WOJSKO POLSKIE KNOTEL.doc

WOJSKO POLSKIE

R. Knötel wielkim artystą był, ale cały jego talent i wielka wiedza okazał cokolwiek bezradnym wobec niuansów polskiego munduru wojskowego epoki napoleońskiej. Pół biedy jeśli chodzi o mundury piechoty (choć i tutaj rogatywki wychodzą niekiedy tak, że patrzącego zęby bolą) lub inne formacje ubrane na wzór francuski. Najgorzej jest ze szwoleżerami i ułanami. W ujęciu Knötla nabrali iście niemieckiej "zgrabności". Autor ma problemy nie tylko z krojem mundurów, ale także z ich kolorami - zarówno głównymi jak i dla dodatków. Kto nie wiem o czym mówię, niech porówna sobie te rysunki np. z obrazami Gembarzewskiego - różnica widoczna od razu. Plansze, które prezentujemy nie są oczywiście wszystkimi, jakie R. Knötel poświęcił Polakom. W miarę pozyskiwania kopii odpowiedniej jakości kolekcja będzie sukcesywnie uzupełniania.

Kliknij aby powiększyć
Polska armia w 1794 r.

Od lewej: kosynier, oficer litewskiej kawalerii narodowej (w oryginale figura ta podpisana jest jako oficer kawalerii litewskiej Gwardii Narodowej - jest to oczywista pomyłka, takiej formacji nie było w składzie wojska litewskiego), żołnierz 7 pułku piechoty szefostwa Piotra Potockiego (w oryginale "pułku Stanisława Potockiego" - jednostki o takiej nazwie nie było), żołnierz 2 pułku im. Królewicza szefostwa gen. Józefa Wodzickiego (kurtki mundurowe obu piechurów mają zbyt wąskie mankiety i źle przedstawione, odwinięte poły, kolejny błąd to białe lampasy - powinny być w barwie pułkowej), żołnierz chłopskiej milicji konnej - konny pikinier (w oryginale podpisany jako dragon, co jest oczywistą pomyłką). Kolor biało - zielony wprowadził Kościuszko dla formacji chłopskich. Tak uzbrojonych i wyposażonych milicjantów znajdziemy min. na obrazie M. Stachowicza "Tadeusz Kościuszko w obozie pod Bosutowem".
Na pierwszym planie z lewej strony widzimy kaszkiet koronnej piechoty liniowej (wzorowany na oryginale z berlińskiego Arsenału).
Przedstawione tutaj mundury wojska regularnego wprowadziła 11 marca 1791 roku Komisja Wojskowa Obojga Narodów. Mundurem wszystkich formacji stała się odtąd kurtka kroju polskiego, granatowa (piechota, kawaleria narodowa i sztaby) lub zielona (artyleria, strzelcy i straż przednia) z wyłogami w barwie stosownej dla każdej broni. Uzupełnieniem były długie spodnie w kolorze kurtki z lampasami w barwie pułkowej (do munduru zimowego) oraz białe, płócienne czechczery (do munduru letniego). Nakryciem głowy w piechocie koronnej był sztywny kaszkiet z czarnego filcu, z dwoma daszkami, blachą mosiężną ozdobioną orłem (jej półkolista krawędź zdobiona była białą szczeciną) oraz dwiema kitami (jedna pionowo po lewej nad kokardą, druga łukowato wzdłuż z tyłu do przodu). Kaszkiety piechoty litewskiej były nieco wyższe z grubszą kitą wzdłużną. Oficerowie piechoty używali rogatywki lub dwurożne kapelusze typu francuskiego. W kawalerii narodowej oraz w pułkach straży przedniej oficerowie i towarzysze nosili tradycyjne, polskie czapki rogate w różnych wariantach. Pocztowi wyróżniali się giwerami z czarnej skóry. Artyleria używała rogatywek (oficerowie) oraz filcowych kapeluszy lub kaszkietów podobnych jak w piechocie (tak przedstawia kanoniera artylerii litewskiej jedna z akwarel Józefa Harasimowicza. Trzeba tutaj zaznaczyć, że opisany powyżej schemat jest tylko ogólnym wzorem. W szczegółach zdarzały się liczne odstępstwa od ustaleń regulaminowych.
W oryginalnym podpisie do rysunku Knötla przedstawione na nim mundury określane są jako wzór rosyjsko - polski, co jest moim zdaniem nieporozumieniem. Rosyjska reforma mundurowa wprowadzona przez Potiomkina w latach 1783-86 ewidentnie odwoływała się do polskich wzorów.

Kliknij aby powiększyć
Legia Naddunajska
Od lewej: fizylier, grenadier, trębacz artylerii konnej (podpisany w oryginale jako huzar, co wydaje się oczywistym błędem - w legii nie było takiej formacji), artylerzysta konny w surducie, artylerzysta konny w dołmanie, ułan (na drugim planie). Przedstawionych na tym rysunku rogatywek proszę nie traktować dosłownie. Autor, nie pierwszy i nie ostatni "wyłożył" się na tak szczególnym zjawisku, jakim był polski mundur tej epoki. Odsyłam do rysunku B. Gembarzewskiego.

Kliknij aby powiększyć
Polski lekkokonny gwardii cesarskiej.
Szeregowy w mundurze paradnym 1808 r (nieprawidłowe obramowanie czapraka - powinno być białe, złe odcienie kolorów praktycznie wszystkich części munduru, kolorem uzupełniającym mantelzaka powinien być biały).

Kliknij aby powiększyć
1 pułk szwoleżerów - lansjerów gwardii cesarskiej 1810 - 14 r.
Od lewej: oficer w mundurze paradnym, szwoleżer w mundurze paradnym (lanca jest ewidentnie za długa).

Kliknij aby powiększyć
Muzyk 1 pułku szwoleżerów - lansjerów w mundurze paradnym 1810 - 14 r.
 

Kliknij aby powiększyć
8 pułk ułanów Legii Nadwiślańskiej 1810 r.
Szeregowy w mundurze paradnym (kolejny raz za długa lanca, z boku mantelzaka brakuje numeru pułku).

Kliknij aby powiększyć
Piechota Księstwa Warszawskiego 1808 r.
Od lewej: tamburmajor i dobosz grenadierów 2 pułku, grenadier i wyższy oficer 5 pułku.

Kliknij aby powiększyć
Piechota Księstwa Warszawskiego 1809 r.
Od lewej: woltyżer 4 pułku, grenadier 17 pułku.

Kliknij aby powiększyć
Piechota Księstwa Warszawskiego 1812 r.
Od lewej: woltyżer w mundurze zimowym, weteran, sierżant grenadierów Gwardii Narodowej.

Kliknij aby powiększyć
Kawaleria 1809 r.
Od lewej: wyższy oficer ułanów 1 legii, kanonier artylerii konnej (na drugim planie), ułan, wyższy oficer szwoleżerów gwardii w mundurze paradnym (praktycznie wszystkie kolory w tym przypadku mają nieprawidłowe odcienie, nie można tego rysunku absolutnie traktować jako źródła).

Kliknij aby powiększyć
Kompania wyborcza pułku 5 strzelców konnych.
Od lewej: trębacz, oficer, strzelec.