Władysław Podkowiński.pdf

Miło mi powiadomić Czytelników, że Zwoje rozpoczynają współpracą z

niezwykle interesującym pismem w Krakowie, Gazeta Antykwaryczna.

Rynek Sztuki .

Dziękuję Panu Dr Jerzemu Huczkowskiemu , redaktorowi Gazety

Antytkwarycznej , i Panu Jerzemu Madeyskiemu , autorowi, za zgodę na

zamieszczenie poniższego artykułu w Zwojach .

Andrzej Kobos

WŁADYSŁAW PODKOWIŃSKI

– wszędobylski reporter czy rozszalały impresjonista ?

JERZY MADEYSKI

"Gdy po trzydziestosześciodniowej ekspozycji Podkowiński jednego poranka

pociął obraz na kawałki, stał się tak nadzwyczajny hałas w sferach

artystyczno-dziennikarskich, jakiego u nas nie pamiętają. Czyn ten bardzo

"fin de siecle" jak się wielu wyrażało, komentowany był rozmaicie – byli

nawet tacy, którzy szukali pobudek jego w chęci reklamy, znajdując pewne

poparcie swego twierdzenia w przesadnym traktowaniu tego przez brukową

prasę warszawską. Inni widzieli w czynie tym skutek zawodu artysty,

niezadowolonego ze swego dzieła – jeszcze inni wybryk chorobliwej

fantazji..." – pisze Henryk Piątkowski w monografii wydrukowanej po

śmierci artysty.

On bowiem znał chyba prawdziwe intencje przedwcześnie zmarłego malarza.

Choć, kto wie?

Władysław Podkowiński: Szał uniesień, 1894,

olej na płótnie, 310 x 275 cm.

Muzeum Narodowe w Krakowie.

Czy w ogóle ktokolwiek zdawał sobie wówczas, przed stu i dziesięciu laty,

sprawę z roli, jaką Szał uniesień odegra w historii naszej sztuki? Toż w

rzędzie jej sztandarowych obrazów stoją tuż obok siebie patriotyczne

"machiny" Mistrza Jana i płótno młodziutkiego artysty, Grunwald i Szał .

Najsławniejsze i najbardziej znane. Z pozoru nie łączy ich nic, bo co może

łączyć heroiczny temat z dziełem "rozwiązłym i rozpasanym", a na dodatek

pełnym błędów, o którym jeden z krytyków napisał, że jest ono "karykaturą

kobiety Żmurki na karykaturze konia Regnaulta"? Wbrew pozorom wiele.

Jednoczy je rozmach i pasja. szalony ruch, wewnętrzna dynamika, podjęte

ryzyko i nieliczenie się z nikim i niczym dla osiągnięcia zamierzonego celu.

Oraz to, że były w swym zamierzeniu symboliczne i za symbole zostały

przez współczesnych i potomnych uznane.

Ich autorów natomiast nie łączyło istotnie nic. Stateczny i dostojny Matejko nie

zboczył ani o krok z wiodącej ku wielkości drogi. Znał swoją wartośc i nosił ją

godnie. Podkowiński był jego zaprzeczeniem. Niestały i niepewny swych racji,

o rozwichrzonych myślach i krętej drodze rozwojowej. Z temperamentu...

Właśnie, kim był ze swego temperamentu? Ruchliwym i wszędobylskim

reporterem, zasypującym warszawskie, petersburskie i paryskie pisma

kapitalnymi rysunkami rodzajowymi, czy też rozszalałym impresjonistą ze

skłonnościami do jego skrajnych odcieni w rodzaju zapomnianego już dziś

"vibryzmu"? Czy może prekursorem nowoczesnego symbolizmu na naszym

terenie?

Był jednym i drugim, i trzecim na dodatek. Razem lub oddzielnie, bo szczodra

natura obdarzyła go zdolnością równoczesnego i równoległego wypowiadania

się w paru nader odległych językach. I więcej jeszcze: pozwalała mu z równym

zaangażowaniem przechodzić bezpośrednio od stołu, na którym kreślił

realistyczne, a nawet nazbyt – jak mu zarzucano – szczegółowe wizerunki

dozorców, dam czy furmanów, do sztalug z płótnem, na którym ostrymi

impastami rzucał łamigłówkę jaskrawych form, a od nich do roztańczonych

figlarnie szkieletów. A wszystko z pasją, prowokującą krytyków do sprzeciwu:

"...nie wątpię, że doszedłszy do ostatnich granic absurdu pp. Podkowiński i

Pankiewicz zatrąbią do odwrotu i że rychło ze swego obłędu wyleczą się,

czego im jako ludziom zdolnym z duszy życzę..." – pisze Cezary Jelenta w

roku 1890, a z drugiego krańca wtóruje mu sam Wiktor Gomulicki: "... p.

Podkowiński odznacza się nadmierną ruchliwością umysłu... gonienie za

nowatorstwem jest dla niego nie środkiem, ale celem... Ile razy taki rysunek

doskonały ukaże się w którymś z czasopism, bierze ochota zawołać do artysty,

który ma w sobie coś z Farysa: – stój! na cóź ci lot dalszy! na co ci drogi nowe!

Twórz zawsze takie rysunki jak ostatni, a przysporzysz dość sławy sobie i dość

pożytku sztuce! Beduin jednak napomnień nie słucha i pędzi wciąż dalej i

dalej..."

Władysław Podkowiński: Konwalia, 1892,

olej na płótnie, 141 x 90 cm.

Muzeum Narodowe w Krakowie.

Kim więc był w istocie Podkowiński? Był ukochanym dzieckiem swojego

czasu, kwintesencją dążeń tamtej, wstrząsanej nieustannymi rewolucjami

epoki. Skupiał w sobie jak kryształ najczystszej wody jej marzenia i

nadawał im kształt widzialny. Był zarazem "artystą wyklętym" i wziętym

portrecistą pięknych pań, zapobiegliwym i potrafiącym dbać o swoje

interesy filistrem i romantykiem oraz raczej platonicznym wyznawcą

"prachuci" Przybyszewskiego. A ponadto był Warszawiakiem z krwi, kości i

przekonania. Nie miał więc w sobie lekkości krakowskiej bohemy i jej

kpiarskiego dystansu do świata z sobą samym na miejscu pierwszym. Był

śmiertelnie serio i wszystko brał ze śmiertelną powagą. Właśnie ta cecha

doprowadziła go do przedwczesnej śmierci.

Władysław Podkowiński: Autoportret, 1894,

olej na płótnie, 55.5 x 45 cm.

Muzeum Górnośląskie w Bytomiu.

Urodził się 4 lutego 1866 r. w domu przy ul. Wielkiej 1440. Dano mu

imiona Władysław Ansgary, a był jedynym dzieckiem Walerii z Gardowskich

i Antoniego, nadkonduktora kolei warszawsko-wiedeńskiej. Cztery miesiące

później ginie w katastrofie kolejowej jego ojciec. Nie bacząc na tragedię,

matka oddaje go w 1880 r. do szkoły technicznej tejże kolei. W wieku 16

lat porzuca ją jednak dla Rządowej Klasy Rysunkowej prowadzonej przez

Wojciecha Gersona, odgrywającego w Warszawie krakowską rolę Matejki,

acz w swojej skali. Był wszystkim, alfą i omegą sztuki i jej wyrocznią.

Podkowiński, jak wspomina Józef Czapski, "był chłopak wesoły, o rasowej

twarzy, orlim nosie i szerokich szczękach... bardzo przedsiębiorczy i

towarzyski... zaczął już wtedy zarabiać jako ilustrator pism periodycznych.

Ubierał się starannie, przychodził do szkoły z poduszeczką, na której siadał,

by nie zawalać modnych, jasnych spodni, o które szczególnie dbał, nosił też

króciutki, modny paltocik i przewieszony przez ramię aparat "migawkowy"

od Brandla, ostatnia nowość..."

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: