Specyfika postępowania pielęgniarskiego.pdf

kiem inwalidztwa, do zrozumienia przez zainteresowanych konieczności

ograniczeń wynikających z obecności choroby. Prowadzona równocze-

śnie psychoterapia wzmacnia motywację pacjenta do walki o sprawność.

8.7.4.

Specyfika postępowania pielęgniarskiego

w wybranych patologiach układu ruchu

Grażyna Bączyk

Choroby narządu ruchu, a szczególnie reumatoidalne zapalenie stawów,

choroba zwyrodnieniowa, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

oraz osteoporoza, bardzo często prowadzą do różnorodnych zaburzeń za-

równo w sferze somatycznej, jak i w aktywności społecznej i psychicznej.

Dodatkowo częste powikłania spowodowane leczeniem, szczególnie

przewlekłym stosowaniem niesteroidowych środków przeciwzapalnych,

współistniejące choroby oraz starszy wiek sprawiają, że chorzy ci tracą

zdolność samodzielnego wykonywania podstawowych czynności życio-

wych, stając się zależnymi od otoczenia.

Wybrane kategorie diagnoz

Kategoria: ból

Definicja kategorii : reakcja na bodziec przekazywany z miejsca dzia-

łania czynnika uszkadzającego przez włókna nerwowe do mózgu, w któ-

rym ośrodki korowe i podkorowe modyfikują jego odczuwanie.

Cechy charakteryzujące :

a) główne:

przymusowe przyjmowanie określonej pozycji,

wstrzymywanie rozpoczętego ruchu;

b) dodatkowe:

zaburzenia stanu emocjonalnego – depresja, złość, agresja,

utrata chęci do działania,

izolacja społeczna,

obniżona aktywność fizyczna i społeczna,

w reumatoidalnym zapaleniu stawów:

– utrata łaknienia,

– parestezje,

– nadmierna potliwość, podwyższone ciśnienie krwi, zwiększona

częstość skurczów serca,

– stany podgorączkowe,

228

– sztywność poranna stawów,

– obrzęk i wysięk w torebce stawowej,

– bolesność uciskowa,

– ograniczenie ruchomości stawów,

w chorobie zwyrodnieniowej stawów:

– zaburzenia snu,

– wyrośla kostne w obrębie stawu,

– torbiele okołostawowe,

– sztywność stawów,

– obrzęk tkanek miękkich,

– zwiększona ilość płynu w jamie stawowej,

– ograniczenie ruchomości stawów,

– trzeszczenia podczas ruchu,

w osteoporozie:

– utrata masy kostnej,

– zaburzenia snu,

– zmiana wyglądu sylwetki,

– upośledzona mikroarchitektura tkanki kostnej.

Czynniki (wywołujące) związane z/ze :

z procesem chorobowym:

procesem zapalnym stawów w przypadku reumatoidalnego zapalenia

stawów,

procesem zwyrodnieniowym w chorobie zwyrodnieniowej stawów,

złamaniami trzonów kręgów, złamaniami dystalnej części kości koń-

czyny górnej, złamaniami proksymalnej części kości udowej w osteo-

porozie,

z znacznym wysiłkiem fizycznym lub brakiem aktywności fizycznej,

z urazem,

z otyłością – w chorobie zwyrodnieniowej stawów.

Interwencje pielęgniarskie :

Przeprowadzenie wywiadu określającego lokalizację i nasilenie bólu

(w skali VAS od 1 do 10, reakcje niewerbalne – grymas twarzy, zaci-

skanie dłoni) oraz czynniki wyzwalające ból.

Wyposażenie łóżka w odpowiedni materac (taki materac zapobiega

patologicznemu ułożeniu ciała i wywieraniu ucisku na chore stawy).

Ułożenie pacjenta w wygodnej pozycji w łóżku lub posadzenie w fo-

telu (w fazach zaostrzeń konieczny może być całkowity reżim łóżko-

wy; należy się starać, aby trwał jak najkrócej).

Zapewnienie pozycji odciążającej zajęte procesem chorobowym sta-

wy, stosowanie udogodnień, aparatów ortopedycznych.

Zachęcanie do częstych zmian pozycji – pomoc w poruszaniu się

w łóżku poprzez podtrzymywanie obrzękniętych stawów, unikanie

229

gwałtownych ruchów. Takie postępowanie zapobiega zmęczeniu i wy-

stąpieniu sztywności stawów, stabilizuje stawy, zmniejsza ból.

Zalecanie ciepłych kąpieli po przebudzeniu oraz kładzenie ciepłych

i wilgotnych kompresów na stawy (w ciągu dnia). Ciepło ułatwia re-

laksację mięśni, zmniejsza ból stawów i objaw sztywności porannej

w reumatoidalnym zapaleniu stawów.

Angażowanie pacjenta w czynności rozrywkowe, zgodnie z indywi-

dualnymi upodobaniami. Pozwala to odwrócić uwagę od problemów

związanych z chorobą i zwiększa poczucie własnej wartości.

Podawanie zleconych przez lekarza leków przed przystąpieniem do

czynności związanych z ruchem. Leczenie farmakologiczne zmniej-

sza ból stawowy, napięcie mięśni, ułatwia udział w terapii usprawnia-

jącej.

Podawanie leków zgodnie ze zleceniem lekarskim.

Przygotowanie chorego do zabiegów profilaktyczno-leczniczych.

Przygotowanie chorego do zabiegów korekcyjno-rekonstrukcyjnych.

Kategoria: deficyt w zakresie samoopieki

Definicja kategorii : niezdolność do wykonywania czynności dnia co-

dziennego, takich jak: jedzenie, mycie, ubieranie się, poruszanie itp., wy-

wołana procesem chorobowych.

Cechy charakteryzujące :

a) główne:

z w reumatoidalnym zapaleniu stawów:

– zniekształcenia w układzie kostno-stawowym: ulnaryzacja palców

rąk, przykurcze; zniekształcenia palców rąk typu „łabędziej szyjki”

i „palca butonierkowatego”,

z w chorobie zwyrodnieniowej:

– ból w czasie ruchu, ustępujący w spoczynku,

– ograniczenie ruchomości stawów,

z w osteoporozie:

– ból pleców z powodu złamań trzonu kręgosłupa,

– ból spowodowany złamaniem innych kości;

b) dodatkowe:

obniżony nastrój (depresja),

w reumatoidalnym zapaleniu stawów:

– obniżenie siły mięśniowej rąk,

– ból stawów podczas ruchów,

– obecność objawu sztywności porannej,

– skostnienia okołostawowe,

w chorobie zwyrodnieniowej stawów:

– skostnienia okołostawowe,

230

w osteoporozie:

– obawy i lęk przed upadkiem.

Czynniki (wywołujące) związane z :

następstwami procesu chorobowego,

biernym udziałem w procesie terapeutycznym.

Interwencje pielęgniarskie :

Ocena ograniczeń w podejmowaniu czynności samoopieki (ocena

sprawności fizycznej, pomiar siły mięśniowej rąk na podstawie

tzw. siły chwytu rąk, ocena ruchomości stawów, ocena nasilenia de-

presji).

Zaplanowanie koniecznych przystosowań w otoczeniu – przygotowa-

nie otoczenia do samodzielności chorego zwiększa jego niezależność,

co wpływa na poprawę samooceny oraz poprawia nastrój.

Przygotowanie otoczenia zapewniające bezpieczeństwo choremu (od-

powiednio wysokie fotele, podwyższony sedes, uchwyty przy wannie,

prysznicu oraz przeszkolenie chorego, jak należy korzystać ze sprzętu

ortopedycznego lub wózka inwalidzkiego).

Umożliwienie pacjentowi wykonywania czynności w tak długim cza-

sie, jaki jest potrzebny, aby w pełni wykorzystał swoją sprawność; pa-

cjent może potrzebować wydłużonego czasu, aby samodzielnie wyko-

nać daną czynność związaną z samoopieką (możliwość wykonania

danej czynności zwiększa poczucie pewności siebie i własnej warto-

ści).

Ocena i monitorowanie nasilania się procesu zapalnego stawów,

zmian zwyrodnieniowych czy natężenia bólu. Powodzenie wykony-

wania ćwiczeń usprawniających uzależnione jest od aktywności pro-

cesu zapalnego stawów, procesu zwyrodnieniowego oraz stopnia

ubytku masy kostnej.

Zapewnienie i zachęcanie do odpoczynku w łóżku lub fotelu; syste-

matyczny odpoczynek jest konieczny w okresie zaostrzeń choroby.

Pomoc pielęgniarki w wykonywaniu przez chorego czynnych, bier-

nych, oporowych oraz izometrycznych ćwiczeń w zakresie układu ru-

chu. Systematyczna gimnastyka poprawia funkcję układu mięśniowo-

-stawowego oraz wpływa na lepsze samopoczucie. Nieodpowiednio

dobrane i niewłaściwie przeprowadzone ćwiczenia nasilają proces za-

palny!

Pomoc choremu w zmianie pozycji w łóżku. Częsta zmiana pozycji

zmniejsza ucisk tkanek, poprawia krążenie.

Zastosowanie udogodnień – ułatwia to stabilizację stawów (zmniejsza

ryzyko uszkodzeń) i zapewnia odpowiednie ułożenie stawów oraz ca-

łego ciała, minimalizuje przykurcze.

231

Kategoria: zaniżona samoocena

Definicja kategorii : negatywne postrzeganie własnej osoby.

Cechy charakteryzujące (w reumatoidalnym zapaleniu stawów, choro-

bie zwyrodnieniowej stawów i osteoporozie):

a) główne:

zmiany w zakresie zaangażowania w życie towarzyskie (poczucie izo-

lacji),

negatywne wyrażanie się o sobie, skupianie się na przyszłości oraz na

wyglądzie;

b) dodatkowe:

brak zdolności do podejmowania aktywności fizycznej,

uzależnienie od otoczenia.

Czynniki (wywołujące) związane z :

niewłaściwą interpretacją faktów,

biernym udziałem w procesie terapeutycznym,

ograniczeniami w wykonywaniu prostych czynności dnia codzien-

nego,

zniekształceniami w obrębie narządu ruchu i zaburzeniami funkcji te-

go układu,

szybko pojawiającymi się ograniczeniami sprawności ruchowej.

Interwencje pielęgniarskie :

Zachęcanie chorego do wypowiadania się na temat jego obaw doty-

czących procesu chorobowego i oczekiwań co do przyszłości. Werba-

lizacja obaw stwarza możliwość ich identyfikacji, skorygowanie błęd-

nych przekonań i bezpośrednie radzenie sobie z problemami.

Przedyskutowanie z chorym i rodziną chorego znaczenia ograniczeń

oraz zmian, jakie spowodował proces zapalny, proces zwyrodnienio-

wy czy osteoporoza. Werbalne lub niewerbalne wskazówki ze strony

poważanych przez chorego osób mogą mieć znaczący wpływ na to,

jak chory postrzega samego siebie.

Zwracanie uwagi na zachowanie się chorego, takie jak: wycofywanie

się z życia, wypieranie problemów, zamartwianie się zmianami doty-

czącymi własnego ciała. Takie zachowanie chorego może wskazywać

na wyczerpanie emocjonalne lub na negatywną adaptację do zaistnia-

łej sytuacji.

Przeanalizowanie z chorym procesu chorobowego, prognoz i oczeki-

wań na przyszłość; taka analiza dostarcza wiedzy choremu, która

umożliwia aktywniejsze uczestniczenie w procesie leczenia i uspraw-

niania.

Pomoc w przygotowaniu realistycznego i zintegrowanego planu ak-

tywności, pomoc w przyjmowaniu leków, fizykoterapii, w wyborze

właściwego sposobu radzenia sobie z chorobą.

232

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: