Krwotoczny zespół jelitowy u świń.pdf

Prace poglądowe

Haemorrhagic bowel syndrome in pigs.

Krwotoczny zespół jelitowy u świń

Pejsak Z, National Veterinary Research

Institute, Puławy.

Zygmunt Pejsak

The aim of this article was to present haemorrhagic

bowel syndrome (HBS) in pigs. Increased frequency

of HBS cases in pigs and also in dairy cattle is di-

rectly bound to the very high productivity of these

animals. Etiology of HBS is multifactorial. The most

important role plays Clostridium perfringens type A,

which produces toxins damaging intestinal mucosa.

Feeding animals with the diet rich in proteins and

exposing them to mycotoxins has the direct inﬂ u-

ence on pathogenesis of HBS. Therapeutic indica-

tions are included.

z Państwowego Instytutu Weterynaryjnego-Państwowego Instytutu Badawczego

w Puławach

wel syndrome – HBS). Mimo stwierdzania

w naszym kraju coraz częstszych klinicz-

nych przypadków o charakterystycznym

przebiegu oraz z objawami klinicznymi

i zmianami sekcyjnymi typowymi dla tej

choroby, w polskim piśmiennictwie brak

jakichkolwiek danych na temat tej jednost-

ki chorobowej. Na świecie krwotoczny ze-

spół jelitowy uznawany jest za nową, co-

raz częściej uwidaczniającą się chorobę

świń i bydła mlecznego. U trzody chlewnej

krwotoczny zespół jelitowy opisano po raz

pierwszy już w latach pięćdziesiątych ubie-

głego stulecia. Ze względu na sporadyczne

przypadki tej choroby w ówczesnym czasie,

zarówno praktycy, jak i naukowcy nie po-

święcali jej uwagi. Jak wynika z badań au-

torów amerykańskich w okresie ostatnich

5 lat obserwuje się istotny wzrost liczby

przypadków krwotocznego zespołu jelito-

wego zarówno u świń, jak i u bydła.

obecność Cl. perfringens nie może deter-

minować ujawnienia się choroby. Warto

pamiętać, że beztlenowce uznawane są za

jeden z ﬁ zjologicznych składników ﬂ ory

bakteryjnej jelit większości ssaków. Pośred-

nim dowodem ma udział Cl. perfringens

typu A w etiologii choroby jest stwierdza-

nie obecności tych bakterii w zmienionych

patologicznie odcinkach jelit świń padłych

z objawami krwotocznego zespołu jelito-

wego. Autorzy szwajcarscy i amerykańscy

zwracają uwagę na udział grzybów w etio-

logii omawianej choroby; najczęściej wy-

mienia się pleśnie – Aspergillus fumigatus .

Grzyby te mogą być pierwotną przyczy-

ną objawów chorobowych w jelitach lub

też poprzez produkcję mykotoksyn mogą

osłabiać sprawność układu immunologicz-

nego. Ważną rolę w rozwoju krwotoczne-

go zespołu jelitowego odgrywa podawa-

nie świniom dużych ilości płynnej karmy,

przede wszystkim gdy karmi się je tylko raz

dziennie. Ujawnianiu się choroby sprzyja

karmienie serwatką. Według niektórych

autorów występowanie choroby wyzwala

żywienie świń paszą wysokoenergetyczną.

Wykazano, że choroba ujawnia się przede

wszystkim w okresie lata.

Nie jest, jak dotychczas, jasne czy tok-

syny Cl. perfringens są jednym z pierwot-

nych czynników procesu chorobotwór-

czego, czy też namnożenie beztlenowców

i produkcja toksyn jest procesem wtórnym

mającym miejsce tylko w przypadku zabu-

rzeń w funkcjonowaniu przewodu pokar-

mowego, wyzwolonych czynnikami natury

niezakaźnej. Większość autorów jest zda-

nia, że pierwotne tło choroby ma charak-

ter niezakaźny.

Keywords: haemorrhagic bowel syndrome, pigs.

ciała świń oraz ich optymalną mięsność

przyczyniają się do tego, że nowe linie ge-

netyczne świń w coraz większym stopniu

spełniają oczekiwania hodowców, produ-

centów świń i technologów z zakładów

mięsnych, a ponadto są zdecydowanie bar-

dziej wrażliwe na wszelkiego rodzaju błę-

dy czy niedoskonałości w zakresie żywienia

czy postępowania. W wyniku tego docho-

dzi do pojawiania się zaburzeń zdrowot-

nych w postaci technopatii lub też ujaw-

niania się nowych chorób, których przy-

czyną bywają drobnoustroje warunkowo

chorobotwórcze. Cechą charakterystycz-

ną tego rodzaju chorób jest po pierwsze

zazwyczaj trudna do ustalenia etiologia,

po drugie wieloczynnikowy charakter i po

trzecie trudności w zakresie skutecznego

zapobiegania.

Jedną z tego rodzaju chorób jest krwo-

toczny zespół jelitowy (haemorrhagic bo-

Czynnik etiologiczny

Jak wskazują na to niepełne, jak na razie,

wyniki badań, etiologia krwotocznego ze-

społu jelitowego jest złożona. Za potencjal-

ne przyczyny tej choroby, zarówno u świń,

jak i u bydła, uznaje się szczepy Cl. perfrin-

gens – przede wszystkim typu A, wytwa-

rzające toksyny α, ε i β2. Należy podkreślić,

iż zdaniem większości specjalistów sama

Występowanie

Ryc. 1. Charakterystyczne dla krwotocznego zespołu jelitowego, szybkie, tuż po padnięciu wzdęcie powłók brzusznych

Krwotoczny zespół jelitowy stwierdza się

przede wszystkim u tuczników o masie

ciała powyżej 80 kg oraz u loch i loszek

w okresie ciąży, a niekiedy także w czasie

laktacji. Na chorobę narażone są przede

wszystkim świnie ras szybko rosnących.

Chorobę rejestruje się głównie w chlew-

niach średnio- i wielkotowarowych. Wystę-

powanie krwotocznego zespołu jelitowego

w chlewniach wielkotowarowych charakte-

ryzuje się „falowością”; co 7–10 dni docho-

dzi do nagłych sięgających 1–4% padnięć

tuczników lub loch. W fermach dotknię-

398

Życie Weterynaryjne • 2007 • 83(5)

S tarania o coraz większe przyrosty masy

Prace poglądowe

ność układu odpornościowego mykotok-

syny czy też wirus PRRS, sprzyjają rozwo-

jowi choroby. Nagłe padnięcia zwierząt

związane są najprawdopodobniej z ostrym

wstrząsem septycznym.

Objawy kliniczne

Zwierzęta padają nagle, bez jakichkolwiek

objawów zwiastunowych. W stadach śred-

nio- i wielkotowarowych charakterystycz-

ne są nagłe, w tym samym czasie, padnięcia

kilku osobników, z reguły loch lub tuczni-

ków. Do padnięć dochodzi zazwyczaj w dni

poświąteczne (poniedziałki), co związa-

ne jest prawdopodobnie z tym, że w wielu

obiektach w niedziele świnie są karmione

tylko jeden raz.

Zmiany anatomopatologiczne

Ryc. 2. Po otwarciu jamy brzusznej przekrwione, wzdęte jelita wydostają się na zewnątrz

Padłe zwierzęta są w normalnej kondycji.

Po śmierci szybko ulegają wzdęciu (ryc. 1) .

Po otwarciu jamy brzusznej obserwuje się

przede wszystkim rozdęte pętle jelit (ryc. 2)

o cieńszych niż normalnie ścianach kolo-

ru ciemnoczerwonego, wypełnione kar-

mą i gazem. Po otwarciu jelit obserwuje się

obecność ograniczonych odcinków jelit ze

zmianami zapalenia krwotocznego (ryc. 3) ,

podczas gdy inne fragmenty jelit cienkich są

prawidłowe. W wypełnionym karmą żołąd-

ku nie stwierdza się owrzodzeń. Pod toreb-

ką wątroby, szeleszczącą przy ucisku, wy-

stępują jamiste wgłębienia. Niekiedy uwagę

zwraca wielokrotnie powiększona śledzio-

na. Często pojawia się wodobrzusze.

Pobieranie i przesyłanie materiału do

badań oraz diagnostyka laboratoryjna

Ryc. 3. Krwotoczne zapalenie jelit cienkich (przede wszystkim jelita czczego), charakterystyczna zmiana w prze-

biegu krwotocznego zespołu jelitowego

Biorąc pod uwagę raczej niezakaźny cha-

rakter choroby oraz wieloczynnikową jej

etiologię, można stwierdzić, że badania la-

boratoryjne odgrywają drugorzędną rolę

w rozpoznawaniu krwotocznego zespo-

łu jelitowego.

Do badań laboratoryjnych należy prze-

słać w warunkach beztlenowych (szczelnie

zamknięty worek foliowy lub słoik) pobra-

ny natychmiast po padnięciu zwierzęcia,

podwiązany z dwóch stron, zmieniony od-

cinek jelita cienkiego. Wyizolowanie Cl.

perfringens nie jest wystarczające dla po-

stawienia podejrzenia choroby. Pomoc-

ne może być dopiero wykazanie obecno-

ści w organizmie świni letalnych toksyn

(α, β2 i/lub ε).

tych występowaniem zespołu rozrodczo-

oddechowego (PRRS) sezonowy charak-

ter choroby ulega zaburzeniu, czego wy-

nikiem jest jej pojawianie się niezależnie

od pory roku.

terii i związaną z tym produkcję toksyn α,

ε i β2. Wytworzone w określonych odcin-

kach jelit cienkich (przede wszystkim w je-

licie czczym) toksyny prowadzą do ostrego

krwotocznego zapalenia jelit. Rozwojowi

procesu chorobowego sprzyjać może okre-

sowa atonia jelit, spowodowana np. pobra-

niem jednorazowo dużych ilości pokarmu,

szczególnie płynnego (karmienie serwatką).

Ewentualne uszkodzenia błony śluzowej je-

lit cienkich ułatwiają wnikanie beztlenow-

ców i ich toksyn do krwi. Ewidentny jest też

wpływ toksyn beztlenowcowych na prze-

puszczalność naczyń włosowatych.

Jak wspomniano, przy omawianiu czyn-

ników etiologicznych, osłabiające spraw-

Patogeneza

Nie jest jednoznacznie ustalona. Uważa się,

że rozwój choroby związany być może z błę-

dami w żywieniu, w tym przede wszystkim

w diecie wysoko węglowodanowej. W okre-

ślonych okolicznościach może to sprzy-

jać gwałtownemu namnożeniu się Cl. per-

fringens . Nakładające się na to przypadki

zaparć powodują intensywny wzrost bak-

Zwalczanie

Proﬁ laktyka ogólna

W chlewniach, w których stwierdza się

przypadki krwotocznego zespołu jelito-

Życie Weterynaryjne • 2007 • 83(5)

399

Prace poglądowe

wego, a jednocześnie w żywieniu świń wy-

korzystuje się serwatkę, w zapobieganiu

chorobie bardzo dobre efekty daje wyco-

fanie serwatki lub stosowanie jej w ogra-

niczonym stopniu w rozcieńczeniu z wodą

w stosunku 1:1. Korzystne efekty dać może

zwiększenie ilości – do 6–8% włókna po-

karmowego w paszy dla loch. W przypadku

loch prośnych uzasadnione jest zmniejsze-

nie wartości energetycznej paszy do około

12 MJEM/kg paszy.

Dobre efekty w ograniczaniu strat

związanych z omawianą chorobą daje

wypierające (konkurencyjne) stosowa-

nie niektórych probiotyków. Mecha-

nizm działania polega w tym przypadku

na konkurencyjnym wypieraniu z prze-

wodu pokarmowego patogennej flory

bakteryjnej – w omawianym przypad-

ku Cl. perfringens – przez odpowiednie

bakterie probiotyczne. Zdaniem wielu

praktyków zaskakująco korzystne efek-

ty, w omawianym zakresie, daje stoso-

wanie w zagrożonych grupach wieko-

wych lub technologicznych świń przez

co najmniej kolejne 4 tygodnie, odpo-

wiednich dawek (2 kg/tonę paszy) prepa-

ratu BioPlus 2B. Dostępny jest również

dodatek do pasz o nazwie Cloperstop,

którego skład (probiotyki, zakwasza-

cze, sztuczne włókno) działa bardzo

korzystnie w zakresie stabilizacji flory

bakteryjnej przewodu pokarmowego

– w aspekcie ograniczania liczby pato-

gennych beztlenowców.

W celu ograniczenia możliwości na-

mnażania się Cl. perfringens w stadach za-

grożonych występowaniem krwotoczne-

go zespołu jelitowego celowe jest również

okresowe stosowanie pasz leczniczych za-

wierających chlortetracyklinę, oksytetra-

cyklinę lub doksycyklinę w dawce dobo-

wej 2 mg/kg m.c. Metaﬁ laktyczne poda-

nie leków prowadzić należy przez okres

co najmniej 7 dni, w odstępach 5–6-mie-

sięcznych.

lub konwencjonalnych szczepionek prze-

ciw zakażeniom beztlenowcowym (Clo-

stricol, Gletvax).

Terapia

Gwałtowny przebieg choroby wyklucza moż-

liwość prowadzenia skutecznej terapii.

Piśmiennictwo

1. Cygan Z. M.: Choroby beztlenowcowe zwierząt. Wyd. Pol-

Druk, Kraków 1999.

2. Hani H., Zimmermann W., Huber A., Schmidt J.: e he-

morrhagic bowel syndrome of swine: clinical, pathoana-

tomic and etiopathogenic aspects. Schweiz. Arch. Tierhe-

ilkd. 1993, 135 , 117.

3. Schaefer R., Hargens T.: Analyzing growth curves as a pre-

dictive indicator for hemorrhagic bowel syndrome in swi-

ne. Proceedings of the Annual Meeting of AASV . Chicago,

2006 r.

4. Straw B., Dewey C., Kober J., Henry S. C.: Factors asso-

ciated with death due to hemorrhagic bowel syndrome in

two large commercial swine farms. J. Swine Health Prod.

2002, 10, 75.

Proﬁ laktyka swoista

Tam, gdzie ma to uzasadnienie ekono-

miczne, efektywne może być stosowanie

autoszczepionek przeciw Cl. perfringens

Prof. dr hab. Z. Pejsak, Państwowy Instytut Weterynaryjny,

Al. Partyzantów 57, 24-100 Puławy

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: