Techniki kinezyterapeutyczne stosowane w rehabilitacji.pdf

TECHNIKI KINEZYTERAPEUTYCZNE

STOSOWANE W REHABILITACJI

Wojciech Chydziński

Kinezyterapia ( kinesis – ruch, therapeia – leczenie) jest podstawą rehabilitacji me-

dycznej i obejmuje całość zagadnień związanych z wykorzystaniem ruchu jako

środka leczniczego.

Ruch, jako środek leczniczy, działa na wszystkie narządy ludzkiego organizmu

jako naturalny bodziec leczniczy.

Znaczenie leczniczych form ruchu i ćwiczeń fizycznych doceniano w starożyt-

nych Chinach, Egipcie, Indiach i Grecji. Hipokrates, oprócz słynnego „primum non

nocere”, ogłosił, że wiedza medyczna wspiera się na dwóch słupach, którymi są

ćwiczenia fizyczne i dietetyka.

Kinezyterapia (leczenie ruchem) w wielu podręcznikach określana jest rów-

nież jako rehabilitacja ruchowa, ćwiczenia lecznicze, trening leczniczy, gimnastyka

lecznicza, usprawnienie, a w ostatnich latach – fizjoterapia.

Fizjoterapia ( physis – natura, therapeia – leczenie) łączy leczenie za pomocą

różnych form ruchu (kinezyterapię) z leczeniem czynnikami fizykalnymi (fizykote-

rapię) i masażem leczniczym.

6.1

Zadania kinezyterapii (rehabilitacji ruchowej)

Do zadań kinezyterapii należą:

1. Ocena stanu funkcjonalnego pacjenta (ustalenie rodzaju i stopnia dysfunkcji).

2. Dobór odpowiednich form, środków, metod i technik ćwiczeń w zależności

od stanu funkcjonalnego pacjenta.

3. Opracowanie programu ćwiczeń miejscowych i ogólnych służących do reali-

zacji bliższego i dalszego celu rehabilitacji.

4. Wprowadzenie obiektywnych metod kontroli stanu funkcjonalnego pacjenta.

5. Zapobieganie powikłaniom:

a) przykurczom – przez odpowiednio dobrane techniki bierne i czynne,

b) odleżynom – przez częste zmiany ułożenia pacjenta,

c) powikłaniom płucnym – przez systematyczne ćwiczenia oddechowe, okle-

pywanie klatki piersiowej, zmiany pozycji w łóżku, wczesne uruchamia-

nie.

6.2

Cele kinezyterapii

Do celów kinezyterapii należą:

1. Przywrócenie choremu lub osobie niepełnosprawnej pełnej lub możliwie

maksymalnej sprawności fizycznej i psychicznej.

2. Przywrócenie prawidłowej ruchomości w stawach oraz siły i wytrzymałości

mięśni.

3. Pobudzenie i poprawa czynności ośrodkowego układu nerwowego, reeduka-

cja nerwowo-mięśniowa.

4. Poprawa czynności układu oddechowego i sercowo-naczyniowego.

5. Korygowanie wad postawy ciała i nieprawidłowych nawyków ruchowych.

6. Przystosowanie chorego do życia w przypadku trwałej niepełnosprawności.

Wpływ leczniczy kinezyterapii zależy od maksymalnego pobudzenia funkcji

organizmu i aktywacji rezerw czynnościowych ustroju, za pośrednictwem odpo-

wiednio dobranych form ruchu.

6.3

Techniki stosowane w kinezyterapii

Techniki w kinezyterapii obejmują bierne i czynne formy ruchu. Wybór technik ki-

nezyterapeutycznych powinien wynikać z oceny stanu funkcjonalnego pacjenta,

w zależności od umiejscowienia procesu patologicznego, choroby lub urazu. Ćwi-

czenia lecznicze, ze względu na zakres ich oddziaływania, dzieli się na kinezytera-

pię miejscową – wysiłki lokalne, np. zwiększenie ruchów w stawie kolanowym,

i kinezyterapię ogólną – wysiłki ogólne wpływające na ogólną wydolność chore-

go, zwiększoną czynność układu krążenia, układu oddechowego, wysiłki fizyczne

angażujące większą masę mięśni.

6.3.1

Ćwiczenia bierne

Ćwiczenia bierne są to ruchy w stawach wykonywane przez fizjoterapeutę lub za po-

mocą urządzeń do ciągłego ruchu biernego CPM (ang. continuous passive motion).

Wskazaniem do ćwiczeń biernych jest brak dowolnej czynności mięśni, w przy-

padku porażeń wiotkich, spastycznych lub niedowładów mięśni znacznego stopnia,

a także – jeżeli ruch czynny jest niemożliwy ze względu na stan chorego.

Celem ćwiczeń biernych jest niedopuszczenie do powstawania przykurczów,

zmian patologicznych w stawach i tkankach okołostawowych. Brak ruchu i obcią-

żenia stawów powodują upośledzenie odżywienia chrząstki stawowej, co prowadzi

do jej atrofii. Ruch pobudza błonę maziową stawu do wytwarzania mazi stawowej,

która jest jedynym źródłem odżywiania chrząstki stawowej. Brak ruchu prowadzi

do atrofii mięśni, upośledza ich ukrwienie i odżywianie.

Upośledzenie przepływu krwi, zastoje żylne mogą prowadzić do zakrzepicy żył,

zwłaszcza kończyn dolnych.

Ćwiczenia bierne wykonuje się w pozycjach izolowanych, ograniczając ruch do

jednego stawu i jednej płaszczyzny ruchu, zawsze w fizjologicznej osi stawu.

W ćwiczeniach biernych można wyróżnić następujące techniki:

1. Ćwiczenia bierne właściwe. W ćwiczeniach biernych ruchy w stawach cho-

rego wykonuje terapeuta (stąd nazwa ćwiczenia bierne) w pozycjach izolowanych,

umożliwiających wykonanie ruchu w pełnym zakresie. Odcinek bliższy ćwiczone-

go stawu powinien być ustabilizowany ręką terapeuty lub pasami stabilizującymi.

Pozycje wyjściowe do ćwiczeń biernych, jak w teście Lovetta 0–1, najczęściej dla

kończyny górnej w siadzie, dla kończyny dolnej w leżeniu, np. przy ćwiczeniach

stawu biodrowego, aby nie przenosić ruchu na odcinek lędźwiowy kręgosłupa, trze-

ba ustabilizować miednicę. Liczba powtórzeń ruchu w jednej płaszczyźnie wynosi

około 30. Aby zapobiec zmianom patologicznym związanym z unieruchomieniem

chorego funkcjonalną bezczynnością, ćwiczenia bierne powinny być wykonywane

2–3 razy dziennie, we wszystkich stawach porażonej kończyny.

2. Ćwiczenia bierne z rozciągnięciem tkanek okołostawowych. Techniki

oparte na stymulacji bodźców proprioceptywnych, pobudzających układ nerwowy

przez rozciągnięcie mięśni, torebek stawowych i więzadeł. Proprioreceptory, recep-

tory czucia głębokiego znajdują się w mięśniach (wrzeciona mięśniowe), ścięgnach

(narządy Golgiego), torebkach stawowych, okostnej; pobudzane przez rozciąganie

mięśni, ścięgien oraz ruchy w stawach, są niezbędne do torowania bodźców oraz

czucia ruchu.

3. Ćwiczenia bierne z dociskiem powierzchni stawowych. Ruch bierny z do-

ciskiem powierzchni stawowych pobudza błonę maziową do wytwarzania mazi sta-

wowej, zapobiega powstawaniu zrostów wewnątrzstawowych, zapewniając również

stymulację bodźców proprioceptywnych.

Ćwiczenia bierne w rehabilitacji chorych po urazach narządu ruchu, operacjach

rekonstrukcyjnych umożliwiają specjalne urządzenia, szyny elektromotoryczne ste-

rowane pilotem lub obsługiwane ręcznie.

W programie ćwiczeń biernych w stawach biodrowych, kolanowych, skoko-

wych, barkowych, łokciowych można uwzględnić: sektor i zakres ruchu, prędkość

ruchu, czas trwania terapii i czas przerw pomiędzy cyklami terapeutycznymi.

Przeciwwskazaniami do ćwiczeń biernych są:

ostry stan zapalny stawu lub otaczających go tkanek,

zakrzepowe zapalenie żył głębokich kończyn,

Ryc. 6.1. Ćwiczenia bierne stawu biodrowego i kolanowego w płaszczyźnie strzałkowej.

Ryc. 6.2. Ćwiczenia bierne stawu biodrowego w płaszczyźnie czołowej.

zatory tętnicy płucnej, zawał płuca lub serca,

ciężki ogólny stan chorego.

4. Ćwiczenia bierne redresyjne. Ćwiczenia te wykonuje się w celu rozciągnię-

cia przykurczonych tkanek okołostawowych. Czynnikami, które sprzyjają powsta-

waniu przykurczów tkanek okołostawowych i upośledzenia ruchomości stawów są

urazy mięśni, więzadeł, torebek stawowych, zmiany zapalne stawu, długotrwałe

unieruchomienie, zaburzenie równowagi mięśniowej między agonistami i antagoni-

stami, uszkodzenia ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego (niedowłady,

porażenia) oraz ból, który zmusza chorego do unieruchomienia stawu.

Bardzo istotny jest właściwy dobór pozycji wyjściowych i dobra stabilizacja tuż

powyżej redresowanego stawu. Ruch redresyjny należy wykonywać ostrożnie,

z uwzględnieniem biernych ruchów ślizgowych w stawie, połączonych z trakcją.

Wielkość siły, z jaką działamy na staw powinna być dawkowana przy akceptacji

i pełnej współpracy chorego. Ćwiczenia redresyjne bardzo ostrożnie wykonuje się

w przypadku osteoporozy i raczej nie stosuje się w ograniczeniu zakresu ruchów

w stawie łokciowym.

Po ćwiczeniach redresyjnych wskazane są ćwiczenia czynne z oporem w celu

pokrycia czynną siłą mięśniową uzyskanego większego zakresu ruchów.

Inną formą ćwiczeń zwiększających zakres ruchów jest poizometryczne rozcią-

ganie przykurczu. Technika tego ćwiczenia polega na napinaniu izometrycznym

mięśni, które będą rozciągane przez około 5 sekund, następnie rozluźnienie mięśni

i w trzeciej fazie maksymalne rozciągnięcie z 10-sekundowym przytrzymaniem

w krańcowym położeniu.

Ryc. 6.3. Ćwiczenia redresyjne stawu kolanowego.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: