ją pacjent) → tekst do interpretacji
→ druga opowieść (tworzy ją lekarz ) → sama interpretacja scala biografię pacjenta, tłumacząc niezrozumiałe fragmenty
→ nadawanie sensu niezrozumiałemu życiu psychicznemu jest podstawą psychoanalizy jako terapii
→ LACON „przyjęcie przez podmiot swojej historii jako ukonstytuowanej przez mówienie skierowane do innego stanowi podstawę (...) psychoanalizy”
· psychoanalityk → interpretator → ktoś, kto w procesie uważnej lektury przywraca czytanemu tekstowi jego nieuświadomiony sens
- PSYCHOANALIZA jako OGÓLNY MODEL TEORETYCZNY
→ Freud nazwał swój model także FIKCJĄ
→ model wyjaśnia ludzką naturę
model stanowi podstawę analizy poszczególnych zachowań
- METAPSYCHOLOGIA (Freud)
→ umieszcza się poza obszarem dostępnym psychologii badającej świadomość
→ odnosi się do procesów nieświadomych
→ wg. Freuda: uniwersalny język tłumaczący całość ludzkich zachowań
w tym sensie → PSYCHOANALIZA = HOLISTYCZNA ANTROPOLOGIA
→ nieświadomość uniemożliwia człowiekowi pełną samowiedzę
→ obraz człowieka ulega radykalnej zmianie:
Teoria podmiotu trwale oddzielonego od własnej istoty
oświeceniowa wizja racjonalnego podmiotu
z: w:
Proces, w którym dochodzi do nieseksualnej inwestycji energii seksualnej
«w psychoanalizie: jeden z mechanizmów obronnych osobowości, polegający na przesunięciu celu, którego nie można zrealizować, na inny, zastępczy», np. na dzieło sztuki, które tłumi popęd. Freud widzi w sublimacji „jedno ze źródeł aktywności artystycznej”
> człowiek musi zaspokajać energię miłosną (zasada przyjemności) by nie być nieszczęśliwy
→ SUBLIMACJA POPĘDÓW
→ kultura i religia są dla Freuda miejscem zaspokojenia popędu seksualnego przez jej przemieszczenie
- TEORIA PROCESU TWÓRCZEGO ( ← psychoanaliza jako teoria PT)
→ człowiek dzięki sztuce stara się rozwiązać nękające go problemy erotyczne
- GŁÓWNE PYTANIE FREUDA: Jak zrozumieć i objaśnić funkcjonowanie psychiki?
w tym sensie psychoanaliza → hermeneutyką
bo:
przenosi filologiczną kategorię wykładni (Auslegung) oraz filozoficzną kategorię rozumienia (Verstehen) na obszary, w których panowało dotąd przyrodnicze objaśnienie
→ Freud: trzeba zrozumieć to, co się bada
a więc → w analizie chodzi o sens, który skrywa się pod powierzchnią zjawisk
a tym sensie → psychoanalityk jako INTERPRETATOR
→ Stąd: interpretacja psychoanalityczna:
traktuje tekst literacki jako strukturę objawową, w głębi której spoczywa ukryty sens psychiczny
→ psychoanaliza bada relację:
psychiczne źródła symptomów
cielesne symptomy
1) terapią (leczy zakłócenia życia psychicznego odsłaniając jego ukryte przyczyny)
2) dlatego: też → hermeneutyką
3) antropologią (wypowiada się o tym kim jest człowiek i jak odnosi się (→często w sposób artystyczny→stąd pkt 4) on do świata)
4) teorią procesu twórczego
PSYCHOANALIZA JEST:
dlatego PSYCHOANALIZA jest atrakcyjna dla badaczy literatury – mogą oni traktować tekst jako przejaw ludzkiej psychiki, zaś ludzką psychikę jako tekst otwarty na interpretację
Ø ANALIZA LUDZKIEJ PSYCHE
- Jak Freud badał ludzką psychikę? ANALIZA APARATU PSYCHICZNEGO
→ Dla Freuda PSYCHE jest wielofunkcyjnym tekstem, który poddaje się wielopoziomowej analizie
→ Analizę APARATU PSYCH. autor porównuje do rozebrania jakiegoś zepsutego mechanizmu na elementy, którym następnie przypisujemy poszczególne funkcje i składamy je do kupy dzięki scalającemu projektowi (przykład mechanizmu: aparat fotograf., tekst).
→ stąd: PSYCHOANALIZA jako prekursorka STRUKTURALIZMU
→ Freud → BADANIE APARARTU PSYCH. W TRZECH ASPEKTACH:
I. ASPEKT TOPICZNY – (gr. topos – miejsce) – topografia psyche - teoria przestrzennego zróżnicowania aparatu psychicznego:
· psychika jest podzielna na osobne strefy pełniące odmienne...
Kaacha91