Metody ilościowe – cel
Celem każdej, nie tylko ilościowej metody badawczej jest wsparcie badacza w uzasadnieniu założonej uprzednio hipotezy. Zadaniem metody jest przełożenie hipotezy na empiryczne twierdzenia.
Metody ilościowe umożliwiają pomiar procesów społecznych. Obiektom badawczym i ich cechom przyporządkowywane są liczby. Sytuacje społeczne i problemy badawcze są przekładane na język liczb.
Przykład...
Chcąc sprawdzić adekwatność projektu do potrzeb jego uczestników, ewaluator konstruuje ankietę kwestionariuszową i bada odsetek odpowiedzi np. na pytanie dotyczące tego, czy oczekiwania związane z udziałem w projekcie zostały spełnione.
Aby dane ilościowe były przydatne do naszego badania, muszą spełniać kilka warunków:
· Obiektywizm. Obiektywizm danego narzędzia badawczego oznacza stopień jego niezależności od stosującego go badacza.
Rady i porady...
Czy np. badacz, konstruując badanie sondażowe, formułował pytania, bazując jedynie na własnych zasobach wiedzy, czy poświęcił uprzednio czas na merytoryczne rozpoznanie problemu.
· Trafność. Oznacza stopień, w jakim wyniki pomiaru odpowiadają otaczającej nas rzeczywistości i w jakim stopniu mogą być brane pod uwagę przy formułowaniu twierdzeń uogólniających.
Trafność osiągamy poprzez odpowiedni dobór próby badawczej, tak żeby była ona reprezentatywna dla całej populacji badawczej.
· Rzetelność. Oznacza sytuację, w której powtarzanie tego samego pomiaru w odniesieniu do tego samego obszaru badawczego daje podobne wyniki.
Narzędzie badawcze w sposób możliwie najbardziej kompleksowy odnosi się do poszczególnych zmiennych mających znaczenie dla naszego badania.
Dobór próby badawczej jest niezbędny dla zapewniania badaniu odpowiedniego poziomu trafności. Populacja badana – zbiorowość stanowiąca przedmiot zainteresowania naszego badania. Ponieważ nie ma konieczności, a często i fizycznej możliwości zbadania każdej jednostki należącej do danej populacji badawczej, badanie prowadzimy na próbie badawczej.
Próba badawcza to część populacji badanej, wybrana w określony sposób. Istnieją różne metody wyboru próby badawczej w badaniach ilościowych:
Próba losowa. W próbie tej każdy z elementów badanej populacji ma takie same szanse trafienia do próby. Jednostki populacji są do próby dobierane losowo, decyduje przypadek.
Dowiedz się więcej...
Dobór losowy pozwala uniknąć błędów wynikających z braku wiedzy badacza o wszystkich zmiennych mających wpływ na daną populację. Próba dobrana losowo w miarę dokładnie i rzetelnie opisuje cechy całej populacji.
Próba wybrana w sposób nielosowy (dobór celowy lub arbitralny). Wybór próby w ten sposób nie daje gwarancji, że będzie ona reprezentatywna.
Ten typ „próbkowania” stosowany jestw sytuacjach, gdy ewaluator posiada już znaczną wiedzę na temat interwencji stanowiącej przedmiot badania i jest w stanie określić, jaki poziom próby zagwarantuje mu uzyskanie potrzebnych danych. Podejście to ma zastosowanie również w sytuacjach, gdy zamawiający ewaluację z góry określa, jaki odsetek badanych ma podlegać ewaluacji.
Niewłaściwy dobór próby oznacza, że nie możemy wysuwać wniosków o charakterze ogólnym na temat badanej populacji na podstawie informacji uzyskanych w ramach dobranej próby.
Próba losowa – ułatwia nam pracę w sytuacji, gdy liczba beneficjentów projektu jest znaczna. Nie jest konieczne badać wszystkich beneficjentów projektu. Nie jest to nawet celowe zważywszy na fakt, iż każde badanie ewaluacyjne ma swoje ramy czasowe i określony budżet. Może być tak, że zbadanie np. 10% wszystkich beneficjentów pozwoli nam na zebranie wystarczających danych do przeprowadzenia analizy. Dobór losowy możemy stosować do każdej populacji, którą chcemy objąć badaniem. Jeżeli zakres badania ewaluacyjnego obejmuje np. konieczność zbadania znacznej ilości tego samego typu dokumentów (np. dzienników zajęć z beneficjentami projektu), możemy uciec się do losowania i wybrać próbę dokumentów, które będziemy analizować.
Losowanie – jak to zrobić? Zaczynamy od stworzenia operatu losowania - listy elementów, spośród których będziemy dokonywać losowania. Jeżeli chcemy wyciągnąć próbę losową spośród wszystkich beneficjentów projektu, operat losowania będzie po prostu listą wszystkich beneficjentów projektu. Operat jest zatem tożsamy z populacją, która jest przedmiotem naszego badania.
Operat losowania (bazę elementów populacji) najłatwiej opracować w Excelu. Do losowania służy nam funkcja LOS(), która podaje wartości losowe w przedziale 0-1. Gdy już opiszemy całą populację, wybieramy opcję: Menu > Dane > Sortuj.
Metody ilościowe – wywiad ustny
Rodzaje technik ilościowych:
Standaryzowane wywiady ustne (wywiad kwestionariuszowy). Klasyczny instrument badawczy przeprowadzany zwykle za pomocą standardowego kwestionariusza.
Standardowy oznacza, że wszystkim ankietowanym zadajemy te same pytania, w tej samej kolejności, z tymi samymi możliwymi odpowiedziami do wyboru. Dodatkowo badacz-ankieter za każdym razem musi się zachowywać w ten sam sposób wobec badanych, tak aby nie prowokować swym zachowaniem udzielania przez ankietowanego określonych odpowiedzi.
Formą wywiadu ustnego jest również wywiad telefoniczny. Nowe technologie umożliwiają w chwili obecnej rozszerzenie populacji, do której możemy dotrzeć, jak również wykorzystanie komputerów do analizy wyników badań.
Najbardziej popularne z nich to:
· CATI (computer-assisted telephone interview), gdzie komputer losuje i dzwoni pod numery telefonów. Ankieter zadaje kolejne pytania i wpisuje je do programu. Technika ta pozwala na analizę danych w czasie rzeczywistym w stosunku do przeprowadzanego wywiadu;
· CAPI (computer assisted personal interview), gdzie wykorzystana jest ta sama technika, co w CATI, z tym że stosowana jest w wywiadach bezpośrednich, a nie telefonicznych.
Wywiad kwestionariuszowy – kwestionariusz jest wypełniany przez badanego poprzez zadawanie kolejnych pytań przez badacza. Na małą skalę można wykorzystać go w badaniach prowadzonych własnymi siłami.
Obecność badacza ogranicza liczbę odpowiedzi „nie wiem”, „nie mam zdania”. Badacz może wspomagać ankietowanego w prawidłowym rozumieniu pytań. Należy jednak pamiętać o neutralnym zachowaniu w trakcie przeprowadzania ankiety.
O czym należy pamiętać, prowadząc wywiad ankietowy jako ankieter-badacz:
· ubranie i wygląd – należy być wiarygodnym, a więc wyglądać podobnie jak Ci, z którymi będziemy przeprowadzać wywiad (to samo dotyczy słownictwa, zachowania, etc.);
· bezwzględnie powinien znać kwestionariusz, zapoznać się z instrukcjami do niego, etc.;
· trzymać się dokładnego brzmienia pytań;
· dokładne zapisanie odpowiedzi;
· udzielanie pomocy ankietowanemu w wypełnianiu kwestionariusza.
Metody ilościowe – inne metody
· Standaryzowane wywiady pisemne. Tego typu badanie pozwala na objęcie swym zasięgiem większej liczby badanych, np. rozdanie kwestionariusza po zakończeniu szkolenia i wypełnienie go przez wszystkich obecnych na zajęciach.
Przy opracowaniu kwestionariusza trzeba jednak zwrócić uwagę na zrozumiałość i precyzyjność formułowanych pytań, gdyż ankietowany nie ma np. możliwości dopytania ankietera.
· Obserwacja. Przed przystąpieniem do obserwacji należy opracować i uporządkować cechy, które będziemy obserwować. Musimy precyzyjnie zdefiniować kategorie poszczególnych zmiennych. Podobnie jak w wywiadzie, możemy zastosować skale, na których obserwator ilościowo definiuje swoją ocenę obserwowanej aktywności.
Dobrze opracowany formularz obserwacji zapobiega zniekształceniu spostrzeżeń, postrzeganiu selektywnemu czy błędnej interpretacji obserwowanej sytuacji.
· Testy. Bardzo często ewaluator ma do czynienia z projektami szkoleniowymi. Jednym z celów takich projektów jest podniesienie poziomu wiedzy w jakiejś dziedzinie. W takiej sytuacji do ewaluacji wykorzystujemy wyniki testów wiedzy przeprowadzonych przez kadrę realizatorów projektu. Następnie zestawiamy wyniki testów wiedzy z poziomem wiedzy założonym we wskaźnikach projektu.
Metody ilościowe – budowa kwestionariusza
Jednym z podstawowych narzędzi badań ilościowych jest kwestionariusz. Każdy ewaluator ma do czynienia z sytuacją, w której musi skonstruować kwestionariusz odpowiadający konkretnemu projektowi. Wiedza o zasadach konstruowania kwestionariusza jest kluczowa dla prowadzenia własnych badań ewaluacyjnych (na podstawie: Earl Babbie, „Podstawy badań społecznych”, Warszawa, 2009).
Zasady budowy kwestionariusza.
1. Obszerność kwestionariusza. Przeprowadzenie wywiadu kwestionariuszowego nie powinno trwać dłużej niż ok. 30-45 minut.
2. Pytania powinny być jasne, precyzyjne, pozbawione wieloznaczności. Badany powinien dokładnie wiedzieć, o co jest pytany, tak aby odpowiedź była jednoznaczna i wnosiła jakąś wartość do danych.
„Czy dobrze znasz język angielski?” jest pytaniem dość ogólnym i mało obiektywnym.
3. Unikanie pytań podwójnych. Nie konstruujemy pytań wielokrotnie złożonych, dotyczących wielu kwestii, składających się z kilku części.
„Czy projekt ten spełnił Twoje oczekiwania i czy wziąłbyś udział w takim projekcie w przyszłości?”
4. Respondenci muszą być w stanie odpowiedzieć na pytanie. Zadając pytanie, musimy mieć świadomość tego, czy respondenci będą wystarczająco kompetentni, by na nie odpowiedzieć.
Prowadząc ewaluację projektu, w ramach którego prowadzone są kursy języka angielskiego, nie zadajemy uczestnikowi projektu pytania: „Jakie są najbardziej efektywne metody nauczania języka angielskiego?”, bo nie będzie on w stanie odpowiedzieć.
5. Respondenci muszą chcieć odpowiedzieć. Dotyczy to kwestii osobistych, jak chociażby poglądy polityczne, których ankietowani nie są skłonni ujawniać.
Szacowania ośrodków badania opinii publicznej opracowywane w trakcie wyborów (exit polls) często różnią się w naszym kraju od faktycznych wyników z uwagi na fakt, iż ankietowani wstydzą się, że głosowali na tę czy inną partię i świadomie wprowadzają ankietera w błąd.
6. Pytania powinny być krótkie. Aby odpowiedzi były jednoznaczne i precyzyjne, lepiej uniknąć pytań zawierających zdania wielokrotnie złożone. Chodzi przecież również o to, żeby badany jak najszybciej wypełnił kwestionariusz.
7. Unikać pytań przeczących. Badany będzie musiał się zastanawiać nad tym, czy wybrać odpowiedź „tak” czy „nie”, aby wyrazić swoje zdanie.
8. Unikać pytań i pojęć „sugerujących”. Wykazano, że pewne typy pytań prowokują udzielanie konkretnych odpowiedzi.
"Jak często bije Pan żonę?".
Ogólna zasada: spróbujmy każde z pytań zadać sobie i w ten sposób zweryfikować jego sens, treść, formę. Starajmy się również nie zadawać ankietowanym takich pytań, na które sami nie mielibyśmy ochoty odpowiadać !!!
Metody ilościowe – forma kwestionariusza
Forma kwestionariusza. Jest ona równie ważna jak jego zawartość merytoryczna. Nawet najlepiej skonstruowane pytania nic nam nie pomogą, jeżeli forma kwestionariusza nie będzie odpowiednia.
Kwestionariusz powinien być łatwy do zrozumienia. Powinien również ułatwiać pracę samemu badaczowi. Dlatego:
· nie może zawierać zbyt dużo treści;
· pytania powinny być wyraźnie od siebie oddzielone, tak aby żadne z nich nie zostało przeoczone;
· czytelny format odpowiedzi – oddzielne kratki do zaznaczania lub zakreślane kolejne numery z odpowiedziami;
· wyeksponowanie w treści kwestionariusza pytań warunkowych, na które odpowiada tylko część respondentów;
„Czy brałeś/-aś już udział w podobnych projektach w przeszłości? Jeśli tak, to w jakich? Jeśli nie, to przejdź do odpowiedzi na następne pytanie”.
W przypadku pytań warunkowych warto zatroszczyć się o zapisanie w treści kwestionariusza szczegółowych instrukcji, które ułatwią pracę zarówno badaczowi, jak i badanemu;
· jeżeli chcemy poznać opinię ankietowanych na kilka podobnych zagadnień, warto wprowadzić pytania tabelaryczne.
Ogólna zasada jest taka sama: przyjrzyjmy się krytycznie kwestionariuszowi przed rozdaniem go ankietowanym
· Kolejność pytań w kwestionariuszu. Może wpływać na odpowiedzi respondentów, a zatem wpływać na rzetelność wywiadu. Umieszczenie na początku kwestionariusza jakiegoś pytania może wpływać na sposób udzielania odpowiedzi na pytania następne. Jednocześnie losowe ułożenie pytań niekoniecznie jest dobrym pomysłem, gdyż kwestionariusz sprawia wrażenie chaotycznegoi utrudnia udzielania odpowiedzi.
· Instrukcje do kwestionariusza. Powinien on zawierać jasne i zrozumiałe instrukcje wszędzie tam, gdzie ankietowany lub badacz mogą ich potrzebować. Wpłynie to na skrócenie czasu jego wypełnienia, a następnie ułatwi późniejszą analizę danych.
Instrukcje w przypadku pytań warunkowych, pytań otwartych, etc.
· Pytania otwarte. Stosujemy je, jeżeli chcemy uzyskać odpowiedzi mniej standardowe. Z racji swego charakteru nie pozwalają na dokładne porównanie odpowiedzi, ale stanowią cenne uzupełnienie pozostałych danych.
Metody ilościowe - indeksy
Przykłady indeksów (umożliwiają proste zliczenie odpowiedzi i uporządkowanie ich według wartości) do zastosowania w kwestionariuszu:
· Skala nominalna (prosta)
Przyporządkowanie jednoznaczne: „Czy w przyszłości weźmie Pan/i udział w podobnym projekcie? Tak/Nie”
· Skala wartościująca
„Jak oceniasz swoją znajomość języka angielskiego w skali od 1 do 5? 1- słabo, 5- bardzo dobrze”
· Skala interwałowa
Przedziały wartości: „W ilu szkoleniach z języka angielskiego brałeś/-aś udział do tej pory? 1-3/3-5/5 i więcej”
Metody ilościowe - eksperyment
Eksperyment - zalicza się do metod ilościowych, stosowany w klasycznych badaniach naukowych.W ewaluacji wykorzystywany raczej rzadko. Zasadą eksperymentu jest zbadanie wpływu danego zjawiska na zmienną, którą stosuje się lub nie. Następnie porównuje się stan, kiedy bodziec oddziałuje ze stanem, kiedy bodźca nie wprowadzamy.
W schematach eksperymentalnych dla ewaluacji istotne są pojęcia pretestu (badamy sytuację sprzed zastosowania bodźca, a w przypadku ewaluacji - interwencji społecznej) oraz posttestu (badamy sytuację po zakończeniu stosowania bodźca, a więc po zakończeniu interwencji społecznej). Dzięki temu mamy szansę na wyizolowanie czystego efektu netto danej interwencji.
Dlaczego jest to istotne? Projektując ewaluację, musimy mieć świadomość tego, że zmiana postaw, zachowań czy sytuacji życiowej uczestników projektu może wynikać z obiektywnych stanów rzeczy całkowicie niezależnych od tego, czy projekt miał miejsce czy nie. Np. założeniem projektu jest znalezienie zatrudnienia przez osoby bezrobotne. Jednakże czas wdrażania projektu zbiegł się w czasie z uruchomieniem przez publiczne służby zatrudnienia:
· programów prac publicznych
· aktywizacji bezrobotnych
· szkoleń, etc.
Jednocześnie w gospodarce zapanowała dobra koniunktura i bezrobocie rejestrowane zmniejszyło się. Było to niezależne od faktu prowadzenia naszego projektu. Dlatego projektując narzędzia, miejmy tego świadomość i tak budujmy kwestionariusz, aby zbadać sytuację „na wejściu” oraz „na wyjściu” z projektu. W praktyce wygląda to tak, że konstruujemy dwie podobne ankiety. Dzięki temu możemy z pewną dokładnością wypowiedzieć się na temat efektu netto naszej interwencji.
Metody jakościowe - cel
W jakościowych ujęciach badawczych opartych na podejściu, w którym najważniejszy jest przedmiot badania, badanemu polu przyzn...
wojak.aon