Samorząd Terytorialny - na podstawie podręcznika Prof. Dolnickiego + ustawy.docx

Pojęcie samorządu w znaczeniu prawnym

Samorząd - wyodrębniona grupa społeczna, określona przez prawo, której członkostwo powstaje z mocy prawa

Jej cechy:

·          powołana do wykonywania zadań adm. państwowej, w granicach określonych przez prawo, w sposób samodzielny, w formach właściwych dla adm. państwowej,

·          posiada własną strukturę organizacyjną, określoną przez prawo, o charakterze przedstawicielskim, pozostającą pod kontrolą grupy społecznej, która ją wybrała,

·          zbudowana na zasadzie decentralizacji, działa na podstawie prawa i pozostaje pod nadzorem organów państwa,

·          organy samorządowe, nie będąc organami adm. państwowej, wchodzą w skład jednolitego aparatu adm. państwa jako całości.

·         Wykonywanie zadań administracji publicznej w sposób zdecydowany i na własną odpowiedzialność przez odrębne w stosunku do państwa podmioty, które nie są w zakresie wykonywania swoich zadań poddane żadnej ingerencji państwa.

·         Jest to pośrednia administracja państwowa, albowiem samodzielnie administruje zadaniami państwa.

·         Jest administracją zdecentralizowaną.

·         Światowa Deklaracja Samorządu Lokalnego (22-26 września 1985 roku w Rio de Janeiro)

·         Samorząd lokalny oznacza prawo i powinność władz lokalnych do lokalnego regulowania i zarządzania sprawami publicznymi dla dobra społeczności lokalnej.

·         Zasada samorządu lokalnego, jak i podstawowe kompetencje władz lokalnych powinny zostać zapisane w konstytucji lub ustalone w drodze ustawowej.

·         Europejska Karta Samorządu Lokalnego (15 października 1985)

Podmiot samorządu

Tworzy społeczność lokalna zamieszkała na danym terenie, zorganizowana w terytorialny związek samorządowy (gminę), dlatego gmina to związek mieszkańców danego obszaru – korporacja terenowa.

Interes lokalny jest często inny niż interes społeczności ogólnopaństwowych, nie może to oznaczać iż jest mniej ważny

Decentralizacja - zabezpieczenie organom niższych stopni względnej samodzielności w stosunku do organów wyższych. Dokonuje się tego przez określenie możliwości i sposobów ingerowania organów wyżej usytuowanych w działalność organów niżej stojących w strukturze organizacyjnej.

Przynależność do społeczności samorządowej:

·         Powstaje z mocy prawa

·         Zainteresowany nie może odmówić przystąpienia

Organizacja samorządu:

·         Członkowie związku powołują w drodze wyborów organy, które w sposób bezpośredni wykonują zadania nałożone na związek.

·         Jest to cecha konstytutywna samorządu

Przyznanie terytorialnym związkom Samorządowym osobowości prawnej.

a)      Osobowość publicznoprawna – możliwość nawiązywania stosunków prawnych z organami państwa.

b)      Osobowość cywilnoprawna – mogą być takimi samymi uczestnikami obrotu gospodarczego jak inne podmioty gospodarcze. (własny majątek, nim zarządzać, zaciągać zobowiązania)

Podmiot - jest nim:

·         Jednostka o charakterze korporacyjnym

·         Wyposażona w osobowość prawną

·         O charakterze publicznym i prywatnym

·         Wypełniająca poprzez wyłonione w drodze wyborów organy zadania administracji publicznej

·         Na zasadach niezależności określonej prawnie

·         Podlegająca nadzorowi państwowemu

Przedmiot - wykonywanie administracji publicznej

Zasada subsydiarności (pomocniczości)

·         Samodzielność i podmiotowość jednostek oraz poszanowanie ich praw

·         Zapobiega zbyt daleko posuniętej ingerencji państwa w funkcjonowanie społeczeństwa

·         Władza polityczna jest wyłaniana po to, aby pomagać członkom społeczeństwa w realizacji ich własnych celów, ma więc charakter wtórny, pomocniczy wobec jednostek i grup społecznych.

Subsydiarność – jest zasadą podziału władzy, od dołu do góry

·         Nigdy nie należy powierzać jednostce większej tego, co może zrobić jednostka mniejsza

·         Jednostki większe działają tam gdzie ich wielkość daje im przewagę nad jednostkami mniejszymi w postaci efektywności tego działania.

·         Odpowiedzialność za sprawy publiczne powinny ponosić te organy władzy które znajdują się najbliżej obywateli.

Decentralizacja – podział kompetencji przez jednostkę wyższego rzędu pomiędzy jednostki niższe.

Zadania własne – mają być wykonywane samodzielnie. Ingerencja tylko w postaci nadzoru.

Zadania zlecone – ingerencja za pośrednictwem wytycznych.

Nadzór prawny

·         do zadań własnych samorządu

·         ustalenie czy działalność gminy odpowiada normom prawa pozytywnego

Nadzór celowościowy

·         dotyczy zadań przekazanych samorządowi

·         bada także zgodność z wytycznymi

Autonomia władz gminnych – samodzielność w regulowaniu wszystkich spraw mieszczących się w ramach interesu wyłącznie gminnego oraz do ustalenia granic tego zakresu.

·         Gmina posiada tylko uprawnienia wykonawcze, nie kreacyjne.

·         Są samodzielnymi częściami ogólnego systemu

·         Mają prawo do samodzielnego kierowania swym postępowaniem i osiągania własnych celów

·         Wolność od wytycznych wydawanych przez organy państwowe i scentralizowaną administrację państwową

·         Do gmin nie autonomia a samorządność.

Samorządność:

·         Prawo do wydawania przepisów miejscowych

·         Władztwo: finansowe, osobowe, organizacyjne, planowe

·         Odpowiedzialność gminy za samodzielne wykonywanie zadań

Samodzielność samorządu to nie całkowite uniezależnienie od państwa, lecz określenie kiedy administracja państwowa może ingerować w obszar samodzielnego działania organów komunalnych.

2. Klasyfikacja samorządu

Kryterium podstawowe: więź łącząca członków danej grupy.

Aby być członkiem sam. teryt. wystarczy być stałym mieszkańcem danej J.S.T. Nie można wyłączyć się poprzez objaw własnej woli ze wspólnoty sam. teryt., a także organy samorządu nie mogą nikogo z tej wspólnoty wykluczyć. W Polsce mamy 3 sam. teryt.: gminny, powiatowy i województwa.

Poza samorządem terytorialnym występuje również samorząd specjalny, czyli nieterytorialny.

Współcześnie można wyróżnić dwa rodzaje samorządów specjalnych:

·          zawodowy - jednoczący ludzi wykonujących ten sam zawód

·          gospodarczy - łączący ludzi o wspólnych interesach gosp., prowadzących działalność gosp.

3. Pojęcie samorządu terytorialnego

To powstały z mocy prawa i wyodrębniony w strukturze państwa związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania adm. publ. oraz wyposażony w środki materialne umożliwiające realizację nałożonych zadań i przyznanych uprawnień.

Wiąże się to ściśle ze:

·          względną niezależnością organów samorządowych,

·          możliwością wyborów organów przedstawicielskich,

·          stosowaniem władztwa adm.

·          podległości nadzorowi państwa obejmującemu legalność i celowość.

4. Pojęcie gminy, powiatu, województwa

·         Przez gminę należy rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

·         Wspólnotę samorządową tworzą mieszkańcy gminy z mocy prawa.

·         Poprzez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę sam. oraz odpowiednie terytorium.

·         Natomiast przez województwo należy rozumieć regionalną wspólnotę sam. oraz odpowiednie terytorium.

Na pojęcie gminy, powiatu i woj. jako jednostek sam. składają się 4 istotne elementy:

1)      terytorium,

2)      mieszkańcy tworzący wspólnotę teryt.,

3)      zadania z zakresu adm. publ., do których wykonywania zostały powołane,

4)      możliwość korzystania z władztwa adm.

5. Wspólnota samorządowa

Przez wspólnotę samorządową należy rozumieć korporację terytorialną, gdyż podstawą jej wyodrębnienia jest związanie członkostwa grupy z oznaczonym terytorium, czyli przestrzenią wyznaczoną granicami jednostek zasadniczego podziału teryt. kraju.

·         Członków wspólnoty sam. powinny łączyć wspólne interesy, cele oraz działania, które wiążą się ze wspólnym zamieszkiwaniem na terytorium danej J.S.T.

6. Przynależność do wspólnoty - POJĘCIE MIESZKAŃCA J.S.T.

Z formalnego punktu widzenia członkiem wspólnoty gminnej, powiatowej czy wojewódzkiej jest każdy mieszkaniec z mocy prawa. Oznacza to, że przynależność mieszkańców do wspólnoty sam. ma charakter przymusowy. O zamieszkiwaniu, a tym samym członkostwie w J.S.T. decydują dwie kumulatywne przesłanki ustalania miejsca zamieszkania:

1)      przebywanie w określonej miejscowości,

2)      zamiar stałego w niej pobytu.

GMINA

·         Podstawową jednostką organizacyjną samorządu terytorialnego jest gmina

·         Mieszkańcy gminy z mocy prawa tworzą wspólnotę samorządową

·         Przynależność do wspólnoty wynika z mocy prawa

·         Osobowość prawna

·         Sądowa ochrona samodzielności

·         Podmiot prawa publicznego i prywatnego

·         Samodzielność publiczno i prywatnoprawna

·         Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym

·         Sprawy gminne muszą posiadać 2 cechy: charakter publiczny i znaczenie lokalne

·         Mogą stosować władztwo administracyjne

·         Może pozywać, być pozywana, być uczestnikiem postępowania sądowego

·         Wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego niezastrzeżone dla innych jednostek samorządu.

·         Jej zadania polegają na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej.

·         Domniemanie właściwości gminy we wszystkich sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym.

·         Ingerencja organów państwowych w sferę samodzielności gminnej tylko w postaci nadzoru (zgodność z prawem)

·         Typy gmin: wiejska i miejska

Formy demokracji bezpośredniej

a)      Konsultacje z mieszkańcami

b)      Referendum gminne

c)       Wybory

d)      Zebranie wiejskie

e)      Ogólne zebranie mieszkańców osiedla

1.       ...