FOWIZM.pdf
(
402 KB
)
Pobierz
FOWIZM
1904-07
Fowizm, królestwo czystego koloru, był pierwszą artystyczną rewolucją XX wieku.
Nie stał się szkołą z własnym programem i teoriami, ale wynikał z chwilowego połączenia się
kilku malarzy o podobnych zapatrywaniach.
Nie stanowili grupy zwartej organizacyjnie i nie
ogłosili żadnego programu teoretycznego.
Na sławnym Salonie Jesiennym 1905 kilkunastu kolorystów z kręgu Matisse'a, świadomych
wspólnego punktu widzenia, zadeklarowało się publicznie z wybuchową siłą, która wywołała
skandal. Zebrali się na nowo w 1906, na Salonie Niezależnych. Krytyk sztuki
Louis Vauxcelles
,
ten sam który wymyślił również dowcip o kubizmie, widząc w sali, gdzie na ścianach wyły kolory
artystów zwanych tez
incohérents
lub
invertébrés,
mały brąz na modłę florentyńską rzeźbiarza
Marque'a, wykrzyknął:
Donatello entre les Fauves!
Określenie
les Fauves
się przyjęło i
uogólniono tę nazwę już na Salonie Jesiennym tegoż roku.
GENEZA KIERUNKU
Fowizm był reakcją na impresjonizm i symbolizm.
Nawiązywał do twórczości V. van Gogha, P. Gauguina i P. Cezanne'a oraz sztuki ludów pierwotnych
W KRĘGU MATISSE`A
Fowizm był następstwem wymian i kontaktów krystalizujących się wokół postaci czołowej —
Matisse'a, najstarszego z grupy i niezaprzeczalnego twórcy ruchu.
W ciągu kilku heroicznych lat wpływom jego uległy trzy główne orientacje różnego pochodzenia:
•
grupa pracowni Gustave Moreau i Academie Carriere
(Marquet, Manguin, Camoin,
Puy),
•
grupa z Chatou
(Derain, Vlaminck) i ostatnia
•
grupa z Hawru
(Friesz, Dufy, Braque).
•
Przyłączył się do nich
jeden artysta niezależny
— van Dongen.
GŁÓWNE CECHY MALARSTWA
ekspresja plamy barwnej
płaska kompozycja
syntetyczny rysunek często graniczący z deformacją,
ostre kontrasty kolorów, traktowanych niezależnie od przedstawianych motywów.
Podstawowe zasady fowizmu można streścić następująco:
•
równoważenie światła z konstrukcją przestrzeni poprzez kolor,
•
rozpalanie płaskiej powierzchni bez modelowania ani iluzjonistycznych światłocieni,
•
czystość i upraszczanie środków,
•
absolutna zgodność między wyrazem, czyli sugestią emocjonalną, a dekoracyjnością, czyli
uporządkowaniem wewnętrznym poprzez kompozycję.
„
Kompozycja
—
mówi Matisse
—
jest sztuką dekoratywnej aranżacji różnych elementów,
którymi malarz dysponuje dla wyrażenia swych uczuć
.”
•
Forma i treść współżyją i modyfikują się we wzajemnym oddziaływaniu, gdyż
„
ekspresja
wynika z barwnej powierzchni, którą widz chwyta jako całość”
.
Jest to więc dynamiczny
sensualizm (
„
uderzenie obrazu na zmysły
”
), zdyscyplinowany syntezą (
„
kondensacja wrażeń
”
)
i podporządkowany ekonomice obrazu (
„
wszystko co zbyteczne jest samo przez się szkodliwe
”
).
Ta jedność transpozycji, ta przemiana totalna i permanentna, odróżnia fowistów od ich
bezpośrednich następców, którzy narzucać będą kolor na umowny schemat, lub od ekspresjonistów
i ich tendencji ilustratorskich.
Płaszczyznę obrazu budują jaskrawe, silnie nasycone i sfakturowane płaskie plamy barwne wespół z linią
o niespokojnym biegu.
Zestawienia barw są kontrastowe.
Uproszczenie środków wyrazu posunięte do granic: plama barwna bowiem określa w skrócie
charakterystyczne, najistotniejsze cechy przedmiotu, a zarazem jest plamą określającą jakość i świetlną, i
kolorystyczną, i walorową.
A więc następuje tu synteza i to synteza skrajna. Barwa określa
JAKOŚCI EMOCJONALNE
RZECZY, NIE ZAŚ WYGLĄDOWE
. Stąd kolor podlega deformacji
(Czerwone drzewa
Vlamincka).
Charakterystyczne są deformacje kształtów natury. Jest to wspomniane już spłaszczenie formy i scalenie
jej z dwoma wymiarami płótna, jest to przerysowanie kształtów przedmiotów w kierunku
wyolbrzymienia, spotęgowania cech charakterystycznych. Znikają wszelkie prawa perspektywy,
naturalna struktura rzeczy i światłocień.
Uderzające u fowistów są: żywiołowość, gwałtowność procesu twórczego, intensywność, siła doznań i
przekazu, wyrażające radość życia, uzewnętrzniające się „
krzykiem barw
”. Tłumaczą one wielką
bezpośredniość przeżyć i głoszą przewagę instynktu nad innymi czynnikami warunkującymi twórczość.
Nasuwa się tu skojarzenie z bergsonowskim
elan vtal,
głoszącym wyzbycie się wszelkich hamulców,
uprzedzeń, uświęconych tradycją środków zarówno w przeżywaniu świata, jak i dziecięco szczerego,
prostego wyrażania go.
Mimo wielkiej spontaniczności i widocznej tu szybkości tworzenia, przekraczającej nawet system
impresjonistów, wszystkie te płótna są skonstruowane, wykazują pewien zmysł porządkujący.
•
Wyraźne poszukiwanie rytmów,
•
podziału płaszczyzny,
•
grupowanie elementów kompozycji stwarza powierzchnię o działaniu dekoratywnym,
sprawiającą, że dzieła fowistów odbiera się jak okrzyk pełen radości życia.
Płaskość plamy barwnej, rezygnacja z wszelkiego iluzjonizmu przestrzennego, widoczne wyważenie
kompozycyjnego układu każe patrzeć na obraz jak na przedmiot estetyczny tłumaczący się sam przez się,
nie tylko w swoim odniesieniu do natury. Autonomia płaszczyzny była dla fowistów sprawą ważną, a
nieomylny instynkt pozwalał im łączyć świadomość celów ze świeżością i siłą doznań
.
Dla prawie wszystkich reprezentantów kierunku charakterystyczna jest szczególna rola rysunku.
Nawet obrazy olejne przypominają niekiedy rysunkowe barwne szkice, dalekie od studyjnego
traktowania formy. Wynika to po trosze z dużej szybkości wykonywania obrazu i wyjątkowej roli linii w
dziejach fowizmu. Prócz określenia charakteru przedmiotu (wespół z plamą), linia porządkuje
płaszczyznę, stwarza na jej powierzchni dekoracyjne rytmy; czy to narysowana, czy namalowana, czy
wyczuwalna na styku plam —konstruuje kompozycję.
PRZEDSTAWICIELE
Grupę fowistów tworzyli m. in.
Henri Matisse, Albert Marquet, André Derain, Maurice
Vlaminck, Raoul Dufy, Georges Braque, Othon Friesz, Kees van Dongen,(
G. Rouault ).
GŁÓWNE WYDARZENIA
Matisse zapisał się w 1892 do Szkoły Sztuk Pięknych, do pracowni Gustave'a Moreau, gdzie już uczęszczał
Rouault. W 1894 przybyli Marquet i Manguin, a w 1897 — Camoin. Żarliwość i liberalizm Moreau
sprzyjały swobodnemu rozwojowi potężnych temperamentów przyszłych fowistów, którzy związali się
przyjaźnią.
„Jestem mostem — mówił im Moreau — po którym niejeden z was przejdzie.”
Po śmierci
wspaniałego mistrza w 1898, zastąpił go ponury Cormon i uczniowie się rozproszyli.
Matisse, już wówczas cieszący się u kolegów dużym autorytetem, wyjechał na rok na Korsykę i do Tuluzy,
skąd w lutym 1899 przywiózł serię małych pejzaży, szkicowanych gwałtownie czystymi barwami, techniką
pointylistyczną. Zamieszkał w
Paryżu,
w tym samym domu co wierny jego przyjaciel Marquet, i tam
pozostał do 1907, czyli dokładnie przez cały okres fowizmu. Tą samą śmiałą techniką co poprzednie pejzaże
południowe malował czystą niebieską barwą postacie oraz promienne szkarłatem i oranżem martwe natury.
W ślad za nim poszli Marquet i, mniej burzliwie, Manguin i Camoin.
W
Academie Carriere
przy ulicy Rennes Matisse spotkał w 1899 Jeana Puy, Laprade'a, Chabauda, a przede
wszystkim Deraina, i silnie na nich oddziałał. Wystawiał na Salonie Niezależnych 1901 razem z Marquetem
i Puyem.
„Od 1898 Matisse i ja przyjęliśmy manierę, którą później nazwano fowizmem.
Około 1901, w
okresie pierwszych Salonów Niezależnych, tylko my dwaj, jak się zdaje, wypowiadaliśmy się
czystym kolorem”
— wspomina Marquet.
Derain i samouk Vlaminck mieli wspólną pracownię w Chatou, na przedmieściu Paryża. Prowadzili
oni równolegle własne dociekania, jeszcze zwięźlejsze i gwałtowniejsze.
W 1901, w galerii Bernheima jun., otwarto słynną retrospektywę van Gogha, która ich utwierdziła
w obranej drodze; z okazji tej wystawy Derain przedstawił Matisse'owi swego kolegę Vlamincka, a
także dokonało się połączenie z zapaleńcami z Chatou.
Lata 1899-1901 oznaczają więc pierwszy atak fowistów, który z jednej strony prowadzą
Matisse i Marquet pod wpływem struktur cezannowskich,
z drugiej
— Derain i Vlaminck, pod
wrażeniem ekspresji van Gogha, jakże różnej od wesołej, swobodnej ekspansji z lat 1905-
1907, gdzie dominować będzie dynamiczna dekoracyjność Gauguina.
W latach 1902-1903 Matisse i Marquet, malując motywy wnętrz i widoki Paryża, akcentowali
graficzność obrazu i powrócili do ciemnej gamy wczesnego Maneta. Derain odbywa w tym czasie
służbę wojskową. Jedynie Vlaminck oddawał się kolorowej wizji, skąd później miała mu przypaść
rola inicjatora.
Mała galeria Berthy Weill
, prawdziwe sanktuarium sztuki nowoczesnej, przyjmuje
od 1902 do 1904 prace Matisse'a, Marqueta, Manguina, Flandrina, Camoina; następnie dwóch
szkolnych kolegów z Hawru — Friesza i Dufy'ego, którzy przeszli przez pracownię Bonnata;
wreszcie, osobno, van Dongena, z pochodzenia Holendra, obracającego się w środowisku bohemy
Montmartre'u.
Grupa reformuje się na Salonie Niezależnych w
1903
(Matisse, Marguet, Puy, Manguin, .Camoin,
Friesz, Dufy), ale jeszcze nie zwraca uwagi publiczności.
Na Salonie Jesiennym 1903 zostaje oddany hołd zmarłemu właśnie Gauguinowi.
Po pierwszej wystawie indywidualnej u Vollarda, w czerwcu 1904, Matisse spędza lato w Saint-
Tropez w towarzystwie
Signaca
, a przede wszystkim Crossa, od którego przejmuje pointylizm,
intensyfikując jego siłę i świetlistość. Na Salonie Jesiennym pokaże trzynaście takich malowideł,
które dla Friesza staną się rewelacją i okazją do następującej definicji:
„Ekwiwalent światła
słonecznego uzyskany techniką barwnej orkiestracji — miłosne transpozycje (ich punktem
wyjścia jest wzruszenie naturą), których prawdy i teorie zrodziły się z żarliwych poszukiwań i
entuzjazmu”
.
Na Salonie Niezależnych 1905 Matisse wystawia
Luxe, calme et volupte —
gotując z kolei
wstrząsające przeżycie Dufy'emu: „Kontemplacja cudu imaginacji przenikającej rysunek i barwę”.
Zarówno Friesz jak Dufy rezygnują z impresjonizmu, którym żywili się dotychczas, i przerzucają
się na „mechanikę pikturalną” Matisse'a.
Po powrocie Deraina z wojska zaczyna się bardzo aktywna wymiana doświadczeń pomiędzy
Matisse'em a rekonstytuowaną
grupą Chatou
, manipulującą kolorem jak „ładunkami dynamitu”.
Lato spędza Derain z Matisse'em w Collioure i z płodnego kontaktu tych dwóch osobowości,
równie żywych jak inteligentnych, rodzą się pod ostrym słońcem Południa pierwsze płótna w pełni
fowistyczne; staną się one sensacją historycznego Salonu Jesiennego 1905, wśród prac Margueta,
Manguina, Puya, Valtata, Vlamincka, Friesza i Rouaulta. Ten ostatni wystawiał razem z
przyjaciółmi, ale pozostawał trochę na uboczu ruchu z racji swych ciemnych tonacji i pasji
moralnej.
W 1905 powstaje równolegle w Niemczech ugrupowanie
Die Brucke,
które wkrótce przejdzie
na ekspresjonizm.
Słynna
wystawa w Salonie Jesiennym w Paryżu
wywołała oburzenie krytyki (określenie malarzy jako
cage des fauves „
klatka dzikich bestii” dało nazwę fowizmowi).
Salon Niezależnych 1906
, kiedy przyłączył się Brague — ostatni nawrócony z trzech przyjaciół z Hawru,
oraz Salon Jesienny tegoż roku (retrospektywa Gauguina), kiedy do grupy doszedł van Dongen, stały się
polem tryumfu fowizmu.
Po 1907 r. przestał istnieć; wpłynął na kształtowanie się ekspresjonizmu.
Od końca 1907 zbiorowy paroksyzm fowistów ustępuje na rzecz kubizmu, do czego zresztą
przyczyniają się Matisse, Derain i Braque. Grupa się rozłącza, każdy idzie własną drogą.
Niektórzy, źle rozumiejąc lekcję Cezanne'a, wracają do swego rodzaju neoklasycyzmu; jedynie
Matisse, a może i Dufy, do końca zachowają wieczną młodość fowizmu, ale już na inną modłę.
Dla wszystkich wszakże ta heroiczna egzaltacja pozostała — że użyjemy stów Deraina —
„ogniową próbą”, która oczyściła malarstwo i niektórym świetnym temperamentom objawiła to,
co w nich samych było najlepsze.
HENRI MATISSE
[matis], (1869- 1954)
Malarz, rysownik, grafik. Studiował w Paryżu, w Ecole des Beaux-Arts oraz w prywatnych
szkołach: Academie Julian i Academie Carriere.
Do ok. 1930 wiele podróżował do Hiszpanii, Rosji, Maroka, Ameryki Pomocnej i na Tahiti.
Początkowo inspirował się impresjonizmem, potem postimpresjonizmem, m.in. twórczością V. van
Gogha i P. Cezanne'a. Pod wpływem P. Signaca tworzył w technice pointylistycznej.
Dążąc do oczyszczenia i zintensyfikowania koloru oraz uproszczenia formy,
Matisse
stał się
jednym z głównych twórców i reprezentantów fowizmu. Powstało wówczas wiele najsłynniejszych
jego obrazów:
Kobieta w kapeluszu, Przepych, spokój i rozkosz, Radość życia, Taniec i Muzyka.
Ulubione tematy obrazów-
Matisse`a
to sceny figuralne, wnętrza pracowni, akty (motyw odaliski),
martwe natury, ptaki i kwiaty.
Obrazy fowistyczne
Matisse`a
cechuje:
•
uproszczony rysunek,
•
płaska kompozycja,
•
stosowanie nasyconej, abstrakcyjnej czystej plamy koloru, często dysonansowo
zestawionej
.
Poza krótkim okresem zainteresowania kubizmem,
Matisse
pozostał wierny poszukiwaniom
kolorystycznym, dążył do uzyskania coraz bardziej wyrafinowanego i ekspresyjnego kolorytu przy
oszczędnej i syntetycznej formie
(Rumuńska bluzka, Wielkie czerwone wnętrze).
Z obrazów
Matisse`a
emanuje zmysłowa radość życia, poczucie siły i równowagi duchowej.
Oprócz malarstwa
Matisse`a
zajmował się również rzeźbą (zwłaszcza w okresie kubistycznym),
malarstwem ściennym
(Taniec
wykonany w hallu gmachu Fundacji Barnesa w Merion, Stany
Zjednoczone), ceramiką, projektowaniem dekoracji i kostiumów teatralnych (m.in. do baletu
Czerwone i czarne
D. Szostakowicza) oraz tapiserii.
Matisse
uprawiał także rysunek, niezwykle
lapidarny w formie, grafikę i ilustrację książkową (m.in. cykl ilustracji do
Kwiatów zla
Ch.
Baudelaire'a). Wielkim i jakby syntetycznym dziełem
Matisse`a
było zaprojektowanie architektury,
wyposażenia wnętrza, dekoracji malarskiej i rzeźbiarskiej kaplicy Dominikanek w Vence.
Postawa twórcza i dzieło Matisse`a jest w dwudziestowiecznej sztuce przykładem głębokiego
humanizmu, wyrażającego się w afirmacji życia i zmysłowym przeżywaniu świata.
Portret z zieloną pręgą (Portret pani Matisse)
W czasie pobytu w Colioure wiosną i latem 1905 r. porzucił technikę
pointylistyczną i zaczął malować płaskimi plamami czystego,
intensywnego koloru, który nie odpowiadał naturze i podporządkowany
był wyłącznie wymogom
kompozycji. Formy ukazane były w ogólnych,
schematycznych zarysach, a modelunek bryły sugerowany albo samym
kolorem, przy czym partie oświetlone malowane były barwami ciepłymi a
ciemne zimnymi
(Kobieta w zielonym kapeluszu)
albo też konturem
(
Portret z zieloną pręgą
). Te pierwsze ściśle już fowistyczne obrazy
wystawił w tym samym roku na słynnym Salon d'Automne.
Radość
życia
W 1906 r. namalował dużą kompozycję Radość
życia,
gdzie formy
określone były wyłącznie płynną, bogatą arabeską konturu obwodzącego
duże, jednolite płaszczyzny barwne, a poszczególne plany przestrzenne
zamarkowane zostały postaciami nagich mężczyzn i kobiet, choć proporcje ich nie zawsze odpowiadały
zasadom klasycznej perspektywy, podporządkowane były bowiem, podobnie jak
kolor, prawom kompozycji.
Fragment tego obrazu,
trzy akty kobiece nad morzem, podjął w roku
następnym w dwóch wersjach
Przepychu.
Plik z chomika:
Dadainka
Inne pliki z tego folderu:
Architektura XIX wieku powszechna.rar
(26370 KB)
Art_Nouveau.pdf
(22061 KB)
BARBIZOŃCZYCY.pdf
(263 KB)
Dadaizm.rar
(9341 KB)
Der blaue reiter.rar
(5694 KB)
Inne foldery tego chomika:
1. Romanizm
2. Gotyk
3. Renesans
4. Barok
Ornamenty
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin