Jezyk_a_ontologia.pdf

(74 KB) Pobierz
477062229 UNPDF
RECENZJE
ZAGADNIENIAFILOZOFICZNE
WNAUCE
VII/1985,s.111–116
ZbigniewBADURA
JZYKAONTOLOGIA
• LanguageandOntology.Proceedingsofthe6 th InternationalWittgen-
steinSymposium.23 rd to30 th August1981 ,RirchbergamWachsel
(Austria).Editors:W.Leinfellner,E.Kraemer,andJ.Schank.Wien
1982.
SympozjaWittgensteinowskiewKirchbergamWechsel(Austria)stano-
wi¡dorocznyprzegl¡dnietylkostanubada«nadfilozofi¡LudwikaWitt-
gensteinaaleiaktualnychosi¡gni¦¢tegosposobuuprawianiafilozofii,który
jestzwi¡zanyzjegonazwiskiem—szerokorozumianejfilozofiianalitycz-
nej.Obradyszóstegozkoleikongresu(sierpie«1981)toczyłysi¦wdzie-
si¦ciusekcjach.Trzyznichpo±wi¦conodwómzasadniczymokresomtwór-
czo±ciautora„TraktatuLogicznoFilozoficznego”ijegozwi¡zkomzczasami,
wktórych»ył.Pozostałedotyczyływiod¡cegotematu„J¦zykaontologia”
izawierałypracenatematsystemówontologicznych,ichformalizacji,za-
sadniczychproblemówontologiiijejzwi¡zkówzinnymidziedzinami–wiedzy
(wszczególno±cizsemantyk¡,naukamiprzyrodniczymiispołecznymi).
Zadaniemontologiijestopisstrukturybytu.RusselliWittgensteinza-
uwa»yli,»epomocnewtymprzedsi¦wzi¦cius¡badanianadj¦zykiem.Wszak
j¦zykopisuje±wiat,niekiedynawetprawdziwie.Byt¦funkcj¦mógłwypeł-
nia¢musiswoj¡struktur¡odwzorowywa¢struktur¦rzeczywisto±ci,ajego
podstawowekategoriemusz¡by¢odzwierciedleniempodstawowychkategorii
bytu.Cowi¦cej,przyfilozofowaniunieuchronniekorzystamyzj¦zyka.Sta-
nowi¡cnarz¦dziebudowyteorii,wpływanaichkształt.Tooddziaływanie
nale»yuczyni¢±wiadomymikontrolowanym.
Skorowpływj¦zykanaontologi¦jesttakistotny,torozumiej¡clepiejjego
budow¦,mo»emystworzy¢lepsz¡filozofi¦.Rozwójlogikiformalnejprzez
UWAGA:Tekstzostałzrekonstruowanyprzypomocy±rodkówautomatycznych;mo»-
liwes¡wi¦cpewnebł¦dy,którychsygnalizacjajestmilewidziana(obi@opoka.org).Tekst
elektronicznyposiadaodr¦bn¡numeracj¦stron.
477062229.001.png
2 ZbigniewBADURA
FregegoiRusselladoprowadziłnapocz¡tkudwudziestegowiekudostwo-
rzeniateoriiopisuj¡cejstruktur¦j¦zyka,rozumian¡jakostrukturawszel-
kiegopoprawnegomy±lenia,wsposóbgł¦bszyiprecyzyjniejszyni»dotych-
czasowawiedza.Powstaładzi¦kitemuszansastworzenianowychkoncep-
cjiontologicznych.Jakojedenzpierwszychdostrzegłt¦mo»liwo±¢Ludwig
Wittgenstein.W„TraktacieLogiczno–Filozoficznym”(1922)przej¡łlogik¦
z„PrincipiaMathematica”RussellaiWhiteheada,modyfikuj¡cpewneroz-
strzygni¦ciaidodaj¡cwłasnepomysły(odniegopochodzim.in.poj¦cie
tautologii)izestosowalno±citejlogikidoopisu±wiatawyprowadziłtezy
ontologiczne.
Zastosowanielogicznejanalizyzda«zło»onychnazdaniaskładowedo-
prowadzadozda«elementarnych,którychwarto±cilogicznes¡odsiebie
niezale»ne.WedleWittgensteinaodpowiednikiemtejanalizyw±wieciejest
rozkładzło»onychstanówrzeczynastanyelementarne,wswoimistnieniu
wzajemniezale»ne.Zdanieelementarnejestzestawieniemnazwprostych
aelementarnystanrzeczyjestkonfiguracj¡prostychobiektów,niezmien-
nychiniepodzielnych,oznaczonychprzeztakienazwyproste.
Niezostałodotejporyrozstrzygni¦te,czytetezymaj¡interpretacj¦
wrzeczywisto±ci.Czyms¡elementarnestanyrzeczy?Czyms¡przedmioty
proste?Proponowanoró»norakieodpowiedzi,jednak»adnaznichniejest
wpełnizadowalaj¡ca.Mo»eteproblemys¡nierozstrzygalne?Oznaczałoby
to,»ewprzekonaniach,którychkonsekwentnymrozwini¦ciembył„Trak-
tat”,tkwiłapomyłka,bł¡d,który,pozlokalizowaniumo»nausun¡¢.Taka
mo»liwo±¢rozwojufilozofiijestwarto±ciow¡cech¡nurtuanalitycznego.
Najwa»niejszezreferatów,po±wi¦conychpierwszejfilozofiiWittgenste-
inapodejmuj¡teproblemy.A.J.Ayer,wybitnaposta¢filozofiiangielskiej,
dyskutujekoncepcj¦zda«elementarnych,zawart¡w„Traktacie”aMerill
Hintikkaprezentujepewn¡interpretacj¦obiektówprostych.GuidoK¨ung
wskazuje,jakpogl¡dWittgensteinanaantynomielogiczniewpłyn¡łnajego
epistemologi¦.ZdaniemWittgensteinasprzeczno±cipowstaj¡naskuteknie-
zrozumieniafundamentalnejzasady:»adnezdanieniemo»eorzeka¢osobie
samym.Zapobiegatoantynomiomaleoznaczarównie»,»eoformielogicznej,
wspólnejwszystkimzdaniomniemo»nanicpowiedzie¢—zdanienatente-
matmówiłobybowiemosobiesamym.Jednak»etaformamo»eby¢wzdaniu
dostrze»ona.Azatemjestco±,coniewyra»alnecho¢postrzegalne.G.K¨ung
omawiate»ciesz¡c¡si¦corazwi¦ksz¡popularno±ci¡mereologi¦Stanisława
Le±niewskiego,proponuj¡c¡innysposóbunikaniaantynomii.Wersj¦sforma-
lizowan¡tegosystemuipewnejegorozszerzeniaprezentujeCzesławLejew-
JZYKAONTOLOGIA 3
ski,wykazuj¡c,»ewspółczesneteorielogicznespełniaj¡rol¦najogólniejszej
naukiobyciejakotakim;posiadaj¡cstopie«ogólno±cii±cisło±cizalecony
przezArystotelesadlametafizyki.
Wyra¹naprezentacjazało»e«,uzasadnie«itez,charakterystycznadla
tegotypufilozofowaniastwarzadoskonał¡okazj¦dorozwoju,dokonuj¡cego
si¦poprzezzakwestionowanieprzesłanek,naktórychdotychczasowepogl¡dy
byłyoparte.Naprzykładformalizacjalogikiotworzyładrog¦dobudowy
nowychsystemówlogicznych,wolnychodogranicze«logikiklasycznej,które
zkoleimog¡by¢podstaw¡systemówontologicznych.
V.PlumwoodiR.Routleyzarzucaj¡współczesnejfilozofiibrak±mia-
ło±ci,któraj¡cechowałauzarania,wmy±ligreckiejipróbuj¡ctemuza-
radzi¢,rzucaj¡zajednymzamachemwyzwanieempiryzmowi,idealizmowi
imistycyzmowi,aprzyokazjilogiceklasycznej.R.Chisholmprezentujein-
tencjonaln¡teori¦własno±ci(cech).Standardowe,ekstensjonalnepodej±cie
uto»samiawłasno±¢zezbioremobiektów,której¡posiadaj¡,coniepozwala
rozró»ni¢np.równoboczno±ciirównok¡tno±citrójk¡tów,gdy»cechytecho¢
ró»ne,zawszewyst¦puj¡jednocze±nie.A.Z.Bar–Onuzupełnialukiwkon-
cepcjis¡dulogicznego,le»¡cejupodstawlogikiFregego,otrzymuj¡csystem
zbli»onydoPopperowskiejkoncepcji„trzech±wiatów”.
Filozofiaj¦zykanietylkowpływanaontologi¦aleidostarczajejpewnych
problemówdorozwi¡zania.Pytanieozwi¡zekj¦zykai±wiatatoproblem
semantyki.Jednymznajciekawszychwyst¡pie«jestreferatJakkoHintikka
ijego»onyMerrilldotycz¡cysemantykimo»liwych±wiatów,teoriiopisuj¡cej
funkcjonowaniefundamentalnegodlaludzkiegomy±leniapoj¦ciamo»liwo-
±ci.Jakstwierdzaj¡autorzy,jednymzargumentównarzecztejteoriis¡
trudno±ci,dojakichprowadzi.Rzeczywi±cie,najejgrunciepojawiasi¦pre-
cyzyjniesformułowane,pytanieokryteriaidentyczno±ciobiektówczylide
factopytanieoichistot¦.Itakodwiecznyspórowłasno±ciprzypadło±ciowe
iistotnepowracawewspółczesnejdyskusjilogikówwwersjiukazuj¡cejjego
zwi¡zek,zszeregieminnychdostojnychproblemów—jakwspomnianaju»
kwestiaintencjonalno±ciludzkiegomy±lenia.
Paramał»e«skaHintikkaproponujepewnerozstrzygni¦cietejkwestii
aomówionyprzeznichprzykładwskazujenazaskakuj¡c¡zbie»no±¢pro-
blemuzpytaniemostabilnetrajektoriepewnychukładówdynamicznych
—pytaniemspokrewnionymzesłynn¡teori¡katastrof.
Zwolennikówteoriizbiorówrozmytych,stworzonejprzezL.Zadehaza-
interesujejegopropozycjasemantykidlaj¦zykównaturalnychiformalnych
zarazemopartanatejteoriirozwini¦tejprzezwykorzystanienowychidei
4 ZbigniewBADURA
zteoriiprawdopodobie«stwa.Dyskutujesi¦równie»inneproblemyontolo-
gicznezwi¡zanezfilozofi¡j¦zyka:jakiegorodzajubytys¡no±nikamiwarto-
±cilogicznych?Coodpowiadaimw±wiecie?Jakies¡kryteriaidentyczno±ci
dlapodstawowychskładnikówrzeczywisto±ci—zdarze«,obiektów,osób?
Oczymmówimy,mówi¡conieistniej¡cychobiektach(jakkrasnoludkiczy
postaciliterackie?)
Paradoksalniesformułowanewyst¡pienieNelsonaGooamanawskazuje
nanasz¡aktywn¡rol¦wwyodr¦bnianiuelementów±wiata.Jegotez¦od-
dajecytatJ.R.zWheelera:„Wszech±wiatnieistnieje’gdzie±tam’nieza-
le»nieodnas.Nieuniknienieuczestniczymywwydobywaniutego,cozdaje
si¦zdarza¢.Jeste±mynietylkoobserwatorami.Jeste±mywspółuczestnikami
[...]wtworzeniuzarównoprzeszło±cijakitera¹niejszo±ciiprzyszło±ci”.
Nietylkoj¦zykdostarczamateriałudorozwa»a«antologicznych.Sze-
regreferatówrozwa»ałownioski,płyn¡cezmechanikikwantowejiteorii
wzgl¦dno±ci.M.Stocklerrozpatrujehipotez¦,»emechanikakwantowazmu-
szadoodrzuceniatkwi¡cegoupodstawfizykiklasycznej„zało»eniaroz-
dzielczo±ci”głosz¡cego,»e±wiatmo»eby¢podzielonynaizolowanesystemy
osamodzielnymstatusieontologicznym,któremog¡by¢badaneiopisy-
waneoddzielnie.Za±W.Leinfellnerstawiaprzedontologi¡zadaniewydo-
bycianajogólniejszychstrukturkonceptualnychznaukopisuj¡cych±wiat
istawiawtymkierunkupierwszekroki,wskazuj¡c,»ezarównowspółcze-
snafizykajakiteoriaewolucjiskłaniaj¡doprzyj¦ciaholistycznejkoncepcji
±wiata.Jednak»epierwszyztychautorówzwracauwag¦,»ewnioskifilozo-
ficzne,wyniesioneznaukszczegółowychzale»¡wdu»ejmierzeodzało»e«
samejnatury,zjakimidobadaniasi¦przyst¦puje.Podobnaobserwacjale-
»ałaupodstawzmianypogl¡dów,maj¡cejmiejscewpó¹niejszymokresie
twórczo±ciWittgensteina.Doszedłondoprzekonania,»eskonstruowawszy
nadmiernieprost¡teori¦j¦zykazobaczyłw±wiecie,patrz¡cprzezpryzmat
tejteoriitylkoto,cowcze±niejzało»ył.LogikaRussellaopisujestruktur¦
rozumowaniamatematycznegoatotylkojednazwieluodmianmy±lenia.J¦-
zyknale»ybada¢przezobserwacj¦zjawiskj¦zykowych,respektuj¡ccał¡ich
ró»norodno±¢inieniweluj¡cjejprzeznało»eniesztywnegosystemuformal-
nego.W„Dociekaniachfilozoficznych”zamiastwszechobejmuj¡cychteorii
filozoficznychproponujeanaliz¦u»yciapewnychsłów.Icho¢ztejkoncepcji
wywodzisi¦tzw.filozofiaj¦zykapotocznego,machybaracj¦G.E.M.An-
scombewskazuj¡cwotwieraj¡cymsympozjumwyst¡pieniu,»epodczasgdy
pierwszafilozofiaWittgensteinaweszłado„krwiobiegufilozofii”iwielufi-
JZYKAONTOLOGIA 5
lozofówcałkiemnie±wiadomieu»ywawywodz¡cychsi¦zniejpoj¦¢imetod,
todlajegofilozofiipó¹niejszejprocestensi¦dopierozaczyna.
R.Egidi,R.RoutleyiV.Plumwood,L.B.Codepodj¦litozadanie,
przedstawiaj¡ckrytyczn¡ekspozycj¦pó¹niejszychpogl¡dówautora„Docie-
ka«”za±innereferatywykazałyowocno±¢inspirowanycht¡filozofi¡podej±¢
wetnologiiisocjologii(H.GallacherorazM.Faghfoury),psycholingwistyce
(L.B.Code),teoriiuczeniasi¦inauczenia,teoriirozwojunaukiifilozofii
matematyki.
Tapróbkamo»liwo±ci,kryj¡cychsi¦wpismachWittgensteinauzasadnia
opiniewygłoszon¡kiedy±przezMichałaDummetta:„Ju»dzi±jestpewne,
»eWittgensteinpozostaniejednymztychparufilozofów,którzyb¦d¡czy-
taniprzezwszystkieprzyszłepokolenia.Jegopraces¡dalecenajbogatszym
zdwudziestowiecznych¹ródełideifilozoficznychaichzrozumienieiprzy-
swojeniezajmienamjeszczewielelat.Icho¢lekturajegodziełastawiaprzed
czytelnikiemwielewymaga«,trudsi¦sowicieopłaca”.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin