Wady zgryzowe i zębowe utrudniają lub uniemożliwiają prawidłową artykulację głosek dentalizowanych.
Zgryz to ustawienie względem siebie zębów górnych i dolnych.
Prawidłowy zgryz polega na zetknięciu się zębów dolnej szczęki z zębami nieruchomej szczęki górnej. Pierwsze zęby trzonowe dolne stykają się z pierwszymi zębami trzonowymi górnymi w ten sposób, że dolny ząb trzonowy jest nieznacznie przesunięty do przodu w stosunku do zęba trzonowego górnego. Siekacze górne minimalnie przykrywają siekacze dolne. Odchylenia w ustawieniu dolnej szczęki w stosunku do szczęki górnej nazywane są wadami zgryzu. Zaburzenia obejmują całe łuki zębowe, względnie ich przedni lub boczny odcinek, mogą występować jednostronnie lub dwustronnie.
Wszelkie wady zgryzowe utrudniają prawidłową artykulację, zwłaszcza głosek dentalizowanych. Przy wymawianiu tych głosek dochodzi do zbliżenia do siebie zębów siecznych górnych i dolnych lub zęby sieczne górne zachodzą na zęby dolne. Dentalizacja występuje przy wymawianiu 12 spółgłosek polskich, których prawidłowe brzmienie zależy od tarcia prądu powietrza o krawędzie zębów. Są to głoski: s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, sz, ż, cz, dż. Nieprawidłowa wymowa głosek dentalizowanych nazywana jest seplenieniem.
Wśród wad zgryzu, które najczęściej są przyczyną wad wymowy należy wymienić:
Tyłozgryz charakteryzuje się cofnięciem w głąb jamy ustnej dolnej szczęki w stosunku do szczęki górnej. Miejsce artykulacji spółgłosek dentalizowanych bywa przesunięte do tyłu, między zębami występuje szpara przednio-tylna o różnych rozmiarach, co powoduje zmiany ich brzmienia. Spółgłoski s, z, c mają brzmienie zbliżone do ś, ź, ć. W przypadku tyłozgryzu można stosować ćwiczenia polegające na wysuwaniu żuchwy do przodu i nagryzanie dolnymi zębami wargi górnej.
Przodozgryz polega na wysunięciu do przodu żuchwy, mającej duże rozmiary, przede wszystkim w kierunku poziomym. Spółgłoski dentalizowane przy przodozgryzie mogą być artykułowane międzyzębowo lub przyzębowo. Można stosować ćwiczenia polegające na nagryzaniu zębami górnymi wargi dolnej.
Zgryz głęboki to patologiczne ustawienie siekaczy górnych i dolnych względem siebie, polegające na tym, że siekacze górne przykrywają więcej 1/3 części siekaczy dolnych, ponieważ zęby trzonowe są za niskie. Zęby mogą nadgryzać dziąsła. Brzmienie głosek dentalizowanych może być zniekształcone na skutek braku tarcia powietrza o brzegi siekaczy, które zbyt głęboko zachodzą na siebie.
Przy zgryzach otwartych podczas realizacji spółgłosek między zębami pozostaje szpara pionowa, w którą często wpada język. Spółgłoski przedniojęzykowe-zębowe np. t, d, n, s, z, c, bywają wymawiane międzyzębowo. O zgryzach otwartych mówimy wtedy, gdy patologicznie ustawienie zębów górnych i dolnych względem siebie charakteryzują się tym, że zęby dolnej szczęki nie schodzą się z zębami szczęki górnej w odcinku środkowym i/lub bocznym. Odległość między nimi może dochodzić nawet do 20 mm. Wyróżnia się zgryz otwarty częściowy, całkowity. Zgryzowi otwartemu często towarzyszy podniebienie gotyckie, które dodatkowo pogarsza wymowę.
Większość osób z wadami zgryzu, poprzez ćwiczenia można nauczyć prawidłowej wymowy głosek dentalizowanych. Jak podaje wielu autorów wady zgryzu predysponują do ujawnienia się wad wymowy, ale nie są uważane za główną przyczynę nieprawidłowej artykulacji. Jednak u tych osób wskazane jest kompleksowe leczenie wady zgryzu i wad wymowy.
klaudussska