Agresja - jest to każde zamierzone działanie, które ma na celu lub powoduje wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, bólu. Agresja jest to zatem każde zachowanie, które powoduje krzywdę drugiej osobie. Uczniowie zachowują się agresywnie wówczas gdy niszczą swoje lub cudze rzeczy, sprzęty szkolne. Agresja jest również wówczas, kiedy obie strony mają podobną siłę fizyczną i psychiczną (obie strony są sprawcami).
Do czynienia z przemocą mamy w przypadku gdy pojawiają się dwie role:Ofiary - osoby poszkodowanej, która nie potrafi sama się bronić.Sprawcy - osoby nadużywającej własnej siły w relacji z innymi.Obie role mają negatywny wpływ na dalsze funkcjonowanie dzieci.
W każdej szkole występuje zarówno przemoc jak i agresja. Zdecydowanie więcej obserwujemy zachowań agresywnych. Uczniowie najczęściej rozwiązują konflikty poprzez przezwiska, kłótnie, bójki. Szkoła powinna pokazać uczniom inne, konstruktywne sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Jest to długi proces, dlatego dzieci - uczniowie powinny liczyć na naszą cierpliwość i wyrozumiałość.
Kiedy u dzieci pojawia się przemoc, musimy z dziećmi postępować w sposób bardziej radykalny. Przemoc narusza podstawowe prawo każdego dziecka do życia w poczuciu bezpieczeństwa na terenie szkoły. W związku z tym uczniowie muszą wiedzieć, że "przemocy nie można używać, nikt nie ma prawa upokarzać innych i znęcać się nad słabszymi". W szkole powinna być prowadzona systematyczna edukacja w zakresie narastającego problemu. Działania profilaktyczne powinny obejmować uczniów jak i rodziców.
Rodzice powinni być sojusznikami w przeciwdziałaniu przemocy w szkole, ale nie dodatkowym problemem. Często szkoły, zaczynając rozwiązywać sytuacje związane ze znęcaniem się jednych uczniów nad drugimi, napotykają na agresję rodziców. Rodzice denerwują się, zaprzeczają, chronią ucznia za każdą cenę od ponoszenia odpowiedzialności.
Aby uniknąć takich sytuacji należy wcześniej przekazać pełną wiedzę o narastającym zjawisku przemocy i agresji. W ramach edukacji można zapoznać rodziców z wynikami badań ankietowych dotyczących agresji i przemocy w szkole. Rodzice powinni być dokładnie poinformowani o szkolnych procedurach postępowania wobec sprawców, jak i wobec uczniów poszkodowanych gdy wystąpi agresja. Szkoła powinna jasno określić zasady współpracy z rodzicami w takich sytuacjach jak przemoc czy agresja.
Przemoc i agresja rówieśnicza może przybierać różne formy. Najogólniej można podzielić ją na trzy grupy:1. Agresja i przemoc fizyczna - bicie, kopanie, popychanie, podcinanie, plucie, wymuszanie pieniędzy, zamykanie w pomieszczeniach, niszczenie własności, różne prace zlecone np. noszenie teczki.2. Agresja i przemoc słowna - przezywanie, wyśmiewanie, obrażanie, plotkowanie, obgadywanie, namawianie się, manipulowanie związkami przyjaźni, grożenie, szantażowanie.3. Agresja bez użycia słów i kontaktu fizycznego - wrogie gesty, miny, izolowanie, manipulowanie związkami przyjaźni Oddziaływanie wychowawcze powinno obejmować wszystkie formy przemocy.
Często bywa tak, że skupiamy swoją uwagę na agresji fizycznej, która jest bardziej widoczna. Powinniśmy sobie zdawać sprawę, że izolacja, przezywanie, grożenie, czy manipulowanie jest tak samo krzywdzące i bolesne dla ucznia jak pobicie.
Wszystko zależy od wrażliwości dziecka oraz sposobu, w jaki zachowują się sprawcy. Warto pamiętać, że nie tylko chłopcy są agresywni - oni tylko częściej stosują bezpośrednie formy przemocy. Dziewczynki działają w sposób zakamuflowany, wolą manipulować związkami i obgadywać, niż wprost wyrażać swoje niezadowolenie czy uczucia. Wielu uczniów nie potrafi poradzić sobie z agresją kolegów. Daje się sprowokować i sami zaczynają używać agresji. Takie sytuacje powodują, że ciągle wzrasta agresja i przemoc w szkole. Poszkodowani stają się agresywni i odwrotnie. Należy położyć większy nacisk na edukację uczniów w zakresie asertywnych metod radzenia sobie z agresją i włączyć ich do wspólnego tworzenia systemu przeciwdziałania przemocy i agresji.
Charakterystyczne dla dzieci jest kierowanie agresji na obiekty zastępcze, bardziej dostępne i bezbronne. Tak więc np. dziecko, odczuwające złość wobec dorosłego, może kopać psa, bić młodsze dziecko, rzucić kamieniem w okno. "Kozłami ofiarnymi" stają się również dzieci w jakikolwiek sposób odmienne, np. otyłe, kalekie, mniej zdolne, inaczej ubrane... Agresja u dzieci i młodzieży
Charakterystyczne dla dzieci jest kierowanie agresji na obiekty zastępcze, bardziej dostępne i bezbronne. Tak więc np. dziecko, odczuwające złość wobec dorosłego, może kopać psa, bić młodsze dziecko, rzucić kamieniem w okno. "Kozłami ofiarnymi" stają się również dzieci w jakikolwiek sposób odmienne, np. otyłe, kalekie, mniej zdolne, inaczej ubrane...
Agresja nie jest problemem do końca poznanym. Obecnie wiadomo, że uczestniczenie w niewielkiej agresji lub jej obserwowanie przyczynia się do jej kumulacji oraz ukształtowania się agresywnej postawy. Dzieci uczą się agresji w domu, ze środków masowego przekazu, na ulicy, w szkole. Uczą ich nie słowa a obserwowane czyny. Ważnym źródłem agresji dziecięcej jest także nadmierne przeciążenie dziecka obowiązkami, brak czasu i przestrzeni do swobodnej zabawy, brak bliskości uczuciowej z rodzicami.
Agresja może wyć grupowana według tego, czy ma charakter atakujący, czy obronny. Psychologowie doszli do przekonania, iż agresja jest instynktowna, jest funkcją odruchów na zespół bodźców zewnętrznych, w jej powstaniu szczególnie ważną rolę spełniają doświadczenia z przeszłości, doświadczenia społeczne. Agresja powstaje w sposób naturalny i wrodzony w chwili, gdy dziecko napotyka na przeszkody w osiągnięciu swego celu. Świadome tego przejawy można zaobserwować już u dwulatków. Z wiekiem nie rozładowany, nie znajdujący ujścia gniew trwa coraz dłużej, a bodźce starające się odwrócić od niego są coraz mniej skuteczne.
Agresja u dziecka jest uwarunkowana formami przeciwakcji rodziców i poziomem ich wrażliwości. Zadaniem wychowania nie jest hamowanie wszelkich przejawów agresji dziecka, lecz skierowanie ich z drogi aspołecznej na drogę prospołeczną, a w miejsce form prymitywnych, surowych wytwarzanie takich form agresji, które są akceptowane przez społeczeństwo. Dzieci czy młodzież otwarcie stojące w obronie swoich przekonań (przeciwko poglądom lub działaniom aspołecznym) czy też biorące żywy udział w zmaganiach sportowych lub współzawodnictwie w nauce stosują w istocie korzystne prospołeczne formy agresji. Postawę taką można ukształtować.
Udowodniono, że nagradzanie agresji, przyzwalająca lub zachęcająca postawa dorosłych wobec otwartej agresji dziecka, w okresie późniejszym nie zmniejszają, lecz wręcz przeciwnie - w poważnym stopniu zwiększają częstotliwość zachowań agresywnych. Również dzieci surowo karane przejawiają więcej agresji, częściej i intensywniej występuje u nich przeniesienie agresji na innych. Kara jako sposób redukowania zachowań agresywnych jest dyskusyjna, a kara cielesna całkowicie wykluczona. Według badaczy dzieci rzadko karane przejawiają mało agresji, przede wszystkim dlatego, że mało jest frustracji, która obudziłaby w nich gniew. Demokratyczna sytuacja domowa, wyrozumiała postawa rodziców dążących do wyjaśnienia problemu dają możliwość otwartego wyrażania gniewu w formie aprobowanej przez społeczeństwo. Tych przejawów agresji będzie jednak o wiele mniej.
Nauczyciel, ze względu na rolę, którą spełnia w stosunku do swoich uczniów jest dla nich osobą ważną, a nauczanie jest nie tylko procesem dydaktycznym, lecz także sytuacją psychologiczną. Nauczyciel, któremu bliskie są problemy jego uczniów, nie będzie próbował surowymi, autokratycznymi metodami złamać agresywnej postawy ucznia, bo wie, że takie postępowanie frustruje dziecko i powiększy jeszcze ukrywaną tendencję do agresji. Zamiast upomnień i innych kar nauczyciel powinien, w miarę swoich możliwości, zbadać przyczynę napięć i za wszelką cenę podjąć współpracę z domem rodzinnym ucznia. W klasie stwarzać powinien atmosferę wolną od napięć, która nie będzie powodem nowych konfliktów.
Agresja obejmująca aspekty zarówno biologiczne, jak psychologiczne oraz społeczne jest trudnym problemem pedagogicznym, którego znaczenie wciąż narasta. Każda szkoła powinna stworzyć - opracować własny system przeciwdziałania przemocy i agresji. Budowanie takiego systemu powinno się zacząć od przyjęcia i wprowadzenia w życie pewnych podstawowych ustaleń: 1. Agresja i przemoc to problem, który chcemy rozwiązać;2. Jest to problem wszystkich nauczycieli i rodziców (decydujemy o zespołowej współpracy i wspieraniu każdego wychowawcy i rodzica, w rozwiązywaniu trudnych sytuacji); 3. Przyjmujemy jednolity front w reagowaniu na przemoc i agresję;4. Tworzymy jednolite procedury postępowania w sytuacjach przemocy, poszukujemy skutecznych metod przeciwdziałania agresji.
System powinien składać się z czterech zasadniczych elementów: 1. Jasnych norm zachowania w szkole - dzieci muszą mieć jednoznacznie określone, co wolno, a czego nie wolno;2. Gruntownej, rzetelnej diagnozy stopnia i zakresu agresji i przemocy;3. Stałej, systematycznej edukacji dzieci i rodziców - profilaktyka;4. Sprawnego, konkretnego systemu interwencji w sytuacjach gdy wystąpi agresja lub przemoc;
------------------------------------------------------------------------------------------------
Drugim takim momentem w rozwoju jest piąta faza rozwoju osobowości, czyli przypadający na wiek adolescencji (12-18 lat) kryzys „tożsamość versus zagubienie”. W tym okresie zachwianiu ulega wewnętrzna równowaga jednostki, pojawia się wiele problemów związanych z dojrzewaniem, identyfikacją płciową, kryzys obrazu „ja’ oraz, co najboleśniejsze, odnowienie konfliktów z poprzednich faz. Zachowania wrogie, czasami nadmiernie agresywne wobec autorytetów, negowanie wartości, bunt przeciw władzy rodzicielskiej, konflikty wewnątrz grup rówieśniczych i inne zachowania o charakterze agresywnym mają ogromne znaczenie dla zbudowania pozytywnego obrazu siebie, identyfikacji z daną kulturą i płcią, zbudowanie spójnego pomostu między „ja” prywatnym a „ja” publicznym, określenie celów życiowych, wykształcenia indywidualności i niezależności. W obu sytuacjach zachowania agresywne, wrogie mogą przyjąć charakter patologiczny i stać się elementem struktury osobowości, a brak takich zachowań może prowadzić do niewykształcenia woli, poczucia braku własnej autonomii, nadmiernej zależności od otoczenia, bezradności w pierwszym przypadku oraz do dyfuzji tożsamości, uzależnień, niezdolności do podejmowania decyzji i innych zaburzeń w drugim przypadku. Tym samym agresja, jako cecha immanentna, może się pojawić w wyniku porażki odniesionej podczas każdego z kryzysów rozwojowych.
AGARR