Genetyka i prawo.pdf

Genetyka

KWARTALNIK NAUKOWY

ZAKŁADU GENETYKI

MOLEKULARNEJ

I SĄDOWEJ

numer 1(8) | Wiosna 2010

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Collegium Medicum

Katedra Medycyny Sądowej

Botanika sądowa

Coraz skuteczniejsza broń w walce z przestępczością. Jakie możliwości dla współczesnej

kryminalistyki niesie za sobą ta dziedzina? O tym opowiada dr Heather Miller Coyle

z amerykańskiego Departamentu Nauk Sądowych Uniwersytetu New Haven.

> www.zgms.cm.umk.pl

i Prawo

Spis treści

NOWOŚCI W GENETYCE SĄDOWEJ

Drodzy Czytelnicy

Ślady biologiczne pochodzenia roślinnego stosunkowo

rzadko rosną do rangi kluczowych dowodów w sprawach

sądowych. Są jednak sytuacje, w których identyfikacja ro-

ślin może przynieść niemałe korzyści wymiarowi sprawie-

dliwości i organom ścigania. Jest to przyczyna, dla której

wśród nauk sądowych pojawiła się odrębna dyscyplina

– botanika sądowa. Od dawna wykorzystuje ona szereg

danych z zakresu budowy morfologicznej roślin

w celu dokonania ich klasyfikacji i określenia przynależ-

ności gatunkowej. W ciągu ostatnich kilku lat botanicy

sądowi coraz częściej sięgają jednak po metody badań

DNA, które pozwalają nie tylko na ustalenie gatunku, ale

również na określenie przynależności osobniczej roślinnej

próbki. Okazuje się, że metody genetyczne można szcze-

gólnie skutecznie wykorzystać w zwalczaniu przestępczo-

ści narkotykowej. Mimo to botaników sądowych

o uznanym autorytecie w środowisku międzynarodowym

jest wciąż bardzo niewielu. Jednym z nich jest dr Heather

Miller Coyle z Uniwersytetu New Haven (USA), której

oddajemy głos w bieżącym numerze naszego magazynu.

Opowiada ona m.in. o najbardziej spektakularnych spra-

wach, w których istotną rolę odegrały dowody biologiczne

pochodzenia roślinnego. W rubryce „Metody badawcze”

przybliżamy Państwu jeszcze bardziej szczegółowo techni-

ki biologii molekularnej w botanice sądowej wraz

z zakresem ich zastosowań.

Wraz z rozwojem cywilizacyjnym Europy doszło

do znacznego ograniczenia siedlisk wielu dzikich

zwierząt. Populacja wilka szarego, mimo wielu

prób jego reintrodukcji, wciąż w wielu krajach

zagrożona jest wyginięciem, a niemal we

wszystkich podlega ochronie gatunkowej.

O statnio, po wielu latach przerwy, kilka wil-

Ochrona wilka szarego

NOWOŚCI W GENETYCE SĄDOWEJ

Ochrona wilka szarego

Kocia baza danych

DNA i mRNA – równie użyteczne

4-5

METODY BADAWCZE

Roślina prawdę ci powie

Materiał roślinny może stanowić cenną informację w wielu kategoriach przestępstw – nie tylko

w przypadku zdarzeń narkotykowych, ale i np. przy ustalaniu sprawców zabójstw podczas

określenia powiązania pomiędzy oiarą, podejrzanym, przedmiotami użytymi podczas zbrodni,

a także miejscem, w którym doszło do przestępstwa.

czych watah pojawiło się w Apeninach

i Alpach zachodnich. Niestety, wiele osobni-

ków padło łupem kłusowników. Dzięki genetyce

sądowej udało się skierować podejrzenia związane

z wieloma nielegalnymi odstrzałami na pewnego

mieszkańca Ligurii. Zdradził go noszony przez nie-

go naszyjnik wykonany z 10 wilczych kłów. Udało

się z nich wyizolować DNA i ustalić genotypy dla

12 autosomalnych markerów STR oraz trzech

układów Y-STR, a także zbadać sekwencję regionu

kontrolnego mtDNA i obecność miejsca restrykcyj-

nego ZFX/ZFY pozwalającego określić płeć dawcy.

Wyniki pozwoliły stwierdzić, że poddane analizom

kły pochodziły od trzech basiorów i trzech wader

z włoskiej populacji wilków. Co więcej, okazało się,

że dwa spośród zidentyikowanych wilków były

już wcześniej genotypowane w ramach programu

ochrony wilka szarego. Śledztwo jest w toku.

6-9

STANDARDY I ATESTACJE

Atest dla najlepszych

Dr hab. Piotr Kozioł opowiada o zakończonym właśnie procesie atestacji laboratoriów

genetycznych, którego celem było udzielenie atestów na lata 2010–11 wielu polskim

ośrodkom wykonującym badania DNA. Kto wziął w nim udział i jak przebiegał sam proces?

10-11

WYWIAD NUMERU

Roślinny dowód, czyli rzecz o botanice sądowej

O roli botaniki we współczesnej kryminalistyce rozmawiamy z dr Heather Miller Coyle, ekspertem

z dziedziny genetyki sądowej specjalizującym się w metodyce analizy DNA roślin z Departamentu

Nauk Sądowych amerykańskiego Uniwersytetu New Haven.

Od początku istnienia naszego kwartalnika bardzo dużą

wagę przywiązujemy do jakości pracy laboratoriów gene-

tyczno-sądowych. Na szczęście poziom naszych uniwersy-

teckich ośrodków zdaje się być coraz wyższy, m.in. dzięki

uczestnictwu w polskich i międzynarodowych ćwicze-

niach międzylaboratoryjnych. Gorąco zachęcamy Państwa

do lektury rubryki „Standardy i atestacje”. Publikujemy

w niej listę laboratoriów, które uzyskały atest Polskiego

Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii (PTMSiK)

na genetyczne badania śladów biologicznych

w latach 2010-2011. Z przedstawionego zestawienia

wyłania się już obraz pewnej specjalizacji – niektóre labo-

ratoria dysponują najszerszym warsztatem badawczym,

inne reprezentują wysoki poziom, lecz w nieco węższym

zakresie. Po raz pierwszy – i to z całkiem dobrym skutkiem

– w atestacji wzięły udział wybrane laboratoria policyjne.

Z niezrozumiałych względów jedynie laboratoria pry-

watne (poza jednym wyjątkiem) nie były zainteresowane

sprawdzeniem swoich kompetencji poprzez uczestnictwo

w tym jedynym polskim programie. Tymczasem posiada-

nie atestu jest jednym z wyznaczników wysokiej jakości

pracy danego ośrodka. Warto zatem wziąć pod uwagę to

kryterium w wyborze biegłych, którzy mają służyć pomocą

w rozwiązywaniu trudnych spraw.

Kocia baza danych

DNA i mRNA

– równie użyteczne

Dowody rzeczowe w postaci zwierzęcego materiału biologicznego, wbrew temu, co sugerują

seriale telewizyjne, stosunkowo rzadko wykorzystywane są w toku śledztwa. Jest to dziwne

o tyle, że sierść kota czy psa, przeniesiona przez sprawcę na miejsce zdarzenia, może pozwolić

go zidentyikować, nawet jeśli on sam nie zostawi swojego materiału biologicznego.

12-15

CIEKAWE PRZYPADKI

Historia żółtego wymazu

Badania genetyczne, jeśli są wykonane w sposób nierzetelny i/lub z wykorzystaniem niewłaściwych

środków, mogą nie tylko nie naprowadzić na trop sprawcy, lecz skierować sprawę na zupełnie

niewłaściwy tor, o czym przekonał się nasz zakład biorący udział w analizie śladów pochodzących

z przestępstwa na tle seksualnym.

Coraz bardziej popularną metodą oznaczania

pochodzenia śladu biologicznego jest analiza

wyekstrahowanego z niego mRNA. Jak dotąd

nie istniał jeden zintegrowany zestaw testów

pozwalający odróżnić na poziomie molekular-

nym kilka rodzajów płynów ustrojowych.

P od koniec ub. roku opracowano test

multipleksowy obejmujący 11 markerów.

Pozwalają one nie tylko odróżnić krew

pełną od menstruacyjnej, ale też oznaczyć ślinę,

nasienie (zarówno zawierające plemniki, jak i ich

pozbawione) oraz wydzielinę z pochwy (skutecz-

ne zarówno u kobiet menstruujących,

w okresie menopauzalnym, w ciąży jak i po zabie-

gu histerektomii). Zazwyczaj oznaczenie

w oparciu o mRNA miało zastosowanie jedynie

przy większych ilościach dostępnego materiału

biologicznego, aby z pozostałej jego części można

było jeszcze wyizolować DNA niezbędny dla

dalszej identyikacji osobniczej. Niewielkie ilości

badanej substancji przestały jednak być już pro-

blemem, gdyż opracowano technikę pozwalającą

na jednoczesną ekstrakcję DNA i RNA bez szkody

dla żadnego z kwasów nukleinowych.

NA OKŁADCE:

Zdjęcia kwiatów otrzymane dzięki uprzejmości prof. dr. hab. Jacka Kubicy.

T ego rodzaju analizy nie są szczególnie

1394 koty z 25 różnych populacji światowych,

reprezentujące 26 ras. 83 proc. osobników

reprezentowało 12 głównych haplotypów.

Kolejne 8 proc. stanowiły haplotypy pochodne.

7,5 proc. kotów miało unikatową sekwencję

fragmentu mtDNA. Na podstawie uzyskanych

danych udało się udowodnić, że ten zaledwie

402-nukleotydowy fragment mtDNA cechują

wartości siły dyskryminacji wystarczające dla

celów sądowych.

Dr hab. Tomasz Grzybowski,

prof. UMK

WYDAWCA:

Zakład Genetyki Molekularnej i Sądowej

Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Collegium Medicum

REDAKTOR WYDANIA:

Tomasz Grzybowski

ZESPÓŁ REDAKCYJNY

Urszula Rogalla, Katarzyna Skonieczna,

Katarzyna Linkowska, Marcin Woźniak

KONCEPCJA, PROJEKT, EDYCJA:

NOVIMEDIA Content Publishing

www.novimedia.pl

skomplikowane chociażby ze względu na

fakt, że genetyk ma do dyspozycji nie tylko

cebulkę włosa, ale także komórki nabłonkowe

naniesione przez zwierzę podczas czyszczenia

futra. Co więcej, badanie włosia pozwala również

na identyikację fenotypową. Międzynarodowy

zespół badaczy podjął próbę utworzenia bazy

danych obejmującej fragment regionu kontrol-

nego mitochondrialnego DNA. Jak dotąd zbadano

Zostały podjęte wszelkie środki, aby zawarte w publikacji informacje

były dokładne i aktualne w dniu oddania do druku. Rozpowszechnianie

materiałów redakcyjnych bez pisemnej zgody wydawcy jest zabronione.

Redakcja: Urszula Rogalla

Genetyka i Prawo 3

METODY BADAWCZE

Roślina prawdę ci powie…

Wartościowe

rcbL oraz matK

W praktyce sądowej spotyka się przypadki, w których jednym z zabezpieczonych dowodów jest

materiał pochodzenia roślinnego. W większości mowa tu o przestępstwach narkotykowych.

potwierdzenie lub wykluczenie, iż analizowane

próbki pochodzą od jednego osobnika. Zatem

możliwym jest zbadanie, czy znaleziony u po-

dejrzanego ślad w postaci materiału roślinnego

pochodzi z określonej rośliny występującej np. na

miejscu zbrodni. Jak wykazuje praktyka biegłych

sądowych z dziedziny genetyki, zastosowanie

panelu zaledwie czterech różnych sekwencji

typu STR do analizy liści dębu znalezionych w

samochodzie podejrzanego o zabójstwo męż-

czyzny (jedynym dowodzie w badanej sprawie

mogącym świadczyć o obecności podejrzanego

na miejscu zbrodni) pozwoliło wykluczyć, iż po-

chodzą one z drzew rosnących w miejscu znale-

zienia ciała oiary. Choć w powyższym przypadku

przeprowadzone analizy genetyczne doprowa-

dziły w efekcie do stwierdzenia braku związku

pomiędzy podejrzanym a miejscem znalezienia

ciała oiary, to potencjalnie badania markerów

typu STR śladów pochodzenia roślinnego mogą

stanowić istotny element łączący oiarę ze spraw-

cą. Ponadto opisywana wyżej metodologia może

być również wykorzystana podczas badań

roślin z rodzaju konopi do ustalania potencjal-

nych powiązań pomiędzy osobami zaan-

gażowanymi w przestępstwa narkotykowe.

W przeprowadzonych do tej pory analizach

zaobserwowano, że rośliny z jednej, klonalnie

rozmnażanej uprawy charakteryzują się tym

samym genotypem (a więc charakteryzuje je

obecność tego samego wzoru w obrębie se-

kwencji mikrosatelitarnych), natomiast wykazują

istotne różnice pomiędzy różnymi, niezależnymi,

klonalnymi hodowlami. W związku z powyższym

sugeruje się, że badania genetycznych markerów

typu STR mogą znaleźć potencjalne zastosowa-

nie w celu identyikacji i indywidualizacji roślin z

rodzaju konopi. Mogą one w przyszłości stanowić

podstawę do określania współzależności pomię-

dzy hodowcami, osobami rozprowadzającymi,

a nabywcami konopi.

W ostatnich latach intensywne badania pro-

wadzone przez Consortium for the Barcode

of Life Plant Working Group, międzyna-

rodową grupę badawczą pracującą nad

zastosowaniem analiz DNA do klasyikacji

roślin, zaowocowały wytypowaniem dwóch

regionów w DNA chloroplastowym: rcbL oraz

matK. Ich zsekwencjonowanie pozwala na

klasyikację każdej badanej rośliny w obrębie

rodzaju, a w ponad 70 proc. przypadków

badanych roślin umożliwia określenie kon-

kretnego gatunku, do jakiego analizowany

materiał należy. Obecnie prowadzone są

badania uzupełniające, które w efekcie mają

prowadzić do uzyskania markerów genetycz-

nych, na podstawie których każdy materiał

roślinny będzie można zakwaliikować do

konkretnego gatunku roślin. Ich wyniki

mogą w przyszłości znaleźć zastosowanie

także w medycynie sądowej, służąc do

rutynowej oceny przynależności gatunkowej

badanych próbek.

może stanowić cenną informację w wielu

kategoriach przestępstw, np. przy ustala-

niu sprawców zabójstw podczas określenia

powiązania pomiędzy oiarą, podejrzanym,

przedmiotami użytymi podczas zbrodni, a także

miejscem, w którym doszło do przestępstwa.

W szczególności gdy podczas popełniania

zbrodni materiał roślinny został przeniesiony

z jednego miejsca na drugie.

Kiedy sięgnąć po testy DNA?

W genetyce sądowej określenie przynależności

gatunkowej badanego śladu pochodzenia

roślinnego najczęściej wykonywano w sprawach

związanych z przestępczością narkotykową,

w celu ustalenia obecności roślin z gatunku

Cannabis sativa L. (konopi siewnych). Z raportów

wynika, że do chwili obecnej najczęściej

w tego typu oznaczeniach dokonywano analizy

za pomocą testów genetycznych opartych na

sekwencjonowaniu regionów DNA – zarówno

jądrowego – ITS1, ITS2, jak i chloroplastowego

– trnL. Zaletami wykonania diagnostycznych

analiz genetycznych jest stosunkowo krótki czas

ich realizacji oraz niewielka ilość koniecznego do

przeprowadzenia badania materiału wyjściowe-

go. Stanowić go mogą śladowe ilości rozdrob-

nionych roślin pozostawione np. na rękach osób

mających z nimi styczność lub przedmiotach

będących z tymi osobami w bezpośrednim

kontakcie. Zatem wartym zauważenia jest fakt,

że nawet w przypadkach, gdy analiza materiału

roślinnego klasycznymi metodami botanicz-

nymi i/lub biochemicznymi (tj. w przypadku

konopi analiza w kierunku obecności THC) nie

jest możliwa – ze względu na zbyt małą ilość

materiału wyjściowego – istnieje możliwość

przeprowadzenia testu DNA, pozwalającego

jednoznacznie wskazać źródło pochodzenia ba-

danej próbki. W niektórych typach przestępstw

określenie tylko przynależności gatunkowej nie

jest wystarczającym dowodem. Potrzebna jest

dokładniejsza analiza pozwalająca ustalić, czy

badany fragment materiału roślinnego pochodzi

z konkretnej rośliny, np. występującej w miejscu

zbrodni. Jedna z pierwszych tego typu analiz

została przeprowadzona z wykorzystaniem

techniki losowej ampliikacji polimoricznego

DNA, tzw. RAPD-PCR, która pozwala odróżnić

od siebie badane osobniki. Powyżej opisywaną

technikę zastosowano w przypadku ustalenia

sprawcy zabójstwa kobiety, której ciało odnale-

ziono w pobliżu drzewa na pustyni w Arizonie.

Udowodnienie, że znalezione w samochodzie

podejrzanego strąki nasion pochodzą z tego

konkretnego drzewa (do analizy porównawczej

wybrano również kilka innych osobników nale-

żących do tego samego gatunku), przy którym

znaleziono ciało oiary, spowodowało jego

przyznanie się do winy.

Niezrównane markery STR

Obecnie najczęściej wykorzystywaną analizą

genetyczną w identyikacji roślin jest analiza

sekwencji krótkich powtórzeń tandemowych,

tzw. sekwencji mikrosatelitarnych lub STR. Jest

ona również powszechnie stosowana w celach

identyikacyjnych ludzkiego DNA. Ze względu

na obserwowany wysoki stopień zróżnicowania

w liczbie powtórzeń w obrębie danej sekwencji

mikrosatelitarnej oraz faktu występowania wielu

różnych sekwencji typu STR u danego osobni-

ka, analiza panelu takich sekwencji umożliwia

z wysokim stopniem prawdopodobieństwa

Identyikacja śladu roślinnego

Pierwszym krokiem podczas analizy materiału

pochodzenia roślinnego będącego dowodem

w sprawach sądowych jest wskazanie do jakiego

gatunku roślin dany ślad należy. W przeszłości

powyższe analizy opierały się głównie na bada-

niach morfologicznych cech roślin

i ograniczone były do takich dowodów, w któ-

rych dysponowano nienaruszonym materiałem,

np. całymi liśćmi. Jednak w praktyce sądowej

często obserwuje się, że materiał będący

przedmiotem badań jest w znacznym stopniu

pofragmentowany, co z oczywistych względów

utrudnia, a w niektórych przypadkach unie-

możliwia wykonanie jego oceny tradycyjnymi

metodami botanicznymi. Obecnie klasyikacji

biologicznej badanego materiału roślinnego

można dokonać na podstawie analizy jego

DNA. U roślin materiał genetyczny zawarty jest

w trzech różnych organellach komórkowych:

jądrze, chloroplastach oraz mitochondriach. Aby

odróżnić od siebie odmienne gatunki organi-

zmów żywych na podstawie DNA i usystema-

tyzować je, do analizy molekularnej wybiera się

takie sekwencje materiału genetycznego, które

wykazują dużą zmienność pomiędzy różnymi

gatunkami, ale zarazem są mało zmienne w

obrębie danego gatunku. W przypadku próbek

pochodzenia roślinnego opisywane powyżej

cechy można przypisać fragmentom DNA zloka-

lizowanym zarówno w jądrze komórkowym

(np.: ITS1, ITS2), jak i chloroplaście (np.: rcbL, trnL,

matK, ndhF). Do chwili obecnej dla niektórych

z ww. markerów zostały opracowane gotowe te-

sty genetyczne, które można wykorzystać w celu

identyikacji gatunkowej materiału roślinnego.

Katarzyna Skonieczna

Nawet w przypadkach,

gdy analiza materiału

roślinnego klasycznymi

metodami botanicznymi

i/lub biochemicznymi nie

jest możliwa (...) istnieje

możliwość przeprowa-

dzenia testu DNA, pozwa-

lającego jednoznacznie

wskazać źródło pocho-

dzenia badanej próbki.

Udowodnienie,

że znalezione

w samochodzie

podejrzanego

strąki nasion po-

chodzą z drze-

wa, przy którym

znaleziono ciało

oiary, spowodo-

wało jego przy-

znanie się do

winy.

4 Genetyka i Prawo

Genetyka i Prawo 5

J ak wskazują doniesienia, materiał roślinny

STANDARDY I ATESTACJE

Atest dla najlepszych

Atestacja ośrodków wykonujących badania DNA sprzyja ustalaniu norm, a także ocen prawidło-

wości analiz laboratoryjnych i opiniowania. Jest jednym z najważniejszych środków wykorzysty-

wanych w celu zapewnienia wysokiego poziomu ekspertyz z zakresu genetyki sądowej.

Tomasz Grzybowski

Komisja Genetyki Sądowej PTMSiK za-

kończyła program atestacji laboratoriów

genetycznych i udzieliła atestów na lata

2010–11. Jakie laboratoria zdecydowały się

na uczestnictwo w tym programie?

ne (ślad nr 1). Analiza nadesłanych wyników

wykazała, że atestacja spełniła swoje zadania

i przyczyniła się do podniesienia poziomu

naszych ekspertyz.

z atestowanych laboratoriów. Problemem

okazało się również wnioskowanie odnośnie do

wyników mieszaniny osób w śladzie 1 i to zarów-

no na etapie oceny, która próbka porównawcza

jest lub nie jest obecna w śladzie, jak również na

etapie obliczeń probabilistycznych. Dodatko-

wą jakość atestacji można by uzyskać, gdyby

uczestnicy byli zobowiązani opracować opinię

i odpowiedzieć na pytania w hipotetycznych

sytuacjach, np.: sytuacja I dla śladu nr 1: „Zaginął

mężczyzna, który ostatni raz był widziany

w towarzystwie dwóch kobiet A i B. W mieszka-

niu pani A znaleziono ślady krwi. Jako materiał

porównawczy zabezpieczono krew pani B i krew

brata zaginionego mężczyzny. Należałoby odpo-

wiedzieć na pytanie: Czy zabezpieczony ślad jest

krwią ludzką, czy może pochodzić od zaginione-

go mężczyzny? Sytuacja II dla śladu

nr 2: „W miejscowości X znaleziono martwe

zwierzę (kozę domową) ze śladami brutalnego

znęcania się, co, zgodnie z kodeksem karnym,

podlega karze. Istnieje podejrzenie, że sprawcą

czynu jest XY o skłonnościach zooila. Na miej-

Tomasz Grzybowski

Czy prawidłowe oznaczenie próbek wy-

magało od uczestniczących laboratoriów

zastosowania jakiś niestandardowych metod

badawczych? Jak ocenia Pan stopień trudno-

ści tego eksperymentu?

Wiele laboratoriów

(...) z powodzeniem

przystępuje również

do międzynarodowych

atestacji, reprezentując

wysoki, europejski

poziom badań. Sądzę,

że część z naszych labo-

ratoriów jest gotowa do

wdrożenia najwyższych

standardów...

Dr hab. Piotr Kozioł

W atestacji w zakresie badań DNA w śladach

biologicznych wzięło udział 18 laboratoriów:

wszystkie laboratoria genetyczne z Katedr

i Zakładów Medycyny Sądowej (KiZMS), labo-

ratorium Instytutu Ekspertyz Sądowych, pięć

laboratoriów policyjnych i jedno laboratorium

Spółki z o.o.

Dr hab. Piotr Kozioł

Ocenie atestacyjnej podlegało prawidłowe ge-

notypowanie markerów autosomalnych, Y-STR

i mtDNA, natomiast przeprowadzenie badań

wstępnych rodzaju substancji biologicznej, jak

również wykonanie obliczeń statystycznych,

było opcjonalne, a zatem można było je pomi-

nąć bez wpływu na końcową ocenę.

A jednak to właśnie identyikacja rodzaju śladu

i ustalenie jego pochodzenia gatunkowego

wymagały niestandardowego podejścia. Moja

Tomasz Grzybowski

W laboratorium genetyki sądowej KiZMS

w Lublinie przygotowano próbki do atestacji

w zakresie śladów biologicznych. Czy ze-

chciałby Pan krótko je scharakteryzować?

Dr hab. Piotr Kozioł

Zgodnie z zasadami przyjętymi przez Komisję

przygotowano dwa ślady biologiczne oraz dwie

próbki materiału porównawczego. Ślad

nr 1 stanowiła mieszanina krwi dwóch kobiet

i jednego mężczyzny, natomiast ślad nr 2 przy-

gotowano w ten sposób, że na nasiąknięty krwią

zwierzęcą fragment worka lnianego naniesiono

niewielką plamę nasienia ludzkiego. Próbki

porównawcze stanowiła krew jednej z kobiet

oraz brat (rodzony) mężczyzny, którego krew

użyto do przygotowania śladu nr 1. W użytym

materiale należało prawidłowo określić geno-

typy w zakresie podstawowym, wymienionym

w regulaminie atestacji. Zakres ten mógł być

poszerzony o zadeklarowane dodatkowe układy

autosomalnych markerów DNA i układów Y-STR

oraz mitochondrialnego DNA. Przygotowując

ślady do atestacji zwrócono uwagę uczestników

na dwa aspekty: po pierwsze, że badania rodzaju

śladu i jego gatunkowego pochodzenia są bar-

dzo ważne (ślad nr 2), po drugie, że wyciąganie

wniosków z wyników dotyczących mieszanin

jest trudne i niekiedy bardzo kontrowersyj-

laboratoriów wzięło udział w atestacji w zakresie

badań DNA w śladach biologicznych

pierwsza uwaga dotyczy wyników badań, które

wykazały, że ogólnie uznawany za specyiczny

test na obecność śliny daje dodatnie wyniki

z… nasieniem. Oznaczenie gatunku zwierzęcia

było bardzo trudne z uwagi na fakt, że należało

albo na etapie badań wizualizacyjnych pod UV

oddzielić materiał zakrwawiony od miejsc, gdzie

dodatkowo było nasienie i tradycyjnymi meto-

dami immunologicznymi próbować oznaczyć

gatunek zwierzęcia, albo opracować oryginalną

metodę tzw. lizy preferencyjnej, pozwalającej

na oddzielenie mtDNA krwi koziej od mtDNA

plemników nasienia ludzkiego, a następnie

zsekwencjonować fragment cytochromu b

w celu identyikacji gatunku. Właśnie tę drugą

możliwość z powodzeniem zastosowało jedno

scu zdarzenia zabezpieczono fragmenty worka

nasiąkniętego brunatną substancją, na której

ujawniono dodatkowo w świetle UV opalizujące

szarooliwkowe plamy”. Należałoby odpo-

wiedzieć na pytanie: Czy zabezpieczony ślad

biologiczny jest krwią kozy domowej, człowieka

lub innego zwierzęcia oraz czy obecne są inne

ślady biologiczne (np. nasienie męskie) i czy

mogą pochodzić od XY? Moim zdaniem tego

typu spekulacje mogłyby być podjęte

w kolejnej atestacji.

Tomasz Grzybowski

Czy Komisja zauważyła jakieś błędy podczas

oceny wyników badań nadesłanych przez

uczestniczące laboratoria?

6 Genetyka i Prawo

Genetyka i Prawo 7

STANDARDY I ATESTACJE

Dr hab. Piotr Kozioł

Ocena wyników atestacji została dokonana

przez Komisję Genetyki Sądowej w grudniu

2009 r. Z początkiem 2010 r. poszczególne

laboratoria uzyskały atesty na badania DNA

w śladach biologicznych na lata 2010-2011.

Zgodnie z ustaleniami z Przewodniczącą Komisji

prof. Zoią Szczerkowską, szczegółowy raport

i podsumowanie wyników atestacji zostanie

przedstawione podczas sesji genetyki sądowej

w czasie XV Zjazdu Polskiego Towarzystwa

Medycyny Sądowej i Kryminologii w Gdańsku i

mam nadzieję, że będzie on przedmiotem żywej

dyskusji uczestników Zjazdu. Mogę jedynie

zauważyć, że nie wszystkie laboratoria uzyskały

atest w zadeklarowanym zakresie badań.

Tomasz Grzybowski

Jak ocenia Pan poziom polskich laboratoriów

genetyczno-sądowych? Czy można zauwa-

żyć w tym zakresie pewien postęp od czasu

poprzedniej atestacji (na lata 2008-2009)?

dysponują wysoce specjalistyczną aparaturą do

izolacji DNA, jego oceny ilościowej i jakościowej,

do ampliikacji markerów STR oraz genoty-

powania. Wiele laboratoriów, oprócz krajowej

atestacji, z powodzeniem przystępuje również

do międzynarodowych atestacji, reprezentując

wysoki, europejski poziom badań. Sądzę, że

część z naszych laboratoriów jest gotowa do

wdrożenia najwyższych standardów jakości

zgodnych z wymaganiami normy ISO 17025.

Możemy sobie życzyć, aby wszystkie elementy

uwzględniane w atestacji stanowiły standard

w rutynowych ekspertyzach genetycznych.

BIOGRAM

Współautor 139 prac nauko-

wych, w tym 76 artykułów

w krajowych i zagranicznych

czasopismach naukowych.

Dr hab. Piotr Kozioł

Uczestniczyłem we wszystkich atestacjach

laboratoriów genetyki sądowej organizowanych

w ramach działania Komisji Genetyki Sądowej

PTMSiK (pierwsza obradowała w 1993 r.). Stwier-

dzam, że laboratoria genetyki sądowej obecnie

wykazały ogromny postęp, a równanie poziomu

do najlepszych laboratoriów jest szczególnie

widoczne, gdy porównujemy wyniki ostatniej

atestacji z poprzednią. Wszystkie laboratoria

DR HAB. N. MED.

PIOTR KOZIOŁ

Absolwent Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMCS w Lublinie ,

dr n. przyr. AM w Lublinie, pracownik naukowo-dydaktyczny Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej UM

w Lublinie. Od wczesnych lat 70. rozwijał metody genetycznego ustalania pokrewieństwa, badania

populacyjne markerów genetycznych, jak również techniki identyikacji śladów biologicznych. Jest

jednym z prekursorów badań polimorizmu DNA w Polsce dla potrzeb ekspertyzy ustalania ojcostwa.

Laboratoria uzyskały atesty na badania DNA w śladach biologicz-

nych w różnym zakresie (patrz ramki).

KOMU ATESTY?

Atest na badania DNA w zakresie podstawowym, poszerzonym o pięć dodatkowych markerów autosomalnych

i Y-STR oraz mtDNA (HV1, HV2), otrzymały następujące laboratoria:

1. Laboratorium Genetyki Sądowej Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

2. Laboratorium Genetyki Sądowej Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

3. Laboratorium Zakładu Genetyki Molekularnej i Sądowej Katedry Medycyny Sądowej Collegium Medicum UMK

w Bydgoszczy.

4. Laboratorium Genetyki Sądowej Zakładu Technik Molekularnych Katedry Medycyny Sądowej Akademii Medycznej

we Wrocławiu.

5. Laboratorium Genetyki Sądowej Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie.

Atest na badania DNA w zakresie podstawowym, poszerzonym o markery Y-STR oraz w zakresie mtDNA (HV1),

uzyskało Laboratorium Genetyki Sądowej Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego

w Warszawie.

Atesty na badania DNA w zakresie podstawowym, poszerzonym o dodatkowe markery autosomalne

i Y-STR, uzyskały następujące laboratoria:

1. Laboratorium Genetyki Sądowej Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

2. Laboratorium Genetyki Sądowej Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego

w Katowicach.

3. Laboratorium Genetyki Sądowej Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

4. Laboratorium Genetyki Sądowej Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

5. Laboratorium Genetyki Sądowej Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Collegium Medicum UJ w Krakowie.

6. Laboratorium Kryminalistyczne KWP w Gdańsku.

7. Laboratorium Kryminalistyczne KWP w Lublinie.

8. Laboratorium Kryminalistyczne KWP w Łodzi.

Atest na badania DNA w śladach biologicznych w zakresie podstawowym, poszerzonym o markery Y-STR,

uzyskało Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Komendy Głównej Policji w Warszawie.

Atesty na badania DNA w śladach biologicznych w zakresie podstawowym uzyskało:

1. Laboratorium Genetyki Sądowej Zakładu Medycyny Sądowej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.

2. Laboratorium Kryminalistyczne KWP w Katowicach.

Atestu na badania DNA w śladach biologicznych nie uzyskało Laboratorium Genetyki Medycznej,

Centrum Badań DNA w Poznaniu.

8 Genetyka i Prawo

Genetyka i Prawo 9

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: