Objawy schizofrenii wielokrotnie opisano dokładnie, w różny sposób je porządkując i nazywając. Ustalono też, nie budzące większych kontrowersji, sposoby rozpoznawania tej choroby. Wiele wiadomo też o przeżyciach samych chorych i o tym, w jaki sposób choroba może wpłynąć na ich życie. Jednak pytanie o istotę choroby pozostaje bez jednoznacznej odpowiedzi. Odpowiedź taka nie może omijać wyjaśnienia przyczyn choroby i prowadzących do niej procesów, te zaś są ciągle hipotetyczne. Z pytaniem o istotę schizofrenii wiążą się podejmowane wielokrotnie próby wskazania wśród licznych objawów schizofrenii objawów uważanych za wiodące, w pewnym sensie pierwotne czy stanowiące najgłębszy rdzeń choroby. Do pojęć z kręgu tych koncepcji należą:
· zaburzenia jaźni („ja”) – zaburzenia poczucia własnej żywotności, autorstwa własnych procesów psychicznych i zachowań, wewnętrznej osobowościowej spójności, granic między sobą a otoczeniem oraz własnej tożsamości. Te niezmiernie głębokie przejawy ludzkiej psychiczności i duchowości w schizofrenii ulegają zmianie i zaburzeniu.
· zaburzenia podstawowe, pierwotne – pojęcie pojawiające się w różnych teoriach wskazujące na hipotetyczny najgłębszy proces chorobowy, mający być właściwym podłożem i przyczyną wtórnych objawów i zaburzeń. Za objawy podstawowe, czyli ściśle związane z procesem podstawowym, uważano m.in. formalne zaburzenia myślenia (myślenie autystyczno-niezdyscyplinowane, dereizm), spadek ogólnego potencjału energetycznego i inne.
· podział wszystkich objawów schizofrenii na dwie główne grupy: pozytywne/negatywne. Ta koncepcja ma w mniejszym stopniu wprowadzić hierarchię objawów choroby. Pragnie natomiast zwrócić uwagę na obecność dwóch grup objawów, które - jak głosi owa koncepcja - różnią się istotnie mechanizmami patogenetycznymi, obrazem klinicznym i podatnością na leczenie. Objawy pozytywne to objawy dla psychiki nowe, jak urojenia, omamy i przejawy tzw. dezorganizacji. Objawy negatywne to objawy o charakterze raczej deficytowym, jak zobojętnienie, areaktywność, formalne zaburzenia myślenia. Objawy negatywne uważa się przy tym za trwalsze, trudniejsze do leczenia, choć niekoniecznie pierwotne względem urojeń i omamów. Podział ten jest też podstawą do jednego z nowych podziałów schizofrenii na dwie grupy, z przewagą danego typu objawów klinicznych. Podział ten zyskał też na popularności w związku z przypisywaniem, w ostatnich latach, niektórym leków neuroleptycznym istotnego działania leczniczego na oporne dotąd na leczenie objawy z grupy „negatywnych”.
(SP)Na podstawie: Wciórka J. Schizofrenia. W: Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. red. Psychiatria, wyd. 1. Wrocław: Urban & Partner; 2002, tom 1, s. 213-277.
Torens79