Strelau.J - Psychologia.Podręcznik Akademicki.Tom.I.pdf - Psychologia - AnaDee

Psychologia

Podręcznik akademicki

HISTORIA

I TEORIE

PSYCHOLOGICZNE

Ida Kurcz (redakcja)

Historia psychologii:

Od Wundta do czasów

najnowszych

Ryszard, Stachowski

wiadomość historyczna - pisał

przed laty wybitny amerykański

historyk Carl Becker (1873-

-1945) - do tego stopnia stała się

przedzałożeniem współczesnego

myślenia, że potrafimy zidentyfikować daną

rzecz jedynie poprzez wskazanie na cały sze

reg rozmaitych rzeczy, którymi była, zanim

stała się tym, czym jest, a czym niebawem

przestanie być (Becker, 1995/1932, s. 21).

Odnieśmy to spostrzeżenie do psychologii

i zapytajmy: jaka była psychologia, zanim sta

ła się tą psychologią, którą jest, a którą prze

stanie niebawem być?

Hermann von Ebbinghaus (1850-1909), któ

ry zasłużył się psychologii pierwszymi w jej

historii badaniami eksperymentalnymi nad

pamięcią, w podręczniku pod tytułem Abriss

der Psychologie (Zarys psychologii) wyraził

często cytowane zdanie: „Psychologia ma dłu

gie dzieje, lecz krótką historię” (Ebbinghaus,

1908, s. 7). Wprawdzie to Arystoteles wzniósł

gmach psychologii - powiada Ebbinghaus

- ale dopiero Wilhelm Wundt (1832-1920)

w ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku

„zaszczepił na starym pniu wszystkie te lato

rośle nowej psychologii”, które wyrosły dzię-

Wilhelm Wundt (1832-1920)

HISTORIA I TEORIE PSYCHOLOGICZNE

ki rozwojowi nauk przyrodniczych, a zwłasz

cza biologii.

go nadania konstytucji olbrzymiemu aparato

wi instytucjonalnemu, jakim psychologia

wkrótce miała się stać (por. Koch, 1992a)?

Jedno jest pewne: nie było uroczystego otwar

cia pracowni. W roku 1876, dwa lata po prze

niesieniu się z Heidelbergu na Uniwersytet

Lipski, Wundtowi przydzielono tam niewiel

kie pomieszczenie do przechowywania apara

tury służącej demonstracjom psychologicz

nym na zajęciach ze studentami. W ramach

prowadzonego przez niego w 1879 roku semi

narium z psychologii powstały pierwsze do

ktoraty w tej dziedzinie . Jeśli zatem nie do

konano aktu oficjalnego założenia pracowni,

która dopiero na mocy zarządzenia władz uni

wersyteckich stała się w roku 1882 Instytu

tem Psychologii, to czego w takim razie do

konał Wundt, co upoważniło Ebbinghausa

i Titchenera, współtwórców tej psychologii,

do wyrażenia o nim tak zobowiązującej opi

nii? Józef Pieter (1976, s. 133) twierdzi, iż

Wundt „przyczynił się ogromnie” do „społecz

nego uznania dla odrębności psychologii jako

dyscypliny naukowej nie stanowiącej części

filozofii i równorzędnej innym naukom”;

wprowadzając psychologię na uniwersytety

i stabilizując ją społecznie, „uprawomocnił” ją

wobec świata uczonych.

Natomiast współczesny amerykański hi

storyk psychologii Sigmund Koch (1992b)

w „ufundowaniu” przez Wundta psychologii

dostrzega jedynie zmianę semantyczną:

Wundt po prostu ustabilizował jedno ze zna

czeń słowa „psychologia”, które stanowiło

przedmiot zainteresowania i wypracowywane

było przez co najmniej kilka poprzednich stu

leci. I to „nowe” znaczenie uniezależnił od

przyjmowanego w całej dotychczasowej hi

storii myśli psychologicznej. Jeszcze w po-

1.1

Wundta koncepcja

psychologii jako nauki

o świadomych

przeżyciach

Kiedy Ebbinghaus pisał te słowa, psychologia

- którą Wundt już powołał do życia, zakłada

jąc w roku 1879 na Uniwersytecie Lipskim

pracownię eksperymentalnych badań psy

chologicznych - jako niezależna nauka, mia

ła rzeczywiście krótką, bo zaledwie trzydzie

stoletnią historię. Po śmierci Wundta jeden

z jego pierwszych amerykańskich uczniów

i krzewiciel jego psychologii eksperymental

nej w Ameryce, Edward Titchener (1867-

-1927), nazwie swego mistrza założycielem

psychologii, a nie tylko psychologii ekspery

mentalnej. Można by ostatecznie nie przykła

dać żadnej, prócz historycznej, wagi do tych

opinii, przesadnie z dzisiejszego punktu wi

dzenia podkreślających jednostkowy wyczyn

Wundta, gdyby ten stereotyp myślowy nie

wykazał się zadziwiającą po dziś dzień trwa

łością.

1.1.1

Tło historyczno-filozoficzne

powołania przez Wundta do życia

psychologii jako niezależnej

nauki

Co takiego wydarzyło się zatem w owym 1879

roku, co miało głośnym echem odbić się po

całym XX stuleciu jako nieomal akt odgórne

HISTORIA PSYCHOLOGII: OD WUNDTA DO CZASÓW NAJNOWSZYCH

było znane w mowie już w połowie XVI wie

ku, choć po raz pierwszy w druku pojawiło

się jako tytuł rozprawy pod redakcją niemiec

kiego filozofa i profesora logiki w Akademii

Marburskiej w Niemczech, Rudolfa Gocleniu-

sa (1547-1628), dopiero w roku 1590 (zob.

Stachowski, 1998).

Jakkolwiek byśmy jednak oceniali wyda

rzenie z roku 1879, było ono formalnym wy

razem odpowiedzi na pytanie, na które

w rozwoju każdej nauki prędzej czy później

przychodzi pora: przyjąwszy, że cała nagro

madzona dotychczas w sposób rozważanio-

wy wiedza jest prawdziwa, nie poprzestając

na tym stwierdzeniu, jesteśmy zmuszeni za

pytać, dlaczego jest ona prawdziwa? Jest to

pytanie empiryczne, choć nie w rozumieniu

przedstawicieli siedemnasto- i osiemnasto

wiecznego empiryzmu brytyjskiego, według

których cała nasza wiedza pochodzi z do

świadczenia. Tutaj słowo „empiryczne” uży

te jest w sensie bliższym rozumieniu Milla

i odnosi się do prawdy uzależnionej od speł

nienia jakichś ogólniejszych warunków,

prawdy, na której „można polegać tylko tak

dalece, jak jest podstawa do pewności, że te

warunki są zrealizowane” (Mili, 1962/1843,

s. 572).

Edward B. Titchener (1867-1927)

przednim stuleciu bowiem David Hume

(1711-1776) w swoim Traktacie o naturze

ludzkiej (1963/1739) za sprawę podstawowej

wagi uważał „rozwinięcie nauki o człowieku”,

którego można dokonać tylko przez zastoso

wanie metody eksperymentalnej. Do progra

mu Hume’a nawiąże sto lat później John Stu

art Mili (1806-1873) w swoim Systemie logiki

z 1843 roku (księga VI: O logice nauk moral

nych 0, określiwszy przedmiot psychologii ja

ko „prawidłowości następstwa, prawa [...] we

dle których jeden stan psychiczny następuje

po innym; wedle których jeden stan psychicz

ny zostaje przyczynowo wywołany przez inny

lub co najwyżej przyczynowo po nim następu

je” (Mili, 1962/1843, s. 560). Mili stwierdza,

że te elementarne prawa kojarzenia zostały

ustalone przy pomocy zwykłych metod bada

nia eksperymentalnego, przez które rozumie

zarówno obserwację, jak i eksperyment

sztuczny. Choć więc nie Wundt wynalazł to

nowe znaczenie, jednakże to właśnie dzięki

niemu wyrażenie „psychologia eksperymen

talna” miało odtąd znaczyć „naukowa”. Tym

bardziej też nie jemu przysługuje autorstwo

samego słowa „psychologia”, które zapewne

1 . 1.2

Okoliczności wprowadzenia

przez Wundta metody

eksperymentu laboratoryjnego

do psychologii

Na wprowadzenie przez Wundta metody eks

perymentalnej do psychologii można również

spojrzeć od strony jego udziału w aktualnym

wówczas sporze między zwolennikami dzie

więtnastowiecznego materializmu przyrodni

ków niemieckich a jego przeciwnikami z obo

zu spirytualistów (por. Tatarkiewicz, 1968;

Witwicki, 1982/1902). Za największe zagro

żenie dla przyszłej psychologii uważa Wundt

właśnie materializm psychofizyczny („mate-

rialistyczną pseudonaukę”), zgodnie z któ

Strelau.J - Psychologia.Podręcznik Akademicki.Tom.I.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: