Politkowska Anna - Udręczona Rosja.pdf - POLITYKA ∞ HISTORIA ∞ ŚWIAT - bogg

31 grudnia

Smutny bilans odchodzącego roku. Wybory

parlamentarne zakończyły się wielkim

zwycięstwem absolutyzmu Putina. Czy Rosja

wciąŜ musi mieć imperialistyczne ciągoty?

Imperium oznacza represje i, koniec końców,

stagnację. I ku temu zmierzamy. Lecz kto się

u nas sprzeciwi? Ludzie nie chcą juŜ być przed-

miotem polityczno-ekonomicznych ekspery-

mentów, chcą tylko Ŝyć lepiej, ale nie mają

ochoty o to walczyć. Wszystkiego oczekują od

góry, a kiedy góra stosuje wobec nich represje,

pokornie je znoszą. Po Internecie krąŜy Ŝart:

„Nad Rosją zapada wieczór. Karły rzucają

ogromne cienie".

dziennika Anny Politkowskiej

UDRĘCZONA ROSJA

ANNA POLITKOWSKA

UDRĘCZONA

ROSJA

Dziennik buntu

PrzełoŜyła

Anna Michalska

NOIR SUR BLANC

Tytuł oryginału

A Russian Diary

For the Polish edition

ISBN 978-83-7392-246-4

Przedmowa

A przecieŜ wszystko miało być inaczej...

Pamiętam Petersburg 1992 roku, trzy lata po upadku muru

berlińskiego. Nowa Rosja gotowała się do Ŝycia. IleŜ tam było

nadziei! MoŜe tylko z lekka przetykanej niepokojem... Pamiętam

rozmowy w petersburskich kuchniach i uniwersyteckich salach,

mniej lub bardziej oddalonych od pomników cara Piotra I i Le-

nina. Znacznie więcej sceptycyzmu było w Moskwie. Tu ludzie

widzieli na co dzień, co oznacza nowa władza. W Polsce teŜ wów-

czas wyglądaliśmy Innej Rosji - i nadal wyglądamy, tyle Ŝe z coraz

mniejszą nadzieją - Rosji partnerskiej, przyjaznej sąsiadom, roz-

liczonej z sowiecką i carską historią, z imperialną tradycją.

Kiedy rozpadało się sowieckie imperium, Anna Politkowska

miała trzydzieści jeden lat. Jej pierwszy adres to Nowy Jork. Była

córką Stepana Mazepy, sowieckiego dyplomaty, z pochodzenia

Ukraińca, który pracował w ONZ-owskim Komitecie do spraw

Walki z Rasizmem. Wraz ze świadectwem urodzenia otrzyma-

ła amerykańskie obywatelstwo. Adres drugi to Moskwa, gdzie

w 1975 roku po przyjeździe z Nowego Jorku rozpoczęła studia na

wydziale dziennikarstwa Uniwersytetu Moskiewskiego. Później,

po upadku komunizmu, te dwa adresy dały moŜliwość poznania

Ŝycia po obu stronach muru i stanowiły dobry punkt startu do

udziału w publicznej debacie na temat Rosji.

Co Anna Politkowska do niej wniosła?

Krzyk, często rozpaczliwy, skierowany w trzy strony świata.

Do opinii Zachodu: dlaczego nie widzicie zbrodni, przemocy,

niesprawiedliwości, a jeśli widzicie - to czemu zachowujecie mil-

czenie?! Drugim adresatem jej buntu był Kreml: jak moŜecie tak

traktować własny naród, niszczyć ludzi, nie przestrzegać prawa?!

Nie wolno być „grzybem płaszczącym się pod liściem" - zwraca-

ła się do Rosjan; „i tak go znajdą, wrzucą do koszyka i zjedzą" -

przestrzegała. „Widzę, jak ludzie dąŜą do lepszego Ŝycia, ale nie

dają rady, więc Ŝeby zyskać we własnych oczach, okłamują się

Przedmowa

i udają, Ŝe nie widzą, co się w kraju dzieje" - to zdanie z posłowia

zamykającego tę ksiąŜkę, zatytułowanego Czy się boję? Dlaczego

się nie buntujecie, dlaczego nie myślicie o przyszłości swoich

dzieci i wnuków?! - wołała do rodaków.

Kiedy prezydenta Władimira Putina, właściciela złóŜ gazu i ropy

naftowej, goszczono na Zachodzie, jego spotkaniom z tamtejszymi

politykami towarzyszył specyficzny rytuał. Mieściły się w nim za-

dawane mu publicznie pytania o Czeczenię, Dubrowkę, Biesłan,

o prawa człowieka w Rosji oraz jego coraz bardziej wymijające,

czasami wręcz aroganckie odpowiedzi. Choć Politkowska otrzy-

mywała na Zachodzie prestiŜowe nagrody dziennikarskie, świat

pozostawał właściwie głuchy na jej krzyk. Nie przejmował się nim

równieŜ Kreml. Jej zabójstwo wyrządziło Rosji większą szkodę niŜ

jej publikacje - powiedział Putin podczas wizyty w Dreźnie, gdzie

w czasach sowieckich pracował jako szpieg KGB. Puenta godna

czekisty.

Anna Politkowska została zamordowana siódmego październi-

ka 2006 roku, gdy wracała z zakupów do wynajmowanego w cen-

trum Moskwy mieszkania. Kule dosięgły ją w windzie. Obok ciała

znaleziono pistolet i cztery łuski. Jeden strzał sprawca oddał z bliska

w głowę.

Czyjej krzyk wstrząsnął Rosjanami? Chyba nie bardzo. Na po-

grzeb w wielomilionowej Moskwie, pretendującej do miana cen-

trum nowej demokracji, przyszło zaledwie dwa tysiące ludzi - in-

teligencja, garstka opozycyjnych polityków, dziennikarze, stu-

denci. Prasa coraz rzadziej pisze o śledztwie, pewnie skończy się

na niczym.

Liczni „doradcy" krytykowali odwaŜną dziennikarkę. O Ro-

sji trzeba pisać inaczej - mówili - bardziej od krzyku potrzebna

jest trzeźwa analiza polityczna i historyczna kolejnych konflik-

tów, poczynając od wojny na Kaukazie. Ona jednak uparcie robiła

swoje: z natłoku codziennych informacji, zdarzeń, ludzkich hi-

storii wybierała najsłabsze ogniwa oligarchicznego systemu wła-

dzy - przypadki całkowitego lekcewaŜenia obywateli, kłamstwa

propagandy, nepotyzm, korupcję. Jej dziennik jest dokumentacją

nieludzkiego oblicza rosyjskiej oligarchii, dowodem na to, Ŝe no-

menklatura KGB stworzyła w Rosji po upadku komunizmu ustrój

mający niewiele wspólnego z demokracją.

Nasz kolega, ukraiński dziennikarz Gieorgij Gongadze, zginął

nie tylko dlatego, Ŝe był niepokorny, lecz takŜe dlatego, Ŝe jego

zabójstwo pasowało do politycznej intrygi jednej z frakcji dworu

Leonida Kuczmy. CzyŜby w podobnych okolicznościach ktoś -

kto? - wydał wyrok na obywatelkę Innej Rosji, dziennikarkę Annę

Politkowską?

Wiesław Romanowski

Część I

KONIEC

ROSYJSKIEGO PARLAMENTARYZMU

grudzień 2003 - marzec 2004

[Według oficjalnych danych, ogłoszonych po ostatnim spisie

ludności z października 2003 roku, Rosja zajmuje siódme miejsce w

świecie pod względem liczby mieszkańców. Jest nas 145,3 miliona,

z czego 109 milionów w wieku wyborczym. Podczas spisu za Rosjan

uznało się 79,8 procent obywateli, czyli 116 milionów ludzi.]1

7grudnia 2003

Dziś wybory do Dumy. Rano w telewizji pokazali narodowi gło-

sującego Putina. Prezydent, zwykle taki chmurny, tym razem pro-

mieniał. Z szerokim uśmiechem oświadczył obecnym, Ŝe w nocy

oszczeniła się jego ukochana labradorka Koni. „Władimir Władi-

mirowicz tak to przeŜywał, tak przeŜywał... - szczebiotała zza jego

pleców nasza pierwsza dama. - Teraz śpieszymy się do domu". Po

czym jeszcze dodała, Ŝe to szczęśliwe wydarzenie dobrze wróŜy

Jednej Rosji*2.

Tego samego ranka w Jessientukach, miasteczku uzdrowisko-

wym na północnym Kaukazie, grzebano ofiary zamachu terrory-

stycznego na pociąg, którym studenci z całego regionu dojeŜdŜa-

ją rano na uczelnie.

Po głosowaniu Putin podszedł do dziennikarzy. Wszyscy ocze-

kiwali, Ŝe złoŜy kondolencje rodzinom ofiar i wyrazi Ŝal, iŜ wła-

dzom nie udało się zapobiec kolejnej tragedii. Ale nic z tego. Koni

miała szczeniaki i w dzień pogrzebu ofiar zamachu prezydent mó-

wił tylko o swoich labradorach.

1 Komentarze autorki a posteriori są zawsze ujęte w nawias kwadratowy

(wszystkie przypisy wydawcy).

2 Gwiazdką oznaczono nazwy partii politycznych oraz nazwiska polity-

ków, którym poświęcono notki w aneksach na końcu ksiąŜki.

Znajomi dzwonili: „Ale się skompromitował! Teraz Jedna Ro-

sja juŜ nie ma szans, ludzie nie będą na nią głosowali!"

Lecz późnym wieczorem, kiedy telewizja zaczęła podawać

pierwsze rezultaty - zaczynając jak zwykle od Dalekiej Północy,

w kierunku zachodnim przez Syberię, Ural i tak dalej - znowu

dzwoniliśmy do siebie, powtarzając: „To niemoŜliwe... Myśmy

głosowali na Jawlińskiego*, choć i on daleki od ideału..."

Inni znów postawili na Irinę Chakamadę*...

Ale rano nie było Ŝadnych protestów. Kraj, zraŜony pychą

i kłamstwami demokratów, bez słowa oddał się Putinowi. Wybo-

ry ze znaczną przewagą wygrał ten sztuczny twór — Jedna Rosja,

której program polega wyłącznie na udzielaniu poparcia pre-

zydentowi. Powołana do Ŝycia dwa lata temu formacja politycz-

na przyciągnęła zawodowych biurokratów, dawnych partyjnych

i komsomolskich aparatczyków, którzy - przekwalifikowani na

funkcjonariuszy wielkiej administracji - wydali kolosalne sumy

i wykorzystali wszystkie moŜliwe narzędzia władzy, aby sfinanso-

wać kłamliwą kampanię pseudopartii i w rezultacie zapewnić jej

olśniewające zwycięstwo wyborcze.

Wystarczy prześledzić sposób prowadzenia kampanii na

prowincji, aby mieć próbkę metod, jakimi posługiwała się wła-

dza. Weźmy na przykład Saratów nad Wołgą. Siódmego grud-

nia przed wejściem do jednego z lokali wyborczych pojawił się

stolik z napisem: „Głosujcie na Trietiaka!" Za stolikiem stanęła

atrakcyjna pani i częstowała wszystkich wódką. W tym okręgu

Trietiak, członek Jednej Rosji, wygrał bez problemu. To tylko

jeden przykład z wielu. W całym regionie Ŝelazna ręka lokalnej

władzy zastąpiła dawnych kandydatów ludźmi Jednej Rosji. Naj-

bardziej przebiegli z ustępujących deputowanych zapisali się do

tej partii tuŜ przed wyborami, co pozwoliło im ocalić mandaty

poselskie.

Saratowska kampania wyróŜniała się przy tym szczególnym

okrucieństwem. Z niewygodnymi kandydatami rozprawiali się

„nieznani sprawcy". W końcu na placu boju nie pozostał praktycz-

nie Ŝaden przeciwnik Jednej Rosji - wszyscy „zrezygnowali z włas-

nej woli" W jednym z okręgów jakiś kandydat opierał się przez

dłuŜszy czas. Wrzucono mu przez okno ludzkie organy w plastiko-

wej torebce. Za pierwszym razem uszy. Za drugim serce.

Oczywiście zadbano o pozory legalności. Okręgowa komisja

wyborcza zainstalowała gorącą linię, aby ludzie mogli sygnalizo-

wać nieprawidłowości kampanii oraz samych wyborów. Ale prze-

waŜały telefony z Ŝądaniami pod adresem miejscowych władz. Lu-

dzie domagali się, aby naprawiono przeciek w kanalizacji, włączono

wreszcie ogrzewanie i tym podobne. „Bo jak nie, to nie pójdziemy

głosować..." No i wygrali: w kranach saratowskich osiedli Zawod-

skie i Lenińskie popłynęła zimna i ciepła woda. W pobliskich

wsiach obwodu atkarskiego przywrócono wreszcie elektryczność.

Stał się cud i zaczął znów działać odłączony kilka lat wcześniej te-

lefon. I elektorat zmiękł. Frekwencja wyborcza w Saratowie prze-

kroczyła 60 procent, a w całym obwodzie wyniosła 53 procent.

Wystarczająco, aby wybory uznać za waŜne... Elektorat nie tylko

zmiękł, ale był takŜe gotów bronić do upadłego kłamstw, które mu

narzucono. Obserwatorka z ramienia demokratów, obecna w loka-

lu wyborczym w miasteczku Arkadak (wciąŜ w obwodzie saratow-

skim), zauwaŜyła, Ŝe wszyscy wypełniają kartę bezpośrednio przy

stole przewodniczącego komisji wyborczej i według jego wskazó-

wek, a potem idą do kabiny. Pobiegła zadzwonić na gorącą linię,

lecz ludzie za włosy odciągnęli ją od telefonu...

Wiaczesław Wołodin, wysoki funkcjonariusz Jednej Rosji,

kandydat z Bałakowa (w obwodzie saratowskim), otrzymał 82,9

procent głosów. To fantastyczny sukces dla tego pozbawionego

charyzmy polityka, który do tej pory nie zrobił nic dla obywateli,

a znany był jedynie z kilku proputinowskich przemówień w tele-

wizji. Ogółem w obwodzie saratowskim na listy Jednej Rosji gło-

sowało 48,2 procent wyborców. Przypomnijmy, Ŝe kandydaci tej

partii nigdy nie zadali sobie trudu nakreślenia własnego progra-

mu, powtarzając jedynie: „Głosujcie na mnie, poniewaŜ jestem za

Putinem". 15,7 procent głosów zdobyła Komunistyczna Partia Fe-

deracji Rosyjskiej (KPRF)*. Ultranacjonalistycznej partii Władi-

mira śyrinowskiego* udało się przekonać 8,9 procent wyborców.

A Ojczyzna*, polująca zarówno na terenach komunistów, jak

i nacjonalistów, zebrała 5,7 procent. Jedyny szkopuł w tym, Ŝe 10

procent wyborców głosowało „przeciw wszystkim". Co oznacza,

Ŝe dziesiąta część narodu przyszła głosować, golnęła sobie wódki,

po czym posłała wszystkich do diabła.

W Czeczenii, w strefie pod całkowitą kontrolą wojska, wybory

udały się do tego stopnia... Ŝe doliczono się o 10 procent wybor-

ców więcej, niŜ ich było na listach!

Czym wytłumaczyć klęskę demokratów? Władze zaciera-

ją ręce - „demokraci sami sobie winni". Oderwali się od ludu,

a „my" - władza, teraz z narodem. Lecz oto kilka wypracowań li-

cealistów z Sankt Petersburga na tematy „Jaki jest stosunek mojej

rodziny do wyborów?" oraz „Czy nowa Duma pomoŜe prezyden-

towi w jego pracy?":

Ostatnio w mojej rodzinie nikt juŜ nie chodzi na wybory. Jesteśmy nimi

rozczarowani. Wybory prezydentowi w niczym nie pomogą. Wszyscy obiecu-

ją poprawę poziomu Ŝycia, lecz niestety... Mnie zaleŜy jedynie na prawdzie...

Wybory nic mnie nie obchodzą. Myślę, Ŝe kogokolwiek by wybrali do

Dumy, sytuacja w kraju się nie zmieni. Prawda jest taka, Ŝe nie wybieramy

ludzi, którzy będą pracować nad poprawą sytuacji w kraju, tylko takich, co

potrafią jedynie kraść... Wybory nie pomogą nikomu: ani prezydentowi, ani

zwykłym śmiertelnikom.

Moja matka mówi, Ŝe wyniki wyborów są z góry ukartowane, dlatego

głosowanie nie ma sensu. Kiedy byłam mała, myślałam, Ŝe im ktoś sław-

niejszy, tym mądrzejszy. Ale z wiekiem przekonałam się, Ŝe nawet komplet-

ny głupek moŜe przebić się do władzy. Po co więc głosować? Czy ktoś przy

zdrowych zmysłach powie, Ŝeby Czeczenów topić w kiblu?1

Czy wybory coś pomogą? Ciekawe pytanie. PoŜyjemy, zobaczymy... Ale

pewnie nic nie pomogą. Nie jestem politykiem, nie znam się na tym. My-

ślę, Ŝe przede wszystkim trzeba walczyć z korupcją. Dopóki w naszym kraju

bandyci będą w rządzie, dopóty nie poprawi się poziom Ŝycia. Czy macie

na przykład pojęcie o sytuacji w wojsku? Wszędzie panuje diedowszczyna2.

Kiedyś powiadało się, Ŝe wojsko zrobi z ciebie prawdziwego męŜczyznę, te-

Politkowska Anna - Udręczona Rosja.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: