HORNEY    „ NERWICA  A  ROZWÓJ”   r. 1

Proces neurotyczny:  pod wpływem wewnętrznych napięć jednostka wyobcowuje się ze swej autentycznej osobowości; skupia całą energię na kształtowanie idealnego „ja”- poprzez system wewnętrznych nakazów i nic mniej idealnego niż ten wyidealizowany obraz siebie nie zaspokoi aspiracji

-powstałe w człowieku dążenia kierują zasoby konstruktywnej energii w działanie niekonstruktywne czy destruktywne    

Prawidłowy rozwój=  ROZWÓJ W KIERUNKU SAMOREALIZACJI

w sprzyjających warunkach tkwiące w jednostce zasoby energii są zużywane do zrealizowania wszystkich jej możliwości, predyspozycji

-          nieskrępowana aktywność , brak niewolących nakazów, 

-          CEL:  wyrastanie ( przezwyciężanie w toku rozwoju) z tkwiących w nas sił destrukcyjnych, wyzwolenie spontanicznych sił rozwojowych; samorealizacja, samourzeczywistnianie

-          DZIĘKI: wzrastającej samoświadomości, zrozumieniu samego siebie, poznaniu siebie, pracy nad sobą

-           

Gdy spełnione będą SPRZYJAJACE WARUNKI  :

-atmosfera ciepła obdarzająca poczuciem bezpieczeństwa i wewnętrznej wolności

-możność wyrażania siebie, prawdziwych myśli , uczuć

-dobra wola innych

-zachęta do osiągania dojrzałości

¯

ROZWÓJ SIŁ TWÓRCZYCH  „JA” PRAWDZIWEGO (centralna wewnętrzna siła wspólna wszystkim ludziom i niepowtarzalna w każdym z nas; najgłębsze źródło rozwoju):

- własne głębokie uczucia, myśli, pragnienia, zainteresowania, siłę woli, talenty, wyrażanie się, kierowanie się spontanicznymi, szczerymi uczuciami wobec innych

-jeżeli osoba rozwija się zgodnie ze swoim „ja” prawdziwym, to potrafi dojrzewać we współżyciu z innymi, kochając ich, ale też wchodząc z nimi w konflikty

PROCES NERWICOWY

Czasem jednak dziecko nie ma warunków aby rozwinąć prawdziwe „ja”, np. gdy ludzie jego z otoczenia są zbyt pogrążeni we własnych stanach nerwicowych, aby dziecko kochać i dostrzegać w nim indywidualność.

NIESPRZYJAJĄCE WARUNKI ROZWOJU (najczęściej całe konstelacje czynników,  różne u różnych osób, ale zawsze upośledzające wewnętrzne siły i spójność psychoczną)

Dorośli: dominujący, przesadnie opiekuńczy, onieśmielający, nerwowi, zbyt wymagający, zbyt pobłażliwi, zmienni, niekonsekwentni, obojętni, faworyzujący itd.

¯

W dziecku nie rozwija się poczucie przynależności , ma natomiast poczucie niepewności  i LĘK PODSTAWOWY :

-poczucie izolacji i bezradności w świecie odbieranym jako wrogi

-paraliżuje spontaniczne przejawy szczerych uczuć wobec innych

-musi układać sobie stosunki z ludźmi tak aby nie rozbudzać ani nie wzmacniać, lecz łagodzić swój niepokój (konieczna, nieświadoma strategia)

¯

3 POSTAWY WOBEC LUDZI:

Ø      „ KU INNYM”

Ø      „PRZECIWKO INNYM „

Ø      „OD INNYCH”

U  zdrowej osoby postawy te nie muszą się wykluczać, dopełniają się zależnie od sytuacji.

U dziecka z lękiem podstawowym są ekstremalne i sztywne (nie dostosowuje postawy do określonej sytuacji- np. zawsze jest uległy), przy czym im silniejszy lęk, tym postawa jest bardziej sztywna.

¯

3 postawy wywołują KONFLIKT PODSTAWOWY dziecka z otoczeniem. Dziecko stara się rozwiązać konflikt, czyniąc jedną postawę dominującą  : uległość, agresja, rezerwa.

¯

Pociąga to za sobą ZMIANY W OSOBOWOŚCI, zgodnie z kierunkiem nastawienia do innych rozwijają się:

-sposoby adaptacji, kompleksy, zahamowania , wartości moralne  (np. dziecko uległe, nie tylko się tak zachowuje, ale wyznaje uległość jako najwyższą wartość)

Pomimo podejmowanych we wczesnym okresie prób rozwiązania konfliktów z innymi, jednostka pozostaje skłócona wewnętrznie. Prowadzi to do zaburzenia pewności siebie i poczucia mniejszej wartości od innych, przez co jednostka rozwija w sobie potrzebę wzniesienia się ponad innych.

Czynnik zaburzającym jest także : wyalienowanie od samego siebie

-          „ja” prawdziwe ma uniemożliwiony prawidłowy rozwój

-          potrzeba rozwijania sztucznej strategii w stosunku do innych zmusza do tłumienia swych autentycznych pragnień, uczuć, myśli (nie ważne co osoba odczuwa, byle by była bezpieczna – jest sterowana)

-          wzmaga deformację osobowości

Osoba wyalienowana od samej siebie potrzebuje poczucia własnej tożsamości, aby być kimś znaczącym dla samej siebie i pomimo słabości wewnętrznej uzyskać poczucie siły i znaczenia. 

¯

Stopniowo na podstawie : indywidualnych doświadczeń, fantazji, potrzeb i rzeczywistych uzdolnień (tylko wtedy daje poczucie własnej tożsamości) jednostka

tworzy  WYIDEALIZOWANY  OBRAZ  SIEBIE

-          jednostka przypisuje sobie nieograniczone moce i uzdolnienia

-          staje się bohaterem, geniuszem, świętym, bogiem

                               ¯

SAMOGLORYFIKACJA + POCZUCIE ZNACZENIA+ WYŻSZOŚCI NAD INNYMI

Jednostka idealizuje „wybrane” (konieczna, nieświadoma strategia) rozwiązanie podstawowego konfliktu:

uległość to dobroć, miłość- świętość, agresywność- siła itd.

3 SPOSOBY WALKI  Z KONFLIKTEM PODSTAWOWYM

1.       Gloryfikacja jednej postawy i wypieranie pozostałych dwóch

2.       Izolacja sprzecznych postaw-tak, że przestają przedstawiać konflikt; nie widzi sprzeczności

3.       Wszystkie postawy „pogodzone” w jednostce jako wyraz jej bogatej osobowości i uniwersalizmu

¯

może dojść do IDENTYFIKACJI Z WYIDELIZOWANYM OBRAZEM SIEBIE

-jednostka staje się tym obrazem  („ja” idealne staje się bardziej realne niż „ja” prawdziwe)

-          jednostka sądzi, że już jest ideałem ( bez procesu dochodzenia do ideału-dlatego blokuje to prawdziwy rozwój )

-          przemiana dotyczy samego jądra osobowości, odczuwania siebie, gdy „ja” prawdziwe zostało wcześniej „zmącone”

-jednostka coraz bardziej oddala się od „ja” prawdziwego do wyidealizowanego obrazu siebie, który staje się perspektywą z której patrzy na samą siebie

SAMOIEALIZACJA= neurotyczne całościowe rozwiązanie (nie dotyczy tylko konkretnego konfliktu)

-zapewnia zaspokojenie wszelkich wewnętrznych potrzeb

-uwalnia od uczucia zagubienia, niepokoju, poczucia mniejszej wartości, wewnętrznego rozdwojenia

-daje poczucie spełnienia

¯

ze względu na powyższe korzyści rozwiązanie to staje się KOMPULSYWNE :

środowisko sprzyjające ® regularne występowanie ®    regularne występowanie

   nerwicom                        potrzeb kompulsywnych            samoidealizacji

Samoidealizacja zmienia bieg całego rozwoju, ponieważ następuje przesunięcie wydatkowania energii – zasoby energii są zużywane na urzeczywistnianie „ja” idealnego, zamiast na realizację prawdziwego „ja” (jednostka nie ma energii na samorealizacje np. podejmowanie pewnych czynności zbliżających ją do tego, jaka chciałaby być)

¯

jednostka szuka ekspresji dla swojego wyidealizowanego „ja”, aby je sprawdzić i potwierdzić w działaniu; „ja” idealne przenika do aspiracji, celów, układania sobie życia itd.

¯

samoidealizacja rozwija się  w zespół dążeń – tzw. POGOŃ ZA WIELKOŚCIĄ (jest jej jądrem), na który składa się:

1.       POTRZEBA PERFEKCJI- dążenie to jest kształtowaniem całej osobowości wg idealnego modelu, dzięki systemowi nakazów i zakazów; najostrzejsza forma dążenia do urzeczywistnienia wyidealizowanego „ja”

2.       NEUROTYCZNA AMBICJA- najbardziej uzewnętrznione dążenie do osiągania widomych sukcesów, rozszerza się na osiąganie perfekcji w każdej dziedzinie-przedmiot perfekcji zmienia się w ciągu zycia, przy czym „wybiera” obszary, w którym jest możliwie największa szansa na jej osiągnięcie, ale liczy się tak naprawdę osiągnięcie wyników. Jednostka czyni rzeczywiste wysiłki, żeby osiągnąć doskonałość (realne działania). Osiągnięcia mogą leżeć w kategorii:

-władzy

-prestiżu i znaczenia

      Ambicja ta jest niezaspokajalna- po osiągnięciu celu nie zmniejsza się poczucie bezpieczeństwa, nie znika wrogość, nie maleje lęk-wewnętrzne cierpienie pozostaje równie dotkliwe

3.       POTRZEBA MŚCIWEGO TRIUMFOWANIA-najbardziej destruktywny element; głównym celem jest narażenie innych na wstyd, upokorzenie lub pokonanie ich przez własny sukces; wynika z impulsywnych pragnień pomszczenia własnych upokorzeń doznanych w dzieciństwie; intensywność tej potrzeby jak i stopień jej uświadomienia są w różnych przypadkach różne (od zupełnej nieświadomości po jawne dążenie). Najczęściej jest ona najgłębiej ukrytym elementem pogoni za wielkością, a jej przejawem jest jedynie szaleńcza ambicja.

POGOŃ ZA WIELKOŚCIĄ jest wszechobejmującym, spójnym, swoistym kompleksem, a nie oddzielnymi tendencjami- u  każdego neurotyka występuje swoista konstelacja tendencji; jedna z nich może dominować (i zmienia się to w ciągu życia), co nie implikuje nieobecności innych tendencji

Wspólne cechy elementów POGONI ZA WIELKOŚCIĄ:

1.       kompulsywność

uwarunkowane wewnętrzną koniecznością wynikającą z neurotycznej struktury psychiki;przeciwieństwo spontanicznych pragnień i tendencji, będących ekspresją „ja”   prawdziwego; jednostka musi być im posłuszna bez względu na swoje prawdziwe potrzeby i uczucia, zamiast „ja chcę” jest „ ja muszę”, po to aby nie narażać się na niepokój, poczucie winy itd.

Kryterium uznania za kompulsywne jest:

a)  jednostka pod wpływem wewnętrznego nakazu dązy do wielkości, nawet kosztem własnego dobra (np.woli stracić wzrok niż pozycję prymusa)

b) bezwzględne nieliczenie się z realnymi możliwościami (np. zawsze musi być najbardziej atrakcyjna)

c) nienasycenie –po sukcesie, zwycięstwie odczuwa chwilową dumę, ale zaraz pojawia się zwątpienie czy lęk; nie daje satysfakcji i wytchnienia

d) reakcja na niepowodzenie- reakcje na frustracje są niezwykle ostre, niewspółmierne   

  do obiektywnego znaczenia konkretnej sytuacji, tym mocniejsze

        im większa subiektywna waga tych dążeń, im mocniejsza potrzeba osiągnięcia celu

2.       fantazja, imaginacja- nieograniczone możliwości

wyobraźnia jako ważne narzędzie w procesie samoidealizacji

wyobraźnia zdrowa: przybliża nas do prawdy o nas

Wyobraźnia u neurotyka

-          działa tak samo jak u zdrowego ,ale spełnia dodatkowe funkcje, w których normalnie nie bierze udziału- służy neurotycznym potrzebom.

-  obejmuje ona myślenie, ale też percepcję, wierzenia, uczucia

-  zdeterminowana jest potrzebami

-          dlatego jest trwała i mocna , co czyni ją płodną i niekonstruktywną

Rola jaką gra wyobraźnia w pogoni za wielkością przejawia się bezpośrednio, ale także w marzeniach na jawie (np. wyimaginowane rozmowy z drugimi osobami, marzenia o wielkiej romantycznej miłości itd.)- łatwe do uświadomienia dla neurotyka, że oddaje się fantazjom. Groźniejsze są misterne wszech obecne zniekształcenia rzeczywistości, których generowania jednostka nie jest świadoma.

Wyidealizowane „ja” nie jest raz stworzone- musi być cały czas podtrzymywane i wzmacnianie- neurotyk musi cały czas fałszować rzeczywistość.

Jego wyobraźnia musi „pracować ponad normę”, aby oddalać dowody z rzecywistości, mogące zaprzeczyć wyidelizowanemu obrazowi ja.

Wyobraźnia zmienia:

-          jego opinie

-          uczucia  (np. nie odczuwa przykrości, bo ma potrzebę aby być kimś kogo nie można urazić)

Wyobraźnia zniekształca rzeczywistość zewnętrzną i wewnętrzną !!!

Do sposobów na nieuznawanie dowodów z rzeczywistości:

-nie dostrzega, zapomina, pomniejsza ich znaczenie

„ Gdyby nie rzeczywistość, wszystko byłoby ze mną w porządku.”

Dążenia do samogloryfikacji są dążeniami do wartości absolutnych, nieograniczonych

Wersja neurotyka: Dla mnie nie ma rzeczy niemożliwych!

Neurotyk nie dostrzega własnych granic, ograniczeń, nie potrafi ocenić rzeczywistych warunków. (brak czynnika kontrolującego)- ma on wadliwe hamulce wyobraźni. (Czasem neurotyk jest świadomy ograniczeń i wówczas wytwarza się u niego obawa przed niepowodzeniem- unika bujania w obłokach, boi się myśleć abstrakcyjnie, natomiast w głębi swej istoty wzbrania się przed uznaniem ograniczeń w co wierzy, że potrafi osiągnąć.)

Im bardziej osoba daje się ponieść wyobraźni tym bardziej odczuwa strach przed tym, co realne, okreslone itd. (np. czas, pieniądze, konkretne sformułowania, ostateczne decyzje)

Różnica między zdrowymi aspiracjami a neurotyczną pogonią za wielkością leży w tym, co stanowi ich siłę napędową- jest to różnica jakościowa!

Roz. II. NEUROTYCZNE WYMAGANIA.

...