POLITYKA ZDROWOTNA I
POLITYKA SPOŁECZNA PAŃSTWA
Praca przygotowana przez studentki Zdrowia Publicznego
Bardeli Magdalena
Dankowska Aneta
Dłubała Iwona
Folwarska Daria
Garus Katarzyna
Rok akademicki 2011/2012
Konstytucja określa ogólne cele państwa mające zapewnić społeczeństwu rozwój społeczno- ekonomiczny. Założenia polityki państwa ustala rząd i władza ustawodawcza. W poszczególnych sektorach państwa cele i zadania cząstkowe określają powołane do tego resortowe organy władzy wykonawczej, które przez regulacje prawne, przepisy wykonawcze, środki i metody realizacji zarządzają podległymi sektorami społeczno- gospodarczymi. Jednym z tych sektorów jest system ochrony zdrowia, który powinien zapewnić bezpieczeństwo zdrowotne obywateli, a zadaniem polityki zdrowotnej jest ustalenie priorytetów zdrowotnych, określenie potrzebnych środków i dróg ich realizacji.
CELE I ZAKRES POLITYKI ZDROWOTNEJ
Polityka zdrowotna państwa wyznacza cele funkcjonującego systemu ochrony zdrowia, a przez regulacje prawne i zapewnione środki również ich realizację. Regulacje prawne powinny kompleksowo ująć zasady funkcjonowania wszystkich składowych systemu, w tym opieki medycznej, oraz określić przejrzyste sposoby nadzoru i kontroli realizacji wyznaczonych celów.
Polityka zdrowotna jako część polityki społecznej powinna być osadzona w jego realiach społecznych i ekonomicznych oraz być ukierunkowana na zapewnienie warunków sprzyjających zachowaniu zdrowia ludzi. Dobry stan zdrowia społeczeństwa jest warunkiem rozwoju kraju, bowiem tylko zdrowi ludzie mogą budować państwo społecznego dobrobytu. Brak prozdrowotnej polityki państwa powoduje, że ludzie narażeni są znacznie częściej na zachorowania, co zwiększa wydatki na opiekę medyczną oraz negatywnie wpływa na gospodarkę, rozwój społeczny i pozycję międzynarodową kraju. Dlatego wydatki na zdrowie należy traktować jako inwestycję w rozwój państwa.
Na politykę zdrowotną wpływ mają zachodzące zmiany demograficzne, mobilność ludzi wewnątrz kraju i emigracja, społeczne rozwarstwienie, różnice kulturowe i sytuacja ekonomiczna. Polityka zdrowotna powinna uwzględnić koszt nowych technologii diagnostyczno- leczniczych oraz drogich interwencji medycznych, ale także zaspokajać potrzeby grup szczególnie narażonych na utratę zdrowia lub wymagające zwiększonej troski, np. kobiety w ciąży, niemowlęta i dzieci, upośledzeni fizycznie i umysłowo itp. Niestety, rosnące oczekiwania ludzi często rozmijają się z możliwościami finansowymi państwa.
Polityka zdrowotna powinna być ukierunkowana nie tylko na rozwój opieki medycznej i skuteczność działań diagnostyczno- leczniczych, ale także na zapewnienie warunków sprzyjających zdrowiu w środowisku życia i pracy, zdrowej żywności i prawidłowego żywienia, możliwości odpoczynku, rekreacji i rozwoju fizycznego szczególnie dzieci i młodzieży oraz działania promujące zdrowie i zapobiegające chorobom.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PAŃSTWA W SPRAWACH ZDROWIA
Konstytucja nakłada na państwo obowiązek zapewnienia obywatelom równego dostępu do opieki zdrowotnej bez względu na wiek, płeć, miejsce zamieszkania i zamożność. Wymaga to sprawnego funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej i zdrowia publicznego oraz przygotowania odpowiedniej ilościowo i jakościowo kadry pracowników, warunku skutecznych działań na rzecz zdrowia ogółu ludności.
W grudniu 1948 roku Zgromadzenia Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło „Powszechną Deklarację Praw Człowieka”, w której w artykule 25 wymienione jest prawo do zdrowia i opieki medycznej jako ważny element bezpieczeństwa socjalnego ludzi. W tym samym czasie sprawa bezpieczeństwa zdrowotnego ludzi stała się podstawą polityki Światowej Organizacji Zdrowia, wyspecjalizowanej agendy systemu ONZ do spraw zdrowia. Z chwilą przyjęcia jej konstytucji zdrowie zaczęło coraz powszechniej traktować jako dobro publiczne lub ogólnospołeczne, a także jako prawo przysługujące każdemu obywatelowi.
Strategia „Zdrowie dla wszystkich”, która stała się programem krajów członkowskich Światowej Organizacji Zdrowia na nadchodzące dekady, kładła nacisk na zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego wszystkich ludzi oraz osiągnięcie przez nich poziomu zdrowia, który pozwoli im wieść społecznie i ekonomicznie użyteczne życie. I chociaż odpowiedzialność państwa za bezpieczeństwo zdrowotne obywateli zostało powszechnie zaakceptowane, to jednak problemem był i pozostaje zakres tej odpowiedzialności. Wiąże się to głównie z możliwościami zapewnienia wsparcia finansowego, co decyduje o zakresie oferowanych świadczeń zdrowotnych. W każdym jednak przypadku działania zdrowia publicznego ukierunkowane na ochronę zdrowia ogółu ludności powinny mieć bezwzględny priorytet finansowy, bo od nich zależy bezpieczeństwo zdrowotne obywateli.
Uznanie zdrowia za dobro publiczne oznaczało w praktyce przyjęcie zasady solidaryzmu i współodpowiedzialności wszystkich za finansowanie wydatków na zdrowie. Zgodnie z tą zasadą wydatki są finansowane przez młodych dla starych, przez bogatych dla biednych, przez zdrowych dla chorych, aby wszyscy, którzy opieki potrzebują, mogli ją otrzymać. Zasada ta realizowana jest w formie bezpośrednich opłat za świadczenia z budżetu państwa, bądź pośrednio przez system powszechnych, obowiązkowych ubezpieczeń zdrowotnych.
Sprawność systemu opieki zdrowotnej jest jednym z podstawowych mierników charakteryzujących obowiązujący i akceptowany przez większość obywateli danego kraju system wartości społecznych. Rządy są współodpowiedzialne za systematyczną poprawę warunków, w jakich żyją ich obywatele. Pojęcie „warunki zdrowotne” ujmowane jest coraz szczerzej i obejmuje takie elementy, jak wykształcenie, warunki pracy, zatrudnienie, bezpieczna żywność, transport i komunikacja, warunki mieszkaniowe, ubezpieczenia społeczne, a także swobody obywatelskie.
Niestety w krajach rozwijających się oraz przechodzących transformację polityczno- ekonomiczną pogłębia się rozwarstwienie pomiędzy bogatymi a biednymi i rośnie liczba ludzi chorych nie mających możliwości zaspokojenia potrzeb zdrowotnych. Coraz częściej państwo musi zapewnić opiekę lub wspierać instytucje charytatywne pomagające bezdomnym, alkoholikom, narkomanom, bezrobotnym, osobom samotnym, niepełnosprawnym, biednym rodzinom z licznymi dziećmi oraz nielegalnie przebywającym obcokrajowcom. Musi też zapewnić opiekę medyczną w stanach zagrożenia życia lub w przypadku wystąpienia chorób zakaźnych oraz chorób o znaczeniu społecznym, takim jak choroby psychiczne i uzależnienia od środków psychoaktywnych. Państwo powinno też zapewnić warunki niezbędne do funkcjonowania systemu doskonalenia pracowników ochrony zdrowia zgodnie ze zmieniającymi się potrzebami zdrowotnymi społeczeństwa. Warto dodać, że nakłady na rozwój ochrony zdrowia to obok edukacji jedna z najważniejszych inwestycji na rzecz rozwoju społeczno- ekonomicznego krajów.
ZAKRES POLITYKI SPOŁECZNEJ
Polityka społeczna stanowi działanie państwa, związków zawodowych i innych organizacji ukierunkowanych na poprawę warunków bytu i pracy ludności, na usuwanie nierówności społecznych oraz podnoszenie kultury życia. Zakres polityki społecznej powinien odpowiadać wszystkim potrzebom uznawanym za ważne i wymagające zaspokojenia przez zorganizowaną akcję państwa i innych podmiotów społecznych.
Warto wspomnieć, że tzw. „Światowy szczyt socjalny” zorganizowany przez ONZ w Kopenhadze w 1995 roku zadeklarował, że współcześnie największe zagrożenia dla postępu społecznego i rozwoju świata stanowią bezrobocie, ubóstwo oraz patologie społeczne.
Do podstawowych zadań polityki socjalnej należy zapewnienie obywatelom pracy zgodnej z ich kwalifikacjami, odpowiednich dochodów z pracy, ochronę zdrowia i pomoc w chorobie, bezpieczeństwo i higiena pracy, odpowiednie warunki mieszkaniowe, możliwość wypoczynku i kulturalnego spędzania czasu wolnego, umożliwienie kształcenia zawodowego i korzystania z dobrodziejstw kultury oraz walka ze zjawiskami patologii społecznej.
W Polsce koordynatorem polityki społecznej jest Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, które sprawuje nadzór nad Zakładem Ubezpieczeń Społecznych i prowadzi politykę zatrudnienia, płac i ubezpieczeń społecznych. W Ministerstwie Sprawiedliwości ulokowane są Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Infrastrukturę społeczną dla prowadzenia polityki społecznej stanowią wszystkie instytucje i organizacje, które włączone są w proces realizacji celów polityki społecznej. Są to szpitale, sanatoria, domy pomocy społecznej i różne instytucje zaspokajające potrzeby socjalne, oświatowe i kulturalne ludności. Podstawowe znaczenie ma szeroki dostęp do edukacji, czynnik dynamizujący gospodarkę.
Wraz z postępem technologicznym i coraz szerszym wprowadzeniem mechanizmów rynkowych coraz większego znaczenia nabiera ochrona przez zmianami zachodzącymi na rynku pracy. Dlatego coraz większe znaczenie ma bezpieczeństwo socjalne obywateli, którego celem jest zapewnienie pracy, odpowiednich dochodów rodziny oraz dostępu do opieki zdrowotnej. Podstawową funkcją rynku pracy powinno być dążenie do równoważenia podaży i popytu na pracę. Rezultatem braku tej równowagi jest nadwyżka siły roboczej oznaczająca bezrobocie, które wiedzie do obniżenia standardu życia, poczucia krzywdy, frustracji i izolacji społecznej, Długotrwały brak pracy powoduje szybką degradację ekonomiczną jednostki i rodziny, rozszerza strefę ubóstwa, pogarsza stan zdrowia i nasila występowanie konfliktów społecznych. Jego bezpośrednią konsekwencją jest rozszerzanie się zjawisk patologii społecznej i wzrost poczucia zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego jednostki i rodziny. Dlatego ważnym zadaniem polityki społecznej jest ochrona pracowników przed utratą zatrudnienia i ochrona egzystencji jednostki i rodziny dotkniętej brakiem pracy oraz kreowanie zatrudnienia i pomocy w jej znalezieniu. Powinna też zapewnić minimum socjalne, które określa i obejmuje pokrycie potrzeb biologicznych człowieka oraz określonych potrzeb, których zaspokojenie uważa się za niezbędne na danym etapie społeczno- ekonomicznego rozwoju kraju i w danych warunkach ustrojowych.
Wskaźnikiem charakteryzującym warunki życia społeczeństwa jest tzw. Struktura wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych wskazująca na wielkość dochodów koniecznych do zaspokajania potrzeb podstawowych. Pozostała część dochodów jest przeznaczona na inne cele w zależności od preferencji i potrzeb rodziny i jednostki.
W polityce społecznej podstawowe znaczenie przypada zabezpieczeniu społecznemu, czyli systemowi świadczeń, do których obywatele mają prawo lub możliwość korzystania.
Zabezpieczenie społeczne obejmuje:
· ochronę zdrowia
· opiekę społeczną
· ubezpieczenie społeczne
· ubezpieczenie majątkowe
· rehabilitację niepełnosprawnych i inwalidów
· pomoc dla młodzieży uczącej się
· uzupełniające świadczenia socjalne
Elementem polityki społecznej jest pomoc społeczna. Cele i zadania polityki społecznej:
· zaspokajanie ze środków publicznych niezbędnych potrzeb życiowych
· tworzenie warunków organizacyjnych jej analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia
· przyznawanie i wypłacanie świadczeń
· pobudzenia społecznej aktywności w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych
Ubezpieczenie społeczne to część składowa zabezpieczenia społecznego i stanowi:
· system świadczeń przysługującym pracownikom i członkom ich rodzin w określonych odpowiednimi przepisami przypadkach
· zapobieganie ubóstwu za pomocą z góry gromadzonego funduszu przy określeniu zasad gromadzenia składek i wypłacaniu świadczeń.
Świadczenia mogą mieć charakter :
· pieniężny(zasiłki, renty)
· rzeczowy (leczenie, leki)
· datków w naturze
Mogą być:
· krótkookresowe (zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze, powypadkowe, wyrównawcze, wychowawcze, świadczenia rehabilitacyjne)
· długookresowe (emerytura, renta inwalidzka, renta rodzinna, renta wypadkowa)
· jednorazowe (zasiłki porodowe, pogrzebowe)
GŁÓWNE ZAŁOŻENIA REFORMY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
Reforma w Polsce ma charakter uniwersalny dotyczy całej populacji ubezpieczonych i wprowadzona została Ustawą z 28 sierpnia 1997 roku. Zakłada powstanie 3 filarów, z których obowiązkowy jest filar I obejmujący emerytury podstawowe oraz filar II zabezpieczenia na starość oparty na zasadzie kapitałowej. Uzupełnieniem tych dwóch filarów jest III filar stanowiący grupową formę dobrowolnego gromadzenia środków na cele emerytalne.
PATOLOGIE SPOŁECZNE I ICH KONSEKWENCJE
Zagrażają życiu społecznemu, jego porządkowi i rozwojowi. Są nimi:
· przestępczość (kradzieże, włamania, zabójstwa)
· przestępstwa gospodarcze, zachowania patologiczne (alkoholizm, narkomania, hazard)
· autoagresywne (samobójstwa)
· dewiacyjne zachowania seksualne
· uzależnienia lekowe
MIĘDZYNARODOWE REGULACJE POLITYKI SPOŁECZNEJ
Duże znaczenia w ustalaniu zakresu międzynarodowych zasad polityki społecznej mają ustalenia Rady Europy. Jedną z takich zasad jest Europejska Karta Społeczna. W artykule 11 zatytułowanym „Prawo do ochrony zdrowia” ustalono, że w celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do zdrowia umawiające się strony zobowiązują się strony zobowiązują się podjąć stosowne środki zmierzające do wyeliminowania przyczyn chorób, zapewnienia ułatwień w zakresie poradnictwa i oświaty zdrowotnej oraz zapobiegania chorobom epidemicznym i innym.
Innym dokumentem wyznaczającym ramy polityki społecznej jest III Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy z 1992 roku. Wskazuje ona zakres zabezpieczenia społecznego, które powinno objąć takie dziedziny jak pomoc leczniczą, zasiłki chorobowe, świadczenia w razie pozostawania bez pracy, świadczenia na starość, świadczenia wypadkowe, rodzinne i macierzyńskie, inwalidzkie, w razie zgonu żywiciela rodziny.
W państwach UE średni wiek przejścia na emeryturę dla mężczyzn wynosi 61,4, a dla kobiet 60,4 lata. W Irlandii i Wielkiej Brytanii – wiek dla mężczyzn przeciętnie do 64 lata, a ogólnie wiek emerytalny ma być podniesiony aż do 70 lat. Dla porównania w Polsce wiek odejścia na emeryturę wynosi średnio 56 lat dla kobiet i 58 dla mężczyzn. Poza tym statystycznie tylko co czwarty Polak jest zatrudniony po przekroczeniu 55 lat, a w wieku 55-60 lat nie pracuje już około 68 % kobiet. Na ogół w Europie w wieku emerytalnym pracuje około 60-70 % obywateli, natomiast w Polsce odsetek ten wynosi zaledwie 57 %.
Obecnie Komisja Europejska dąży do zwiększenia długości okresu pracy zawodowej i starania jej idą w kierunku zapewnienia do 2030 roku wzrostu ogólnej liczby aktywnych zawodowo w wieku powyżej 60 lat o 24 miliony. Priorytetem jest stworzenie możliwości ich dokształcenia zawodowego, rezygnacji z wszelkich zachęt do wcześniejszych emerytur oraz stopniowego wydłużania wieku emerytalnego. Aby sprostać wymaganiom starzejących się społeczeństw, w systemie emerytalnym powinny być zawarte zarówno obowiązkowe, jak i dobrowolne ubezpieczenia, Aby wszyscy, którzy dawali państwu wysiłek i dzielili swoje dochody, a szczególności kobiety, które wychowywały dzieci i nie wypracowały wystarczającej emerytury, nie cierpieli biedy na starsze lata.
KONSTYTUCYJNE GWARANCJE W ZAKRESIE OPIEKI ZDROWOTNEJ I SPOŁECZNEJ
W Konstytucji RP uchwalonej 4 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe i przyjętej przez naród 25 maja 1997 roku w referendum powszechnym regulowane są sprawy polityki zdrowotnej państwa. Termin „ochrona zdrowia” w Konstytucji RP obejmuje różne zadania władz publicznych dotyczące zapewnienia opieki zdrowotnej, promocji zdrowego stylu życia, popierania kultury fizycznej, zwalczania epidemii oraz zapobiegania degradacji środowiska.
W odniesieniu do ochrony zdrowia obywateli Artykuł 68. Konstytucji stanowi:
1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.
3. Władze są obowiązane do zapewnienia szczególne opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.
4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.
Odniesienia do polityki zdrowotnej zawierają również inne artykuły np. Artykuł 66. Mówiący, że:
1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązków pracodawcy określa ustawa.
2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów, maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.
Artykuł 67. Konstytucji stwierdza, że:
1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego.
2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i niemający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.
ZDROWIE A SAMORZĄDY TERYTORIALNE
Państwo nie jest w stanie w sposób scentralizowany zaspokajać zadowalająco potrzeb lokalnych. Dlatego też w 1990 roku został zapoczątkowany proces decentralizacji władzy Ustawą o Samorządzie Terytorialnym i utworzeniem gminnych jednostek samorządu terytorialnego, najbliższego spraw ludzi. Na podstawie ustawy z 24 lipca 1998 roku powstały dalsze jego szczeble – samorządy powiatowe i wojewódzkie. Zgodnie z Konstytucją podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina, która wykonuje wszystkie zadania o znaczeniu lokalnym, a w szczególności zajmuje się zaspakajaniem zbiorowych potrzeb wspólnoty. Znaczną część problemów typowo komunalnych, dotyczących zdrowia publicznego, oświaty, kultury, opieki społecznej, bezpieczeństwa publicznego czy inspekcji sanitarnej rozwiązywała poprzednio administracja państwowa bez kontroli obywatelskiej.
W świetle Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego społeczności lokalne maja pełnią swobodę działań w każdej sprawie, która nie jest wyłączona z ich kompetencji lub nie wchodzi w zakres kompetencji innych organów władzy rządowej. Zgodnie z Konstytucją RP samorządy terytorialne podlegają ochronie prawnej, a zadania publiczne służące potrzebom lokalnym są wykonywane jako zadania własne. Sprawą, którą samorząd terytorialny powinien poświęcać wiele uwagi są zadania związane ze zdrowiem publicznym.
Reforma ustrojowa w postaci trójstopniowego podziału terytorialnego spowodowała m.in. zmianę kompetencji organów publicznych i zmianę podporządkowania wielu jednostek organizacyjnych, w tym instytucji ochrony zdrowia. Organy władzy wybrane przez obywateli wspólnot terytorialnych mają zaspakajać zarówno zbiorowe, jak i indywidualne potrzeby ich członków. Z punktu widzenia spraw zdrowia słabością jednostek samorządu terytorialnego oraz zasad decentralizacji kompetencji i obowiązku wykonywania różnych zadań jest to, że w ustawach samorządowych nie określono szczegółowo roli samorządu w stosunku do ochrony zdrowia. Nie wydaje się bowiem wystarczające wskazanie, że do działań poszczególnych jednostek samorządu należy ochrona i promocja zdrowia. Niejasne obowiązki jednostek samorządu terytorialnego oraz brak instrumentów zapewniających realizacje zadań i ponoszenie odpowiedzialności utrudniają wywiązanie się samorządu terytorialnego z obowiązków w zakresie ochrony zdrowia o charakterze lokalnym.
UREGULOWANIA PRAWNE SAMORZĄDÓW W ZAKRESIE ZDROWIA
Oprócz zadań wynikających z powyższych uregulowań prawnych samorząd terytorialny odpowiada za wiele zadań z zakresu zdrowia publicznego wynikających z kliku szczegółowych ustaw. Ustawy szczegółowe określające zadania samorządów terytorialnych:
1. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 6.09.1982 roku.
2. Ustawa o inspekcji sanitarnej z dnia 14.03.1985 roku.
3. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 27 sierpnia 1994 roku.
4. Ustawa o ochronie przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995 roku.
5. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 roku.
6. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 roku.
7. Ustawa o zapobieganiu narkomanii z dnia 24 kwietnia 1997 roku.
8. Ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach z dnia 6 września 2001 roku.
9. Ustawa o ochronie środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku.
10. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym a dnia 27 marca 2003 roku.
ZADANIA SAMORZĄDÓW GMINNYCH
...
chomibelly