Zgryz - stosunek łuków zębowych szczęki i żuchwy podczas ruchów żuchwy. W zgryzie każdy ząb styka się z dwoma zębami drugiej szczęki (tzw. triady) (oprócz dolnych siekaczy środkowych i górnych trzecich zębów trzonowych, które stykają się z jednym zębem).
Charakteryzuje się następującymi cechami; siekacze górne pokrywają 1/3 wysokości wargowych powierzchni zębów dolnych; zęby boczne górne pokrywają policzkowe guzki zębów bocznych dolnych; stosunek pierwszych trzonowców wyraża się zaklinowaniem guzka policzkowego dośrodkowego zęba górnego w przestrzeni międzyguzkowej zęba dolnego; w czasie zwarcia łuków zębowych każdy ząb styka się z dwoma zębami antagonistycznymi (z wyjątkiem centralnego siekacza górnego i górnego trzeciego trzonowca); przy czym zęby sieczne górne są wychylone do przodu w granicach od 5 do 15° w stosunku do podstawy szczęki, a siekacze dolne w granicach od 0 do 5 °.
Prawidłowy stosunek zębów szczęki i żuchwy czyli zgryz to taki, kiedy każdy ząb styka się z dwoma zębami przeciwległej szczęki (z wyjątkiem dolnych siekaczy środkowych i górnych trzecich trzonowców, które stykają się z jednym zębem) oraz zęby górne wystają poza zęby dolne. Każde inne ustawienie zębów, kiedy zęby górne i dolne stykają się ze sobą w nieprawidłowy sposób uznaje się za wadę zgryzu.
Rodzaje wad zgryzu
Ze względu na ustawienie zębów górnych względem dolnych rozpoznaje się:
· Zgryz otwarty - zgryz w którym między zębami górnymi a dolnymi możemy dostrzec prześwit czyli zęby górne nie kontaktują się z zębami dolnymi. Wydłuża się dolny odcinek twarzy
· Zgryz głęboki - zgryz w którym zęby górne zakrywają zęby dolne powyżej normy np. w odcinku przednim zęby górne zakrywają powyżej 2/3 wysokości zębów dolnych
· Tyłozgryz – zgryz w którym zęby górne znajdują się znacznie przed zębami dolnymi. Stanowi 70% wszystkich wad zgryzu. Temu ustawieniu żuchwy lub dolnego łuku zębowego towarzyszy wychylenie (ku przodowi) siekaczy górnych czyli protruzja lub przechylenie siekaczy - retruzja.
· Przodozgryz - zgryz w którym zęby przednie dolne znajdują się przed zębami górnymi. Wada ta przejawia się w rysach twarzy wysunięciem wargi dolnej.
· Zgryz krzyżowy - zgryz w którym którykolwiek z zębów dolnych jest położony na zewnątrz w stosunku do zębów górnych, prawidłowo wszystkie zęby górne powinny być na zewnątrz dolnych / część górnego łuku zębowego zachodzi na dolny, a część nie/. W takich sytuacjach dochodzi łatwiej do powstania próchnicy, bo trudniej jest takie zęby czyścić.
· Stłoczenia – zgryz w którym z powodu braku miejsca zęby są obrócone lub położone na zewnątrz lub do wewnątrz w stosunku do innych zębów
· Zęby odseparowane – zgryz w którym z powodu nadmiaru miejsca zęby są tak położone że nie kontaktują ze sobą a między nimi znajdują się widoczne "szpary"
· Zęby nadliczbowe
· Braki zębowe (braki zawiązków lub po ekstrakcjach zębów - przerwa między zębami po usunięciu zęba lub wskutek jego braku powoduje przemieszczenie się zębów sąsiednich w szczęce i żuchwie co powoduje nieprawidłowości w zgryzie)
· Rozszczepy podniebienia
· Zaburzeń w rozwoju szczęki lub żuchwy
Ustawienie łuków zębowych szczęki i żuchwy (czyli dolnej szczęki) kształtuje się w pierwszych latach życia dziecka. Większość wad zgryzu można korygować. Najpierw jednak trzeba je zauważyć.
- tyłozgryz (najczęstsza wada, zwykle nabyta) - polega na cofnięciu żuchwy w stosunku do zębów szczęki. Dziecko może mieć problem z gryzieniem i żuciem.
- przodozgryz (wada na ogół genetyczna) - żuchwa jest wysunięta do przodu. U malca kształtuje się wysunięta warga dolna. Ma on problemy z prawidłową wymową /powstaje w wyniku nadmiernego wzrostu żuchwy ku przodowi lub zahamowania wzrostu szczęki; może być całkowity lub częściowy/.
- zgryz otwarty (najczęściej nabyty) - brak kontaktu między górnymi i dolnymi zębami na pewnym odcinku. Dolny odcinek twarzy malca nienaturalnie się wydłuża, a jego usta pozostają niedomknięte. Na ogół występuje seplenienie.
- zgryz głęboki (wrodzony) - siekacze górne zakrywają większą część siekaczy dolnych. Broda zbliża się zbytnio do nosa.
- zgryz krzyżowy (przeważnie nabyty) -(tzn. gdy którykolwiek z zębów dolnych jest położony na zewnątrz w stosunku do zębów górnych prawidłowo wszystkie zęby górne powinny być na zewnątrz dolnych ) Dziecko woli żuć po jednej stronie - prawej lub lewej. Sprzymierzeńcy ładnego uśmiechu Jeśli zgryz dziecka budzi twoje wątpliwości, skonsultuj się jak najwcześniej z ortodontą.
U dzieci najczęściej występuje tyłozgryz oraz zgryz otwarty, które to wady przeważnie są następstwem ssania smoczka, palca czy obgryzania paznokci są także wadami wrodzonymi. Natomiast u młodzieży i osób dorosłych najczęściej występują nieprawidłowości zębowe (zęby obrócone, przemieszczone, zęby rosnące poza łukiem – nie zmieściły się, zatrzymane w kości – nie wyrosły). Wady zgryzu koryguje się za pomocą aparatów ortodontycznych, które dzieli się na stałe i ruchome.
1. Płytka przedsionkowa. Plastikowy łuk z kółkiem (jak przy smoczku). Dziecko nosi ją, gdy ma tyłozgryz albo zgryz otwarty. Najbardziej pomocna jest podczas odzwyczajania od szkodliwych nawyków, np. ssania kciuka i smoczka.
2. Aparat ruchomy. Stosuje się go bez względu na to, czy malec ma zęby mleczne czy uzębienie mieszane (mleczne i stałe) - ważne, by był gotowy do współpracy z ortodontą (wytrzymał robienie wycisków zębów). Dziecko nosi aparat w nocy i przez kilka godzin w dzień. Leczenie trwa 3-5 lat.
Aparaty stałe składają się widocznych na powierzchni zęba przyklejonych zameczków, pierścieni zakładanych na zęby trzonowe oraz drutów przebiegających między zamkami a pierścieniami, które systematyczni , średnio raz na miesiąc są wymieniane. Aparaty stałe zakłada się na około 2 lata, po czym następuje leczenie podtrzymujące uzyskaną korekcję wady za pomocą innych aparatów bądź specjalistycznych szyn.
3. Ćwiczenia mięśni twarzy (mioterapia). Pomagają w leczeniu ortodontycznym - wpływając na prawidłową pracę mięśni, wspomagają rozwój szczęki i żuchwy.
4. Usunięcie przerośniętego trzeciego migdałka.
Uważnie obserwuj zęby dziecka i idź z nim do ortodonty, jeżeli:
- Zęby są nierównej długości, tzn. nierównomiernie się ścierają (porównaj np. górne "czwórki").
- Kły (czyli górne "trójki") blokują ruch żuchwy do przodu.
- Dziecko musi obniżyć dolną szczękę i wysunąć ją do przodu, jeśli chce coś ugryźć.
- Na połowie łuku zęby dolne zachodzą na górne, a po drugiej stronie zgryz jest prawidłowy.
- Zęby stałe nie rosną równo obok siebie (tzn. "w jednej linii").
- Górne zęby zachodzą na dolne w taki sposób, że zasłaniają mniej więcej połowę ich długości.
- Górne "trójki" dotykają "trójek" albo "trójek" i "czwórek" dolnych.
- Między zębami górnymi i dolnymi w kontakcie nie ma wolnej przestrzeni ("wewnętrzna" strona górnych zębów dotyka "zewnętrznej" strony dolnych).
Zastępowanie zębów mlecznych stałymi trwa kilka lat. Jeżeli dziecko zbyt wcześnie straci mleczaki z powodu próchnicy, kość nie wykształci się ani nie rozrośnie prawidłowo. Efekt? Zęby stałe (które są większe od mlecznych) nie mają wystarczająco miejsca, więc będą rosły np. poza łukiem. Jeśli tak się stanie, trzeba iść z dzieckiem do ortodonty, który zaleci odpowiedni aparat. Może też założyć w miejscach pustych po mleczakach tzw. "utrzymywacze przestrzeni".
Jakie są najczęstsze wady zgryzu?
Skąd się biorą wady zgryzu
Najczęstszym powodem są zaburzenia w czynności wysuwania żuchwy. Powstają wtedy tzw. tyłozgryzy, które stanowią 70 % wszystkich wad. W tyłozgryzie, jak sama nazwa wskazuje, dolny łuk zębowy jest w stosunku do łuku górnego przesunięty do tyłu, zęby dolne są cofnięte. Po to, by odgryźć kawałek pokarmu, dziecko musi obniżyć żuchwę i wysunąć ją do przodu. To bardzo niewygodne, a i twarz nie wygląda najpiękniej. Przypuszczamy, że ta wada powstaje najprawdopodobniej na skutek niewłaściwej pielęgnacji dziecka i żywienia.Blisko 3 % wad zaliczamy do grupy przodozgryzu, czyli łuk dolny, wysunięty jest do przodu. To właśnie ta charakterystyczna broda albo inaczej warga Habsburgów. Twarz ma wtedy gangsterski wygląd. Warga Habsburgów uważana jest za wadę wywoływaną przede wszystkim przez czynniki genetyczne.
Następna grupa wad polega na asymetrii w zwieraniu się łuków zębowych. Na połowie łuku zęby dolne zachodzą na zęby górne, a po drugiej stronie wszystko jest w porządku. Może się to zdarzyć u dziecka, które gryzie jedną stroną szczęki, bo po drugiej stronie, np. brakuje mu zęba albo kilku zębów. Są to wady poprzeczne, czyli zgryzy krzyżowe. Ograniczają się np. do przedniego odcinka łuku zębowego albo do odcinka bocznego. W obu przypadkach tylko grupa zębów zwiera się nieprawidłowo. To znaczy zęby dolne zachodzą na górne.Kolejna grupa wad polega na tym, że zęby nie schodzą się na pewnym odcinku. Między powierzchniami żującymi lub brzegami siecznymi jest szpara - są to tzw. zgryzy otwarte. Wydłuża się wówczas dolny odcinek twarzy. Pewną odmianą tej grupy wad jest zgryz głęboki, który polega na tym, że zęby górne nadmiernie zachodzą na dolne i wtedy broda bardzo zbliża się do nosa.
skrzydlaty86