Najbardziej typowe jest wyróżnianie następujących czterech zespołów wskaźników:
1) wskaźniki płynności,
2) wskaźniki wspomagania finansowego,
3) wskaźniki obrotowości,
4) wskaźniki rentowności.
Wskaźniki płynności finansowej
Wskaźniki płynności finansowej charakteryzują zdolność firmy do terminowego regulowania zobowiązań. W ramach tej grupy wskaźników wymienić można trzy najczęściej wykorzystywane. Są to:
- wskaźnik płynności bieżącej,
- wskaźnik podwyższonej płynności zwany także szybkim,
- wskaźnik wypłacalności środkami pieniężnymi.
Aktywa bieżące
Wskaźnik bieżącej = --------------------------------
płynności finansowej zobowiązania bieżące
Wskaźnik płynności bieżącej jest najpowszechniej wykorzystywaną miarą zdolności firmy do regulowania krótkoterminowych zobowiązań. O zdolności tej decyduje bowiem skala zobowiązań o krótkim terminie zwrotu oraz dopływ gotówki do firmy. Jeżeli firma ma kłopoty z regulowaniem bieżących zobowiązań (powstają zobowiązania przeterminowane lub zaciągany jest kredyt płatniczy), to znajdzie to odzwierciedlenie w poziomie omawianego wskaźnika, który będzie w tej sytuacji wykazywał tendencję spadkową. Niski poziom tego wskaźnika , czy też jego tendencja spadkowa jest zatem poważnym sygnałem informującym o możliwości wystąpienia trudności płatniczych.
Aktywa bieżące - zapasy
Wskaźnik szybkiej = ------------------------------------
płynności zobowiązania bieżące
Drugim z omawianych wskaźników jest wskaźnik szybkiej płynności. Wskaźnik ten wynoszący 1,0 jest satysfakcjonujący i pokazuje, że firma jest w stanie szybko sprostać bieżącym zobowiązaniom. Na pozytywną ocenę sytuacji finansowej zasługuje przedsiębiorstwo, w którym różnica między wskaźnikiem bieżącej płynności a wskaźnikiem wysokiej płynności nie jest zbyt duża. Jeśli wskaźnik wysokiej płynności jest niski a wskaźnik bieżący wysoki, to oznacza że firma utrzymuje zbyt wysoki poziom zapasów, w których zamrożony jest fundusz obrotowy i gotówka przedsiębiorstwa. Duża wartość wskaźnika wysokiej płynności może natomiast oznaczać nieproduktywne gromadzenie środków pieniężnych na rachunkach bankowych oraz wystąpienie wysokiego stanu należności.
Dalszym pogłębieniem oceny bieżących możliwości płatniczych przedsiębiorstwa
jest wskaźnik wypłacalności środkami pieniężnymi. Sposób obliczenia wskaźnika przedstawia poniższy wzór:
Wskaźnik wypłacalności środki pieniężne
= -------------------------------
środkami pieniężnymi zobowiązania bieżące
Wskaźnik wypłacalności środkami pieniężnymi jest relacją najbardziej płynnych środków obrotowych, tj. środków pieniężnych, do zobowiązań bieżących (krótkoterminowych). Wyjaśnia on jaką kwotę wymagalnych zobowiązań pokryć może przedsiębiorstwo z bezpośrednio dostępnych środków płatniczych.
Wskaźniki wspomagania finansowego
Wskaźniki wspomagania finansowego charakteryzują stopień zasilenia podmiotu ze źródeł zewnętrznych, szczególnie w stosunku do zaangażowanego kapitału własnego. Wykorzystywane są do oceny finansowej przedsiębiorstwa w dłuższym okresie. Analiza wspomagania finansowego ma na celu ustalenie, kto dostarczył do podmiotu środki – właściciele czy zewnętrzni kredytodawcy. Wyróżnia się następujące wskaźniki wspomagania finansowego:
- wskaźnik ogólnego zadłużenia,
- wskaźnik udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku firmy,
- wskaźnik relacji zobowiązań do kapitału własnego,
- wskaźnik zadłużenia długoterminowego,
- wskaźnik opłacenia odsetek od zaciągniętych zobowiązań z uzyskanych efektów finansowych.
Zobowiązania ogółem
Wskaźnik ogólnego zadłużenia = ----------------------------------
aktywa ogółem
Wskaźnik ogólnego zadłużenia określa udział zobowiązań, czyli kapitałów pochodzących z obcych źródeł, w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Zbyt wysoki wskaźnik świadczy o dużym ryzyku finansowym, informując jednocześnie, że przedsiębiorstwo może utracić zdolność do zwrotu długów. Wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale 0,57-0,67.
Wskaźnik udziału kapitału własnego kapitał własny
w finansowaniu majątku = -------------------------------
wartość majątku ogółem
Następnym wskaźnikiem wspomagania finansowego jest wskaźnik udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku podmiotu stanowi on relację kapitału własnego do całości majątku.
Wskaźnik ten wskazuje, jaka część zasobów majątkowych podmiotu jest finansowana kapitałami własnymi. Poziom tego wskaźnika kształtuje się poniżej jedności. Im bliższy jest on jedności, tym sytuacja finansowa firmy jest lepsza, gdyż świadczy to o wyższym stopniu niezależności finansowej.
Wskaźnik relacji zobowiązań zobowiązania ogółem
do kapitału własnego = ---------------------------------
kapitał własny
Trzecim wskaźnikiem wspomagania finansowego jest wskaźnik zobowiązań do kapitału własnego stanowi stosunek całości zobowiązań do kapitału własnego, co wyraża powyższy wzór:
Wskaźnik ten określa, jaki jest udział kapitału obcego w kapitale własnym, a więc możliwość pokrycia zobowiązań z własnych źródeł. Wskaźnik ten przedstawia relacje między roszczeniami wierzycieli i właścicieli. Pokazuje stosunek wypłacalności oraz zdolność podmiotu do przetrwania niepomyślnych czasów.
Wskaźnik zadłużenia zobowiązania długoterminowe
długoterminowego = ------------------------------------------
Kolejnym wskaźnikiem jest wskaźnik zadłużenia długoterminowego stanowi on relację zobowiązań długoterminowych do całości kapitału własnego, co przedstawia powyższy zapis:
Zadłużenia długoterminowe mają charakter mniej pilny (można je traktować jako kapitał stały), stąd ich udział w finansowaniu majątku podmiotu jest korzystniejszy niż zobowiązań krótkoterminowych. Jednak powinny one pozostać w racjonalnej proporcji do kapitału własnego.
Wskaźnik opłacenia odsetek zysk netto + podatek dochodowy + odsetki
od zaciągniętych zobowiązań = ---------------------------------------------------------
z uzyskanych efektów finansowych odsetki
Ostatnim wskaźnikiem jest wskaźnik opłacenia odsetek od zaciągniętych zobowiązań z uzyskanych efektów finansowych. W liczniku wskaźnika uwzględnia się zysk netto, podatek dochodowy i opłacone odsetki, a w mianowniku koszty odsetek, co ilustruje powyższy zapis:
Wskaźnik ten określa, czy przedsiębiorstwo jest zdolne do opłacenia odsetek od kredytów i pożyczek z wygospodarowanego zysku zwiększonego o odsetki. Im wyższy poziom tego wskaźnika, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa, ty mniejsze ryzyko finansowania działalności kapitałem obcym. Jeżeli wskaźnik jest równy jedności, wówczas wygospodarowany zysk zostaje w całości pochłonięty przez odsetki.
Wskaźniki obrotowości
Wskaźniki obrotowości nazywane są też wskaźnikami sprawności działania umożliwiają ocenę efektywności wykorzystania zasobów majątkowych przedsiębiorstwa.
Do wskaźników obrotowości zaliczamy:
- wskaźnik obrotowości majątku,
- wskaźnik obrotowości majątku trwałego,
- wskaźnik obrotowości majątku obrotowego,
- wskaźnik rotacji zapasów
- wskaźnik rotacji zapasów w dniach
- wskaźnik rotacji należności,
- wskaźnik rotacji należności w dniach.
Najbardziej syntetycznym z nich jest wskaźnik obrotowości majątku (aktywów) ogółem. Oblicza się go następująco:
Wskaźnik obrotowości przychody ogółem
majątku = ---------------------------------------
majątek (aktywa) ogółem
Wskaźnik ten informuje o tym, jak przedsiębiorstwo efektywnie wykorzystuje posiadany swój majątek, czyli inaczej, ile jednostek przychodu generuje jedna jednostka zaangażowana w majątek. Pożądane jest, aby wskaźnik obrotowości majątku był relatywnie wysoki i wykazywał tendencję do wzrostu.
Kolejnym wskaźnikiem jest wskaźnik obrotowości majątku trwałego, zapisujemy:
Majątku trwałego = ---------------------------------
Majątek trwały
Wskaźnik obrotowości majątku trwałego informuje o zdolności majątku trwałego do generowania przychodów. Jest on szczególnie istotny w tych przedsiębiorstwach, które mają duże zasoby własnego majątku trwałego. Jeżeli udział majątku trwałego w strukturze majątku ogółem jest stosunkowo niewielki, wówczas wartość obliczonego wskaźnika może być niekiedy przypadkowa i podlegać istotnym zmianom.
Bardzo ważnym wskaźnikiem obrotowości majątku jest wskaźnik obrotowości majątku obrotowego. Obliczamy go w sposób następujący:
Majątku obrotowego = ---------------------------
Majątek obrotowy
Wskaźnik ten określa obrotowość aktywnej części majątku, jaką stanowi majątek obrotowy, i jego wpływ na generowanie przychodów. Jeżeli jest on wysoki, to sytuacja finansowa przedsiębiorstwa powinna być dobra, ponieważ do kreowania przychodów i osiągania zysku bezpośrednio przyczynia się majątek obrotowy.
Wskaźnik rotacji zapasów przedstawia poniższy wzór:
Koszty wytworzenia sprzedanych produktów
Wskaźnik rotacji zapasów = --------------------------------------------------------
Przeciętny stan zapasów
Wskaźnik ten ukazuje, ile razy firma odnawia swoje zapasy w ciągu badanego okresu. Im wskaźnik wyższy, tym sytuacja korzystniejsza. Niski poziom wskaźnika może świadczyć o nadmiernych zapasach, ich niewłaściwej strukturze oraz o posiadaniu zapasów trudno zbywalnych. Wysoki poziom wskaźnika wynikać może z niewłaściwie zaplanowanego poziomu zapasów, co ujemnie może wpłynąć na sprzedaż.
Wskaźnik rotacji zapasów w dniach oblicza się według wzoru:
Przeciętny stan zapasów * 365
Wskaźnik rotacji zapasów w dniach = --------------------------------------------------------------
Przychody ze sprzedaży
Wskaźnik rotacji zapasów w dniach informuje, co ile dni podmiot odnawia swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Im mniejszą ilość dni wykazuje powyższy wskaźnik, tym sytuacja jest korzystniejsza.
Wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach:
Przeciętny stan zobowiązań*365
Wskaźnik rotacji zobowiązań = -----------------------------------
Wskaźnik rotacji należności w dniach oblicza się według wzoru:
Przeciętny stan należności * 365
Wskaźnik rotacji należności w dniach = --------------------------------------------------
Wskaźnik ten wyraża tempo realizacji należności w dniach. Im mniejszą liczbę dni wykazuje powyższy wskaźnik, tym korzystniej należy ocenić stopień windykacji należności. Wskaźnikiem tym będą zainteresowani wierzyciele krótkoterminowi, gdyż dostarcza on informacji dotyczących płynności podmiotu.
Wskaźniki rentowności
Wskaźniki rentowności nazywane również wskaźnikami zyskowności lub stopami zwrotu, stanowią, najogólniej ujmując relację zysku do kapitału. Analiza rentowności narzuca konieczność porównania wielkości osiągniętych z wielkościami z okresów poprzednich bądź planowanymi. Ponieważ analiza rentowności wskazuje kierunek inwestowania kapitałów, niezbędne staje się porównanie rentowności nie tylko z wynikami innych przedsiębiorstw w klasie, zwłaszcza konkurentami, ze średnimi w danej klasie, ale także z wynikami różnych dziedzin działalności gospodarczej oraz przeciętną stopą procentową na rynku kapitałowym.
Najczęściej oblicza się następujące wskaźniki rentowności:
- wskaźnik rentowności sprzedaży,
- wskaźnik rentowności majątku,
- wskaźnik rentowności kapitałów własnych,
Zysk netto
Wskaźnik rentowności sprzedaży = -------------------------------
Sprzedaż netto
Wskaźnik rentowności sprzedaży (ROS) informuje, ile zysku otrzymuje przedsiębiorstwo z 1 złotówki przychodu netto.
Wskaźnik rentowności majątku = -----------------------------------------
...
finansowy