26

SOCJOLOGIA EDUKACJI

Socjologia wychowania czy socjologia edukacji? Wprowadzenie do problematyki.

Nazewnictwo, kwestia różnic pomiędzy dyscyplinami.

Pierwsze lata XX powstanie SW. To dyscyplina na pograniczu socjologii i pedagogiki.

SW to wszelkie relacje społeczne, wzory kulturowe, zachowań, prawidłowości, rozwoju społecznego. Najbliżej SW jest do pedagogiki społecznej i psychologii społecznej. Innym źródłem informacji i inspiracji jest dydaktyka.

PS to nauka praktyczna, o środowisku, wiele miejsca poświęca polepszaniu warunków środowiskowym i relacjom człowieka ze środowiskiem w celu zaspokajania ludzkich potrzeb.

SW jest nauką TEORETYCZNĄ, gdzie dokonuje się analizy i interpretacji środowiska za pomocą metod naukowych, by wskazać pewne prawidłowości i zasady..

PED. Ma charakter NORMATYWNY, ma pewien wzorzec, „typ idealny” (Max Webber), do którego stara się dążyć.

Pedagog zajmuje się oddziaływaniem na jednostkę, w celu jej polepszenia.

Socjologia nie ma znaczenia normatywnego, mówi, jak jest i dlaczego. Ma funkcje:

-          deskryptywną

-          opisującą

-          dewaluacyjną

Związek z filozofią i antropologią kultury.

Około 80 lat próbowana zmienić terminologię z sojologii wychowania na socjo edukacji. Dlaczego? Ponieważ typy oddziaływań różnią się zasięgiem.

EDUKACJA / WYCHOWANIE

W świetle najnowszych ustaleń wprowadzono nazewnictwo Zbigniewa Kwiecińskiego. Nowe znaczenie pojęcia „EDUKACJA” – to ogół wpływów i oddziaływań prowadzących do uspołecznienia + te procesy to 10 ścian edukacji (globalizacja, humanizacja, socjalizacja, akulturacja, hominizacja etc.)

Próba dokonania analizy i interpretacji oddziaływań wychowawczych.

S.Kowalski

Przedmiotem SE są procesy społeczne zachodzące w instytucjach wychowawczych i tych instytucjach społecznych, które pełnią funkcje wychowawcze (ze szczególnym uwzględnieniem szkoły)

CELEM SW i podstawą METODOLOGICZNĄ jest analiza wpływów i czynności wychowawczych w środowiskach, grupach i instytucjach o tym charakterze, a także efektów tych wpływów i działań. (efekty i rezultaty tych wpływów)

Celem jest kształcenie  i wykształcenie.

Musi ono mieć charakter intencjonalny, opisywać instytucje, etc. Są pewne granice między SE, SW i P.

Po co wiedza teoretyczna nauczyciela?

-          by wiedział więcej :-P

-          szkoła jest powszechnym faktem w naszym życiu

-          uczy relatywizmu w myśleniu

-          uczy

Po co chodzimy do szkoły?

-          by uczyć się w społeczeństwie, by się socjalizować

-          kształcić, wykształcać

-          rozwijać

-          sz. ma funkcję selekcjonującą

-          społeczna preselekcja

-          uczestnictwo w kulturze

-          nabywanie wiedzy o świecie

PODSTAWOWE POJĘCIA

SOCJALIZACJA

Pierwotna (język, podstawy kulturowe, wierzenia, czynności samoobsługowe, role społeczne, schematy)-> wtórna

S. to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Procesy socjalizacji możemy podzielić na pierwotne i wtórne.
Socjalizacja pierwotna — składowa procesu socjalizacji, zachodząca w grupie pierwotnej, najczęściej na obszarze rodziny. W socjalizacji pierwotnej na jednostkę mają wpływ znaczący inni, przeważnie rodzice. Socjalizacja pierwotna kończy się w momencie pojawienia się uogólnionego innego. W tym momencie rozpoczyna się etap socjalizacji wtórnej.
Socjalizacja wtórna — składowa procesu socjalizacji obejmująca proces profesjonalizacji lub etatyzacji, kiedy w toku wzrastania jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych grup społecznych (instytucje religijne, zakłady pracy, partie polityczne itd.).

SOCJALIZACJA KRYTYCZNA

To ten moment, kiedy przestajemy wszelkie wpojone normy traktować jako jedyne i niepodważalne, pojawia się ten okres w okresie adolescencji.

WYCHOWANIE

Wpływ, sposób oddziaływania związane z celowym kształtowaniem kogoś

NAUCZANIE

Cechy wspólne dla nauczania i wychowania: transmisja, kreowanie osobowości, odbywa się przez interakcje werbalne i niewerbalne, odbywają się w określonym środowisku społecznym.

Różnice: Nauczanie to kształtowanie DYSPOZYCJI INSTRUMENTALNYCH (nawyki i zainteresowania) = wiedza i kompetencja.
ŚRODOWISKO

Otoczenie społeczne, zestaw bodźców, które na nas oddziałuje. Dzielimy środowiska społeczne na szersze i węższe. W szerszym rozumieniu środowiskiem społecznym nazwiemy wszelkie elementy składające się na całość życia społecznego. W skład środowiska społecznego wchodzić będą zarówno urządzenia materialne jak również ludzkie i wszelkie wytwory kultury duchowej. Ściśle z pojęciem środowiska wychowawczego w szerokim znaczeniu będzie związany całościowo pojęty proces wychowawczy. Środowisko wychowawcze można rozumieć także w węższym znaczeniu. Chodzi tu o bezpośredni i ściśle zlokalizowany system oddziaływań wychowawczych jednostek i grup społecznych oraz instytucji.

WINCŁAWSKI –

1. środowisko to suma warunków zbiorowych dla kształtowania życia jednostki.

Kryteria: prawidłowe/patologiczne, proletariackie / chłopskie / inteligenckie/ wiejskie, małomiasteczkowe / miejskie

2. środowisko to całokształt wpływów (spontanicznych i celowych) oddziałujących na jednostkę. –Sośnicki.

3. Definicja szeroko i wąsko rozumianego środowiska to społecznie kontrolowany i ukierunkowany na realizację celów wychowawczych system bodźców przyrodniczych, kulturowych i społecznych.

TEORIA SOCJALIZACJI

Podstawowym kryterium, które socjolalizację różnicuje jest pleć, rola społeczna, sposób funkcjonowania dziecka i jego pochodzenie.

Istnieje kilka stanowisk.

I.                   TEORIE PSYCHOLOGICZNE

1.      Antropologiczne.

Związane z Margaret Head (amerykańska antropolog kultury na przełomie XIX i XX wieku żyła). Jej doświadczenia stały się podstawą do dalszych wniosków.

Dotychczasowe badania mówiły, że inaczej wychowuje się dziewczynki i chłopców. Ona to twierdzenie podważyła. Freud mówił, że cechy płciowe/różnice są wrodzone. MH natomiast orzekła, że wynikają one tylko z utrwalonych wzorców zachowań społecznych, a nie dotyczą biologii. To wiązało się z podziałem ról (produkcja, reprodukcja etc.). Kobiety i faceci są poddawani tzw. „treningowi socjalizacji”. Im większy rozwój społeczeństwo, tym większe prawdopodobieństwo, że układ społeczny będzie tradycyjny.

2.      Poznawczo – osobowościowe.

Piaget -> kolejność rozwoju

Zaprzeczenie, jakoby pleć nas różnicowała. Kiedy zaczynamy się uczyć, wpaja się nam nowe rzeczy, trzeba naukę dawać w takich porcjach, by nie przymuszać dziecka. Dziecko ma rozumieć to i operować myśleniem abstrakcyjnym.

3.      Psychoanalityczne

Oparte na pracach Freuda. Twierdzą zwolennicy tej teorii, że różnice między babą a facetem w sferze biologicznej, poznawczej, emocjonalnej istnieję i są zależne od tempa rozwoju. Wpływają na nie także kontakty z ojcem i matką.

Superego – 6 rok życia, koniec fazy fallicznej - > rozwój superego, które powoduje różnice

U kobiet źródłem kształtowania się superego jest ojciec, a u chłopców – matka. U chłopców superego rozwija się szybciej (zerwanie emocjonalnego związku z matką, by mógł się identyfikować z innym mężczyzną)

Dziewczęta pozostają córeczkami tatusiów, dopóki kolejny facet się nie pojawi. ;P

4.      Behawiorystyczne

Skinner -> bodziec wywołuje określoną reakcję. Uczymy się przez naśladownictwo i warunkowanie instrumentalne. My się uczymy podobnie jak zwierzęta – za sprawą identyfikacji. Nie ma jasno określonej identyfikacji wobec płci. Źródłem różnic jest zachowanie rodziców.

Behawioryści podważają stanowisko psychoanalityków, mówią, że dziecko identyfikuje się z tym rodzicem, które mu poświęca więcej czasu.

II.                TEORIE SOCJOLOGICZNE

1.      Podejście strukturalno funkcjonalne.

Społeczeństwo jest postrzegane, jako monolit, nie zmieniająca się struktura. Jeśli nie będziemy na siłę nic zmieniać, wszystko będzie działać według schematu.

Społeczeństwo trudno podlega ewolucji, to automatyczne reprodukowanie zachowań. Na straży tego porządku stoją instytucje (funkcjonalne). Szkoła jest miniaturą społeczeństwa i stosunków społecznych. Jak są wielkie problemy w społeczeństwie, to odbiją się one w szkole. Zadaniem szkoły jest uspołecznienie

2.      Interakcyjne

Społeczeństwo jest płynną rzeczywistością, czymś, co się dopiero tworzy. To jest tworzone tu i teraz. Nie ma stałych, niezmiennych cech życia społecznego. Rzeczywistość jest zmienna.

Co tworzy społeczeństwo? Interakcje, odmienne społecznie kontakty.

System symboli, język. Społeczeństwo jest tworem regularnych kontaktów międzyludzkich.

Warunkiem efektywności interakcji jest opracowanie dogodnej komunikacji – języka.

Nie ma przystosowania! Jest aktywne podejmowanie wyobrażeń o sobie i świecie. Dochodzi do tego w trakcie porozumienia, kiedy otrzymujemy informacje zwrotne.

Sami tworzymy siebie = autokreacja. Szkoła winna wspierać model transformacji.

Nie ma idealizmu i determinizmu, jest dialektyka.

Budowanie równowagi normalizacji i indywidualizacji.

W tym modelu jest jedno „ale” – nauczyciel musi być świadomy zagrożeń, winien unikać nadawania etykiet „dobrego/złego” ucznia. Typizacja przedwczesna prowadzi do selekcji i pozbawia równych szans.

WYBRANE TEORIE ROZWOJU SPOŁECZNEGO JEDNOSTKI

Rozwój to proces nie tylko progresywny. Możemy się też cofać w rozwoju. :P

Stefan SZUMAN:

Rozwój może być progresywny, regresywny i degresywny.

DE – rozwój przebiegał bez zakłóceń, a potem się zatrzymał z jednoczesną trudnością osiągnięcia dalszych wyników. Jest to uwarunkowane czynnikami genetycznymi lub anatomicznymi.

RE – osiąga pełen pułap osiągnięć, natomiast zatrzymuje się i cofa do wcześniejszych stadiów rozwoju pod wpływem zaniechania. Upatruje się tego w niewłaściwej stymulacji wychowania.

Czynniki wewnętrzne – wyposażenie organizmu, budowa ciała, anatomia, fizjonomia

Czynniki zewnętrzne – motywy, dążenia, typ temperamentu.

Czynniki zewnętrzne:

-          Świadome, czyli wszystko, na co nie  mamy wpływu i co zostaje poza naszą kontrolą, normy, reguły, zasady życia społecznego.

-          Nieświadome, czyli intencjonalne zachowania, komunikaty werbalne, oddziaływania z zakresu nauczania i wychowania.

Ważna jest równowaga między tymi sferami wpływów.

Zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne trzeba traktować równo i  nie zbliżać się do idealizmu ani determinizmu (natywizmu)

HELENA RADLIŃSKA: Rozwój jest bio – socjo - kulturalny

Wiedza potoczna a naukowa (uporządkowane teorie podparte doświadczeniem)

STEFAN KUNOWSKI

Bios etos agos i los

Praca to każda aktywność, której wynik ma pozytywny efekt – twórczość, nauczanie, wychowanie.

Sensem uspołecznienia jest kształtowanie tożsamości jednostki.

ROLE SPOŁECZNE W SOCJOLOGII

Myślenie dzieli się na :

1.      Strukturalne

2.      Interakcyjne

Społeczeństwo to zamknięta, konserwatywna całość, oparta jest na przekazywaniu swoistych modeli i wzorów w celach adaptacji. Sami tworzymy społeczeństwo w procesie wymiany informacji.

Jacek Szmadka i Jonathan Turner – poczytać.

1.      KONCEPCJE INTERAKCYJNE

Znaniecki Florian „Teoria Działania społecznego”

My tworzymy społeczeństwo poprzez nasze działania i interakcje społeczne. Sam FZ nie był stricte interakcjonistą.

Int. to taki typ refleksji, który zakłada, że tworzymy sami społeczeństwo.

Odróżnia się zachowanie od działania.

Działanie to cecha typowo ludzka, ponieważ potrzebna jest do niej świadomość, by umieć sobie odpowiedzieć, do czego się zmierza.

Zachowanie charakteryzuje zwierzęta, które działają instynktownie.

Rola to działaniowy aspekt wzoru osobowego.

FZ utożsamia rolę z procesem socjalizacji i uspołecznienia w grupie. Tworzenie roli polega na spajaniu, integrowaniu się z osobami z tego kręgu społecznego, do którego przynależymy.

Wartości to ta wspólna część, która jest tożsama w pewnej grupie.

Naśladownictwo to powielanie wzorców i wzorów zachowań.

Składowe roli:

I.                   Jaźń odzwierciedlona

To odpowiednik świadomości, jej część świadoma, to taki mechanizm, który służy do komunikowania się z samym sobą i do ekspresji, to „ja w oczach innych”, sposób, w jaki sobie wyobrażamy sobie, jak inni nas postrzegają. Inni są źródłem wiedzy o nas samych.

II.                Stan socjalny

Uprawnienia, prestiż, przywileje.

III.             Funkcja społeczna

Obowiązki, wynikające z pełnienia określonej roli, czasami pewne ograniczenia.

IV.             Znaczenie życiowe

Wpływ, jaki pełnienie danej roli wywiera na życie środowiska

2.      KONCEPCJA ERWINA GOFFAMANA (lata 60)

EG jest przedstawicielem nurtu znanego jako DRAMATURGIZM, czyli rozumienie życia jako teatr, że granie pewnej roli dotyczy całego naszego życia. Role są realizowane w ramach codziennych interakcji.

Składowe roli:

I.                   Zaufanie do roli

To stopień, w jakim się utożsamiamy z rolą. Na ile my jesteśmy sobą w danej roli.

II.                ...