Galeria_przez_dotyk.pdf

PAKIET EDUKACYJNY

projektu

GALERIA PRZEZ DOTYK

Opracowanie:

mgr Lucyna Mizera

dr Małgorzata Paplińska

dr Małgorzata Walkiewicz – Krutak

Agata Radzka

Kinga Szczęch

Wydawca:

Muzeum Regionalne w Stalowej Woli

ul. Sandomierska 1, 37 - 464 Stalowa Wola

tel. 015 844 85 56, fax 015 844 85 57

e-mail: muzeum@stalowawola.pl

Projekt okładki: Edyta Lisek

Zdjęcia: Agata Radzka, Adam Krzykwa

Druk: MARLEX

ISBN 978-83-923943-6-5

��

Publikacja współfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

w ramach Programu Sąsiedztwa Polska - Białoruś - Ukraina INTERREG IIIA/TACIS CBC

2004-2006 i budżetu państwa.

Wyłączną odpowiedzialność za treść niniejszej publikacji ponosi Muzeum Regionalne

w Stalowej Woli i w żadnym razie nie może być ona utożsamiana

z oficjalnym stanowiskiem Unii Europejskiej.

WPROWADZENIE

Rozmaite bariery: intelektualne, społeczne i fizyczne niejednokrotnie prze-

szkadzają muzeom w pełni wykorzystać ich potencjał edukacyjny i wystawienniczy.

Jednocześnie są one wyzwaniem dla nowoczesnych placówek muzealnych, które

chcą być ogólnodostępne, również dla osób z różnymi niepełnosprawnościami.

W procesie dostosowywania muzeów do potrzeb osób niepełnosprawnych

ważnym aspektem jest likwidacja barier architektonicznych i ułatwienie dostępu do

sztuki bez obniżania jej jakości. Pomimo tego, że większość muzeów posiada infra-

strukturę przystosowaną do przyjęcia osób niepełnosprawnych, nadal istnieje po-

trzeba wielu zmian adaptacyjnych, które mogą ułatwić aktywny odbiór sztuki oso-

bom niepełnosprawnym. Przede wszystkim ważna jest zmiana nastawienia, tak aby

postrzegać odbiorców sztuki, jako grupę rozmaitych ludzi z różnymi potrzebami,

zainteresowaniami, wiedzą i ograniczeniami. Poprzez zmianę postaw i wprowadze-

nie programów edukacyjnych, możemy realizować ideę szerokiego dostępu do kul-

tury dla wszystkich, którzy jej poszukują 1 .

Sztuka towarzyszy człowiekowi przez całe życie, stając się źródłem nowych

doznań, wciąż odkrywanej wiedzy o świecie i o sobie. Irena Wojnar pisała o sztu-

ce: „sztuka zarysowuje się jako zasługujący na uwagę „instrument” kształcenia

człowieka, nie tylko zakresie jego kultury estetycznej, lecz i we wszystkich innych

zakresach przeżyć i działań” 2 . Sztuka nie może bytować sama dla siebie, musi ist-

nieć twórca wraz z własną, indywidualną ekspresją, oraz odbiorca. Dzieło niosące

wartość estetyczną dostarcza swoistych przeżyć powstających w czasie kontak-

tów człowieka z formami artystycznej twórczości. Nasze muzea sztuki, etnografii,

archeologii, techniki czy historii, powinny stać się dostępne dla każdego. W przy-

stosowaniu tych miejsc dla osób z różnego rodzaju dysfunkcją, pamiętać należy,

że każda niepełnosprawność jest odmienna i wymaga innych rozwiązań. To, co na-

prawdę sprawia, że muzeum staje się wyjątkowe, to poziom dostępności.

Niniejsza publikacja omawia podstawowe zagadnienia dotyczące niewidze-

nia i słabowzroczności oraz zawiera praktyczne informacje i wskazówki dla muze-

alników, dzięki którym ludzie z niepełnosprawnością wzrokową będą mogli pełniej

doświadczyć spotkania ze sztuką.

1 Groff, G., & Gardner, L. (1989). What museum guides need to know: Access for blind and visually

impaired visitors. New York: American Foundation for the Blind

2 Wojnar I. (1970), Estetyka i wychowanie. PWN, Warszawa, s. 10.

Pakiet edukacyjny składa się z elementów stałych oraz dobudowywanych

w trakcie realizacji projektu. Elementem stałym jest przewodnik metodyczny dla

muzealników i przewodników muzealnych.

Do elementów dobudowywanych w trakcie realizacji projektu należą:

∙ artefakty w zbiorze dotknięcia (rzeźby)

∙ projekty zwiedzania opisowego

∙ zestaw multimedialny (odtwarzacze MP3)

∙ projekty wycieczek dotykowych opracowane przez muzealników na pod-

stawie scenariuszy oraz zestawu ćwiczeń znajdujących się w przewodniku

metodycznym

∙ katalog wydrukowany pismem Braille’a

∙ opisy w brajlu

I. OSOBY Z USZKODZENIEM WZROKU

Z raportu Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że na świecie żyje ok. 161

milionów ludzi z niepełnosprawnością wzrokową 3 . Szacuje się, że 1% populacji ma

poważne problemy związane z widzeniem.

Wśród osób z uszkodzeniem wzroku wyróżnia się dwie podstawowe grupy.

Pierwszą stanowią osoby, u których czynności wzrokowe zostały całkowicie znie-

sione lub ich możliwości ograniczają się jedynie do percepcji światła. W odniesie-

niu do tych osób używa się określenia: niewidomy z poczuciem światła. Ludzie

z poczuciem światła potrafią wyłącznie rozróżniać dzień i noc lub zapalone świa-

tło wieczorem w pomieszczeniu, poznawanie rzeczywistości ma więc u tych osób

głównie charakter dotykowo-słuchowy 4 . Rozróżnia się pojęcia: niewidomy i ociem-

niały. Choć potocznie pojęcia te są używane zamiennie, to nie są one tożsame.

Jako ociemniałą określa się osobę, która straciła wzrok po 5 roku życia i pamięta

obrazy wzrokowe. Niewidomym nazywa się każdego, kto nie widzi od urodzenia

lub stracił wzrok przed 5 rokiem życia.

Drugą grupę osób z dysfunkcją wzroku stanowią słabo widzący. Jest to po-

pulacja bardzo zróżnicowana ze względu na poziom funkcjonowania wzrokowego.

Słabo widzącą jest zarówno osoba ze znacznie obniżoną ostrością widzenia, jak

i z ubytkami w polu widzenia.

3 Resnikoff S, Pascolini D., Etya’ale D., (2004), Global data on visual impairment in the year 2002, Bulletin

of the World Health Organization. November 82 (11)

4 Majewski T. (2001), Dzieci z uszkodzonym wzrokiem i ich edukacja, (w): Jakubowski S. (red.) Poradnik

dydaktyczny dla nauczycieli realizujących podstawę programową w zakresie szkoły podstawowej

i gimnazjum z uczniami niewidomymi i słabo widzącymi. MEN, Warszawa

1. OSOBY NIEWIDOME

Terminy: niewidomy i niewidzenie są zdefiniowane na szereg sposobów

w zależności od ujęcia i użytkownika terminu. Stąd od 150 lat definicja niewidome-

go jest formułowana przy użyciu wielu terminów, między innymi: niewidomy z punk-

tu widzenia medycznego, prawnie niewidomy, częściowo niewidomy, funkcjonal-

nie niewidomy, osoba ze ślepotą korową, itp. Do celów prawnych i świadczeń so-

cjalnych określono precyzyjnie granicę niewidzenia i słabowzroczności, opierając

się na medycznych pomiarach ostrości i pola widzenia. Według Światowej Organi-

zacji Zdrowia osobą niewidomą jest osoba z ostrością widzenia mniejszą niż 3/60

(lub równowartością 0,05) w lepszym oku z najlepszą korekcją, lub polem widzenia

w obu oczach ograniczonym do 10 stopni od punktu fiksacji 5 .

Obecnie w Polsce, tak jak w wielu krajach, istnieje ustawowa definicja ślepoty.

Do I grupy inwalidów (znaczny stopień niepełnosprawności) kwalifikowane są oso-

by z całkowitą ślepotą obuoczną lub praktyczną ślepotą obuoczną – ostrość wzro-

ku po korekcji w lepszym oku nie przekracza 5% normalnej ostrości, oraz osoby,

u których pole widzenia zawężone jest do około 20 stopni – widzenie lunetowe. Do

II grupy inwalidów (umiarkowany stopień niepełnosprawności) zalicza się osoby,

u których ostrość wzroku po korekcji w lepszym oku wynosi od 6% do 10% normal-

nej ostrości, oraz osoby z zawężonym polem widzenia do około 30 stopni 6 . Oso-

bą niewidomą z punktu widzenia polskiego prawa jest ktoś, u kogo stwierdza się

ostrość wzroku wynoszącą najwyżej 0,1 pełnej ostrości wzroku (pełna ostrość wzro-

ku odpowiada wartości 1,0) lub ktoś, u kogo pole widzenia niezależnie od ostrości

wzroku wynosi nie więcej niż 30 stopni (podczas gdy pełne pole widzenia wynosi

około 180 stopni). Często zaskoczeniem jest dla nas fakt, że większość osób uzna-

nych za niewidome z punktu widzenia przepisów, to osoby, które w rzeczywisto-

ści widzą. Mówi się wówczas, że są to osoby słabo widzące lub posiadające reszt-

ki wzroku 7 .

1.1. Percepcja i czytanie dotykowe osób niewidomych

Dla osoby niewidomej informacja dopływająca z receptorów dotykowych jest

warunkiem niezbędnym do jakościowego poznawania przedmiotów i cech specy-

ficznych najbliższego otoczenia. Ręka człowieka pozbawionego wzroku jest ciągle

w kontakcie ze światem zewnętrznym: poznaje, ocenia, rozróżnia. Niewidomy łączy

5 http://www.who.int, 23.01.2007

6 www.pzn.org.pl, 14.02.2006

7 Yeadon. A. (2000), Najważniejsze zrozumieć, (w): Poradnik pracodawcy osób niewidomych i słabo

widzących, Adamowicz-Hummel A., Guzowska H. (red.), Wydawca: Fundacja AWARE Europe,

Warszawa

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: