HORNEY „ NERWICA A ROZWÓJ” r. 1
Proces neurotyczny: pod wpływem wewnętrznych napięć jednostka wyobcowuje się ze swej autentycznej osobowości; skupia całą energię na kształtowanie idealnego „ja”- poprzez system wewnętrznych nakazów i nic mniej idealnego niż ten wyidealizowany obraz siebie nie zaspokoi aspiracji
-powstałe w człowieku dążenia kierują zasoby konstruktywnej energii w działanie niekonstruktywne czy destruktywne
Prawidłowy rozwój= ROZWÓJ W KIERUNKU SAMOREALIZACJI
w sprzyjających warunkach tkwiące w jednostce zasoby energii są zużywane do zrealizowania wszystkich jej możliwości, predyspozycji
- nieskrępowana aktywność , brak niewolących nakazów,
- CEL: wyrastanie ( przezwyciężanie w toku rozwoju) z tkwiących w nas sił destrukcyjnych, wyzwolenie spontanicznych sił rozwojowych; samorealizacja, samourzeczywistnianie
- DZIĘKI: wzrastającej samoświadomości, zrozumieniu samego siebie, poznaniu siebie, pracy nad sobą
-
Gdy spełnione będą SPRZYJAJACE WARUNKI :
-atmosfera ciepła obdarzająca poczuciem bezpieczeństwa i wewnętrznej wolności
-możność wyrażania siebie, prawdziwych myśli , uczuć
-dobra wola innych
-zachęta do osiągania dojrzałości
¯
ROZWÓJ SIŁ TWÓRCZYCH „JA” PRAWDZIWEGO (centralna wewnętrzna siła wspólna wszystkim ludziom i niepowtarzalna w każdym z nas; najgłębsze źródło rozwoju):
- własne głębokie uczucia, myśli, pragnienia, zainteresowania, siłę woli, talenty, wyrażanie się, kierowanie się spontanicznymi, szczerymi uczuciami wobec innych
-jeżeli osoba rozwija się zgodnie ze swoim „ja” prawdziwym, to potrafi dojrzewać we współżyciu z innymi, kochając ich, ale też wchodząc z nimi w konflikty
Czasem jednak dziecko nie ma warunków aby rozwinąć prawdziwe „ja”, np. gdy ludzie jego z otoczenia są zbyt pogrążeni we własnych stanach nerwicowych, aby dziecko kochać i dostrzegać w nim indywidualność.
NIESPRZYJAJĄCE WARUNKI ROZWOJU (najczęściej całe konstelacje czynników, różne u różnych osób, ale zawsze upośledzające wewnętrzne siły i spójność psychoczną)
Dorośli: dominujący, przesadnie opiekuńczy, onieśmielający, nerwowi, zbyt wymagający, zbyt pobłażliwi, zmienni, niekonsekwentni, obojętni, faworyzujący itd.
W dziecku nie rozwija się poczucie przynależności , ma natomiast poczucie niepewności i LĘK PODSTAWOWY :
-poczucie izolacji i bezradności w świecie odbieranym jako wrogi
-paraliżuje spontaniczne przejawy szczerych uczuć wobec innych
-musi układać sobie stosunki z ludźmi tak aby nie rozbudzać ani nie wzmacniać, lecz łagodzić swój niepokój (konieczna, nieświadoma strategia)
3 POSTAWY WOBEC LUDZI:
Ø „ KU INNYM”
Ø „PRZECIWKO INNYM „
Ø „OD INNYCH”
U zdrowej osoby postawy te nie muszą się wykluczać, dopełniają się zależnie od sytuacji.
U dziecka z lękiem podstawowym są ekstremalne i sztywne (nie dostosowuje postawy do określonej sytuacji- np. zawsze jest uległy), przy czym im silniejszy lęk, tym postawa jest bardziej sztywna.
3 postawy wywołują KONFLIKT PODSTAWOWY dziecka z otoczeniem. Dziecko stara się rozwiązać konflikt, czyniąc jedną postawę dominującą : uległość, agresja, rezerwa.
Pociąga to za sobą ZMIANY W OSOBOWOŚCI, zgodnie z kierunkiem nastawienia do innych rozwijają się:
-sposoby adaptacji, kompleksy, zahamowania , wartości moralne (np. dziecko uległe, nie tylko się tak zachowuje, ale wyznaje uległość jako najwyższą wartość)
Pomimo podejmowanych we wczesnym okresie prób rozwiązania konfliktów z innymi, jednostka pozostaje skłócona wewnętrznie. Prowadzi to do zaburzenia pewności siebie i poczucia mniejszej wartości od innych, przez co jednostka rozwija w sobie potrzebę wzniesienia się ponad innych.
Czynnik zaburzającym jest także : wyalienowanie od samego siebie
- „ja” prawdziwe ma uniemożliwiony prawidłowy rozwój
- potrzeba rozwijania sztucznej strategii w stosunku do innych zmusza do tłumienia swych autentycznych pragnień, uczuć, myśli (nie ważne co osoba odczuwa, byle by była bezpieczna – jest sterowana)
- wzmaga deformację osobowości
Osoba wyalienowana od samej siebie potrzebuje poczucia własnej tożsamości, aby być kimś znaczącym dla samej siebie i pomimo słabości wewnętrznej uzyskać poczucie siły i znaczenia.
Stopniowo na podstawie : indywidualnych doświadczeń, fantazji, potrzeb i rzeczywistych uzdolnień (tylko wtedy daje poczucie własnej tożsamości) jednostka
tworzy WYIDEALIZOWANY OBRAZ SIEBIE
- jednostka przypisuje sobie nieograniczone moce i uzdolnienia
- staje się bohaterem, geniuszem, świętym, bogiem
SAMOGLORYFIKACJA + POCZUCIE ZNACZENIA+ WYŻSZOŚCI NAD INNYMI
Jednostka idealizuje „wybrane” (konieczna, nieświadoma strategia) rozwiązanie podstawowego konfliktu:
uległość to dobroć, miłość- świętość, agresywność- siła itd.
3 SPOSOBY WALKI Z KONFLIKTEM PODSTAWOWYM
1. Gloryfikacja jednej postawy i wypieranie pozostałych dwóch
2. Izolacja sprzecznych postaw-tak, że przestają przedstawiać konflikt; nie widzi sprzeczności
3. Wszystkie postawy „pogodzone” w jednostce jako wyraz jej bogatej osobowości i uniwersalizmu
może dojść do IDENTYFIKACJI Z WYIDELIZOWANYM OBRAZEM SIEBIE
-jednostka staje się tym obrazem („ja” idealne staje się bardziej realne niż „ja” prawdziwe)
- jednostka sądzi, że już jest ideałem ( bez procesu dochodzenia do ideału-dlatego blokuje to prawdziwy rozwój )
- przemiana dotyczy samego jądra osobowości, odczuwania siebie, gdy „ja” prawdziwe zostało wcześniej „zmącone”
-jednostka coraz bardziej oddala się od „ja” prawdziwego do wyidealizowanego obrazu siebie, który staje się perspektywą z której patrzy na samą siebie
SAMOIEALIZACJA= neurotyczne całościowe rozwiązanie (nie dotyczy tylko konkretnego konfliktu)
-zapewnia zaspokojenie wszelkich wewnętrznych potrzeb
-uwalnia od uczucia zagubienia, niepokoju, poczucia mniejszej wartości, wewnętrznego rozdwojenia
-daje poczucie spełnienia
ze względu na powyższe korzyści rozwiązanie to staje się KOMPULSYWNE :
środowisko sprzyjające ® regularne występowanie ® regularne występowanie
nerwicom potrzeb kompulsywnych samoidealizacji
Samoidealizacja zmienia bieg całego rozwoju, ponieważ następuje przesunięcie wydatkowania energii – zasoby energii są zużywane na urzeczywistnianie „ja” idealnego, zamiast na realizację prawdziwego „ja” (jednostka nie ma energii na samorealizacje np. podejmowanie pewnych czynności zbliżających ją do tego, jaka chciałaby być)
jednostka szuka ekspresji dla swojego wyidealizowanego „ja”, aby je sprawdzić i potwierdzić w działaniu; „ja” idealne przenika do aspiracji, celów, układania sobie życia itd.
samoidealizacja rozwija się w zespół dążeń – tzw. POGOŃ ZA WIELKOŚCIĄ (jest jej jądrem), na który składa się:
1. POTRZEBA PERFEKCJI- dążenie to jest kształtowaniem całej osobowości wg idealnego modelu, dzięki systemowi nakazów i zakazów; najostrzejsza forma dążenia do urzeczywistnienia wyidealizowanego „ja”
2. NEUROTYCZNA AMBICJA- najbardziej uzewnętrznione dążenie do osiągania widomych sukcesów, rozszerza się na osiąganie perfekcji w każdej dziedzinie-przedmiot perfekcji zmienia się w ciągu zycia, przy czym „wybiera” obszary, w którym jest możliwie największa szansa na jej osiągnięcie, ale liczy się tak naprawdę osiągnięcie wyników. Jednostka czyni rzeczywiste wysiłki, żeby osiągnąć doskonałość (realne działania). Osiągnięcia mogą leżeć w kategorii:
-władzy
-prestiżu i znaczenia
Ambicja ta jest niezaspokajalna- po osiągnięciu celu nie zmniejsza się poczucie bezpieczeństwa, nie znika wrogość, nie maleje lęk-wewnętrzne cierpienie pozostaje równie dotkliwe
3. POTRZEBA MŚCIWEGO TRIUMFOWANIA-najbardziej destruktywny element; głównym celem jest narażenie innych na wstyd, upokorzenie lub pokonanie ich przez własny sukces; wynika z impulsywnych pragnień pomszczenia własnych upokorzeń doznanych w dzieciństwie; intensywność tej potrzeby jak i stopień jej uświadomienia są w różnych przypadkach różne (od zupełnej nieświadomości po jawne dążenie). Najczęściej jest ona najgłębiej ukrytym elementem pogoni za wielkością, a jej przejawem jest jedynie szaleńcza ambicja.
POGOŃ ZA WIELKOŚCIĄ jest wszechobejmującym, spójnym, swoistym kompleksem, a nie oddzielnymi tendencjami- u każdego neurotyka występuje swoista konstelacja tendencji; jedna z nich może dominować (i zmienia się to w ciągu życia), co nie implikuje nieobecności innych tendencji
Wspólne cechy elementów POGONI ZA WIELKOŚCIĄ:
1. kompulsywność
uwarunkowane wewnętrzną koniecznością wynikającą z neurotycznej struktury psychiki;przeciwieństwo spontanicznych pragnień i tendencji, będących ekspresją „ja” prawdziwego; jednostka musi być im posłuszna bez względu na swoje prawdziwe potrzeby i uczucia, zamiast „ja chcę” jest „ ja muszę”, po to aby nie narażać się na niepokój, poczucie winy itd.
Kryterium uznania za kompulsywne jest:
a) jednostka pod wpływem wewnętrznego nakazu dązy do wielkości, nawet kosztem własnego dobra (np.woli stracić wzrok niż pozycję prymusa)
b) bezwzględne nieliczenie się z realnymi możliwościami (np. zawsze musi być najbardziej atrakcyjna)
c) nienasycenie –po sukcesie, zwycięstwie odczuwa chwilową dumę, ale zaraz pojawia się zwątpienie czy lęk; nie daje satysfakcji i wytchnienia
d) reakcja na niepowodzenie- reakcje na frustracje są niezwykle ostre, niewspółmierne
do obiektywnego znaczenia konkretnej sytuacji, tym mocniejsze
im większa subiektywna waga tych dążeń, im mocniejsza potrzeba osiągnięcia celu
2. fantazja, imaginacja- nieograniczone możliwości
wyobraźnia jako ważne narzędzie w procesie samoidealizacji
wyobraźnia zdrowa: przybliża nas do prawdy o nas
Wyobraźnia u neurotyka
- działa tak samo jak u zdrowego ,ale spełnia dodatkowe funkcje, w których normalnie nie bierze udziału- służy neurotycznym potrzebom.
- obejmuje ona myślenie, ale też percepcję, wierzenia, uczucia
- zdeterminowana jest potrzebami
- dlatego jest trwała i mocna , co czyni ją płodną i niekonstruktywną
Rola jaką gra wyobraźnia w pogoni za wielkością przejawia się bezpośrednio, ale także w marzeniach na jawie (np. wyimaginowane rozmowy z drugimi osobami, marzenia o wielkiej romantycznej miłości itd.)- łatwe do uświadomienia dla neurotyka, że oddaje się fantazjom. Groźniejsze są misterne wszech obecne zniekształcenia rzeczywistości, których generowania jednostka nie jest świadoma.
Wyidealizowane „ja” nie jest raz stworzone- musi być cały czas podtrzymywane i wzmacnianie- neurotyk musi cały czas fałszować rzeczywistość.
Jego wyobraźnia musi „pracować ponad normę”, aby oddalać dowody z rzecywistości, mogące zaprzeczyć wyidelizowanemu obrazowi ja.
Wyobraźnia zmienia:
- jego opinie
- uczucia (np. nie odczuwa przykrości, bo ma potrzebę aby być kimś kogo nie można urazić)
Wyobraźnia zniekształca rzeczywistość zewnętrzną i wewnętrzną !!!
Do sposobów na nieuznawanie dowodów z rzeczywistości:
-nie dostrzega, zapomina, pomniejsza ich znaczenie
„ Gdyby nie rzeczywistość, wszystko byłoby ze mną w porządku.”
Dążenia do samogloryfikacji są dążeniami do wartości absolutnych, nieograniczonych
Wersja neurotyka: Dla mnie nie ma rzeczy niemożliwych!
Neurotyk nie dostrzega własnych granic, ograniczeń, nie potrafi ocenić rzeczywistych warunków. (brak czynnika kontrolującego)- ma on wadliwe hamulce wyobraźni. (Czasem neurotyk jest świadomy ograniczeń i wówczas wytwarza się u niego obawa przed niepowodzeniem- unika bujania w obłokach, boi się myśleć abstrakcyjnie, natomiast w głębi swej istoty wzbrania się przed uznaniem ograniczeń w co wierzy, że potrafi osiągnąć.)
Im bardziej osoba daje się ponieść wyobraźni tym bardziej odczuwa strach przed tym, co realne, okreslone itd. (np. czas, pieniądze, konkretne sformułowania, ostateczne decyzje)
Różnica między zdrowymi aspiracjami a neurotyczną pogonią za wielkością leży w tym, co stanowi ich siłę napędową- jest to różnica jakościowa!
Zdrowe aspiracje
z wrodzonej tendencji do rozwijania swoich wrodzonych potencjałów
z potrzeby aktualizacji wyidealizowanego „ja”
spontaniczna
kompulsywna
Nastawienie na rozwój, ewolucję
Nastawienie na wynik - Neurotyk nie działa by zbliżyć się do celu (nie wspina się szczebel po szczeblu), nie uczy się.
Prawda
Fantazja –ciągłe zniekształcanie rzeczywistości (dzięki wyobraźni)
Dostrzeganie granic realnych możliwości
Negowanie istnienia granic
Roz. II. NEUROTYCZNE WYMAGANIA.
...
chudytomasz