Witaminy
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Do prawidłowej czynności organizmu, oprócz lipidów, białek, węglowodanów potrzebne są również witaminy. Nazwa „witamina” znaczy amina życia i została wprowadzona w 1905 roku przez Kazimierza Funka. Witaminy możemy podzielić na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K, F).
Rozpuszcalność w wodzie jest bardzo istotna ze względu na drogi podania. Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie mogą być przyczyną hiperwitaminozy.
Witamina A – 3 mg/dobę
Jest to nienasycony alkohol. Występuje tylko w tkankach zwierzęcych, nie wystepuje w roślinach. Jest spokrewniona z karotenami, są to prowitaminy.
A1 – retinol,
A2 – dehydro-3-retinol.
Witamina A jest wytwarzana w organizmie z β-karotenu. Ten występuje w marchwi, pomidorach i innych warzywach. W błonach śluzowych nastepuje rozkład karotenu na dwie cząsteczki retinalu, który pod wpływem reduktazy zamieniany jest w retinol.
Karoteny trudno wchłaniają się z przewodu pokarmowego, niezbędne są do tego celu kwasy żółciowe. Występujące w cytozolu kompleksy witaminy A z białkami, z DNA, z RNA mają wpływ na procesy translacji i transkrypcji. Są to witaminy wzrostowe, chroniące naskórek, nabłonki.
Witamina A ma udział w procesie widzenia – synteza rodopsyny, pobudzenie wzrostu nabłonka, synteza hormonów nadnerczy – kortykosteroidów.
Hipowitaminoza:
- ślepota zmierzchowa,
- trwałe zmiany gałki ocznej przy dłuższym trwaniu,
- nadmierne łuszczenie naskórka, zaburzenie funkcji nabłonków,
- kamienie żółciowe, nerkowe,
- zmniejszenie odporności,
- zrzeszotnienie kości
- upośledzenie płodności
Hiperwitaminoza
-łysienie plackowate
-pękanie warg
-nadmierna pobudliwość
-bóle głowy
-brak łaknienia
Preparaty (1 jednostka = 0,333 µg )
1.Vitaminum A – (Retinol, Axerophtolum) - kaps. 12 000 j.m.
krople 1 ml= 50 000 j.m.
2.Tretinoina – 0,1 % kremy, żele, roztwory
kwas retinolowy
3.Izotretinoina – kaps. 20-40 mg
4.Etretinat (Tigason) – kaps. 10 mg
-niedobór witaminy A
-trudno gojące się rany
-nieżyty dróg oddechowych
-choroby zakaźne
-niedorozwój fizyczny
-trądzik, wypryski, łuszczyca, rybia łuska
Zapotrzebowanie dobowe – 0,1 mg/dobę
Jest to pochodna cyklopentanoperhydrofenantrenu. Powstaje w skórze pod wpływem promieniowania nadfioletowego:
-z ergosterolu powstaje witamina D2 (ergokalcyferol)
-z 7-dehyrocholesterolu powstaje witamina D3 (cholekalcyferol)
-z 22,23-dihydrocholesterolu powstaje witamina D4 (dihydrokalcyferol)
Znajduje się też w tranie, maśle, jajach, drożdżach. Średnia zawartość witaminy D3 w skórze to 1µg/cm². Niedostateczna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe hamuje wytwarzanie witaminy D3. Synteza pokrywa 70-80% zapotrzebowania organizmu.
Jest niezbędna do prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej:
-wchłanianie w jelitach
-odkładanie w kościach
-wydalanie w nerkach
Witamina D powoduje wzrost transportu i wchłaniania jonów Ca i fosforanów, poza tym pobudza biosyntezę białka, które wiąże wapń i wpływa na jego wchłanianie zwrotne w kanalikach nerkowych. Dochodzi też do zwiększonego odkładania się soli w kościach.
Przyczyny hipowitaminozy:
-zbyt mała podaż z pokarmem
-zbyt mała ekspozycja na promienie słoneczne
-zaburzenie wchłaniania prowitaminy i witaminy D z pokarmem
<dwie postacie>
U dzieci i noworodków krzywica. Charakteryzuje się nadmiernym wzrostem chrząstki na skutek zaburzeń wapnienia. Deformacja kości, zniekształcenia, wykrzywienia nóg, guzki w miejscu łączenia żeber z chrząstką żebrową. Zniekształcenia czaszki. Towarzyszą temu zaburzenia rozwoju, snu, obfite poty, zaburzenia ząbkowania, napady tężyczki
U dorosłych i starszych. Zaburzenia mineralizacji kości i ich zniekształcenia.
Hiperwitaminoza:
Zazwyczaj występuje po przedawkowaniu, zwykle u dzieci.
-objawy zmęczenia
-wymioty
-biegunki
-niewydolność krążenia
-objawy miażdżycowe
Wchłanianie witaminy D z przewodu pokarmowego zależy od obecności kwasów żółciowych.
Preparaty (1 jednostka = 0,025 )
1.Witaminum D3 (Cholecalciferolum) – kaps. 300 000 j.m.
krople 35 000 j.m.
2. Calciferol (Calderol)– kaps. 0,05 mg
3.Calcitriol (Rocaltrol)– kaps. 0,25 mg
4.Dihydrotachysterol – kaps. 0,125 mg
Zastosowanie:
-leczenie i zapobieganie krzywicy u noworodków
-osteomalacja
-gruźlica skóry
-tężyczka
Dotychczas poznano około 8 tokoferoli. Występują w kiełkującej pszenicy, życie, ryżu, tłuszczach roślinnych.
Jest zwana witaminą płodności gdyż hipowitaminoza prowadzi u samic do poronień, a u samców do zahamowania spermatogenezy. Brak witaminy E powoduje osłabienie i zanik mięśnia sercowego, mięśnia macicy. Występują rozległe zaniki w tętnicach, szczególnie włosowatych. Zaburzenia ukrwienia tkanek, martwica narządów miąższowych.
Witamina E ma udział w oddychaniu komórkowym i transportu elektronów. Hamuje utlenianie nienasyconych kwasów tłuszczowych. Nie opisano dotychczas żadnych działań toksycznych tokoferolu.
Preparaty ( 1 jednostka = 1 mg )
1.Vitaminum E (Tocopherol )– kaps. 100 mg
krople – 300 mg/1mL
-hiperlipidemia
-miażdżyca
-stany skurczowe naczyń
-poronienia
-impotencja
Są trzy rodzaje
-K1 – fitochinon, występuje w części zielonych roślin, warzyw
-K2 – menadion, występuje w mięsie ryb, jej głównym źródłem u człowieka jest synteza przez bakterie przewodu pokarmowego
-K3 – menandion – syntetyczna
Są niezbędne do syntezy protrombiny i innych czynników krzepnięcia w wątrobie. Mają właściwości oksydoredukcyjne.
-skaza krwotoczna ( krwawienia z nosa, z przewodu pokarmowego, krwiomocz, krwawienia po zabiegach
<przyczyny>
-upośledzenie wchłaniania jelitowego (żółtaczka)
-antybiotykoterapia
-podawanie antymetabolitów witaminy K
-zakrzepice i wzrost krzepliwości krwi
-uszkodzenie nerek i wątroby
-powiększenie śledziony
Preparaty
1.Vitaminum K – tabl. 10 mg
(Menadion)
Są to wielonienasycone kwasy tłuszczowe: linolowy, linolenowy, arachidonowy. Występują w olejach roślinnych i zwierzęcych.
-zmiany zapalne na skórze
-łojotok
-egzema
-łuszczyca
Preparaty:
-Vitaminum F – 2 % maść, 80 kropli
(Linomag)
-choroby skórne
-obniżają poziom cholesterolu
Witamina B1 – (tiamina, aneuryna )
Zapotzrebowanie dobowe - 1,5 mg/dobę. Występuje w drożdżach, otrębach, mleku, drobiu, nerkach
Rola
Pirofosforan tiaminy – karboksylaza to aktywny metabolit witaminy B1. Ma ona istotną rolę w metabolizmie, jest koenzymem w dekarboksylacji kwasu pirogronowego i a - ketaglutarowego.
- u nas występuje rzadko, w Azji bardzo często. Jest to choroba beri-beri
- stany zapalne nerwów obwodowych
- nadwrażliwość
- nerwowość
- zmęczenie
- zaburzenie pamięci
- duszność
- obrzęki
- tachykardia
- zaburzenia rytmu
- spadek łaknienia
- zanik błony śluzowej żołądka
- zanik gruczołów
- osłabienie mięśni szkieletowych
- parestezje kończyn
1.Vitaminum B1 – tabl. 8 mg
amp. 10 mg
2. Carboxylasum – tabl. 25 mg
Amp. 50 mg
-zapalenie nerwów obwodowych np. w przewlekłym alkoholizmie
-encefalopatia Wernickiego
-niedowłady mięśni
-cukrzyca
-niewydolność krążenia po zatruciach
Witamina B2 – (ryboflawina)
Zapotrzebowanie – 2 mg/dobę
Występuje głównie w drożdżach, mleku, maśle jajach.
Jej aktywne postacie to fosforan rybonukleinowy, dinukleotyd adeninowy. Odgrywają istotną rolę w oddychaniu tlenowym.
Hipowitaminoza :
< przyczyny >
-zaburzenia trawienia
-niedożywienie
-złe odżywianie
-zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, języka, zajady
-stany zapalne skóry
-obrzęk i przekrwienie rogówki
-niedokrwistość
-stany zapalne błony śluzowej żołądka
1.Vitaminum B2 – draż. 3 mg
amp. 5 mg
-niedobór witaminy B2
-zaćma
-stany zapalne błon śluzowych
Witamina B5 (kwas pantotenowy)
Zapotrzebowanie– 4 mg/dobę
Jest bardzo szeroko rozpowszechniona w przyrodzie.
-parestezje
-stany zapalne oskrzeli
-spadek ciśnienia tętniczego krwi
-tachykardia
-depresje
-pobudzenie psychiczne
Zasosowanie:
-niedobór witaminy B5
-leczenie stanów zapalnych błon śluzowych
-atonia jelit
-stany zapalne nerwów obwodowych
Kwas foliowy
Znajduje się w zielonych częściach roślin, w drobiu, śledzionie. Odgrywa istotną rolę w biosyntezie kwasów nukleinowych.
-choroby skóry
-zaburzenie jelitowe
-leukopenia
1.Calcium panthotemicum – tabl. 50 mg
2.D – Panthothenolum – amp. 50 mg
Acidum folicum – tabl. 15 mg
Witamina B6 – pirydoksyna
Zapotrzebowanie – 2 mg/dobę.
Jest to pochodna pirydyny, jej postać aktywna to fosforan pirydoksalu.
Funkcjonuje on jako koenzym transaminaz, deaminaz, dekarboksylaz. Katalizuje syntezę serotoniny, amin katecholowych, GABA, kwasu glutaminowego w OUN.
-zaburzenia OUN
-wypadanie włosów
-zaczerwienienie skóry rąk, stóp
-zaburzenie trawienia
1.Vitaminum B6 – tabl. 50 mg
amp.50 mg
-łojotokowe zapalenie skóry
Występuje głównie w wątrobie, grzybach, drożdżakach, jest wytwarzana przez E.coli w przewodzie pokarmowym.
Odgrywa rolę w erytropoezie, czynności komórek nabłonkowych. Jej niedobór prowadzi do niedokrwistości, stanów zapalnych błony żołądka, zaburzeń nerwowych.
Jej wchłanianie jest zależne od czynnika Castle`a.Gromadzi się w wątrobie ( aż do 5 mg ), w związku z tym hipowitaminoza może po 4-6 latach niedoboru.
1.Vitaminum B12 – amp. 50 I 100 mg
IF-12 – tabl. 1-2 / dziennie
2.Extractum hepatis – amp. Zawiera 20 mg wit.B12
-niedokrwistość makrocytarna
-trombocytopenia
-zaburzenia neurologiczne
-niedokrwistość złośliwa
-zapalenie korzonków nerwowych
-półpasiec
-zapalenie błony śluzowej żołądka
-uszkodzenie wątroby
Witamina C (kwas askorbinowy)
Zapotrzebowanie – 75 mg/dobę
Występuje głównie w zielonych częściach roślin, dzikiej róży, czarnej porzeczce, papryce.
W ustroju tworzy układ oksydo-redukcyjny, który jest istotny w oddychaniu tkankowym.Warunkuje syntezę Hb, powstawanie przeciwciał, udział w metabolizmie tyroksyny, tworzenie kwasu hialuronowego w fibroblastach.
-gnilec, szkorbut
-dystrofia tkanki łącznej
...
paneth