Behawior krów w hali udojowej.pdf

Medycyna Wet. 2007, 63 (11)

1363

Praca oryginalna

Original paper

Behawior krów w hali udojowej

MONIKA BUDZYÑSKA, WANDA KRUPA, MARIA TIETZE

Katedra Etologii i Podstaw Technologii Produkcji Zwierzêcej Wydzia³u Biologii i Hodowli Zwierz¹t AR,

ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin

Budzyñska M., Krupa W., Tietze M.

Behaviour of cows in milking parlour

Summary

The aim of this study was to evaluate selected behavioural traits of cows in milking parlours in relation to

parameters of milk performance. Behavioural observations were carried out on 93 cows residing in parallel

milking parlours. The study investigated such behavioural and performance parameters as the cows reactivity

before and during milking, the time needed to fit the milking cluster, order of entering the milking parlour,

ratio of milking location stability, number and stage of lactation, duration of the milking and milk yield. The

order of entering the milking parlour is dependent upon the level of the cows behavioural reactivity and cows

occupying the first places in the milking parlour had a high ratio of milking location stability.

Keywords: behavioural reactivity, milking parlour, dairy cows

Wród czynnoci zwi¹zanych z chowem i u¿ytko-

waniem byd³a mlecznego jedn¹ z najbardziej skom-

plikowanych jest prowadzenie doju. Szczególn¹ inge-

rencjê w zachowanie siê zwierz¹t wprowadza zasto-

sowanie hal udojowych w farmach wielkostadnych

z systemem utrzymania wolnowybiegowego, gdzie ko-

nieczne jest wykszta³cenie nowych, po¿¹danych przez

obs³ugê, reakcji behawioralnych zwi¹zanych z prowa-

dzeniem doju. Mechanizacja, coraz bardziej wkracza-

j¹ca w ¿ycie zwierz¹t, znacz¹co wp³ywa na ich wzor-

ce zachowania siê i mo¿e byæ przyczyn¹ dyskomfor-

tu, a nawet stresu (8). Znajomoæ behawioru zwierz¹t

powinna byæ uwzglêdniona przy wyborze rozwi¹zañ

technologicznych, dostosowanych do potrzeb produk-

cyjnych i ich mo¿liwoci przystosowawczych. Zacho-

wanie siê jest reakcj¹ ca³ociow¹ organizmu zwierzê-

cego wobec czynników rodowiska, posiadaj¹c¹ za-

równo uwarunkowania genetyczne, jak i podlegaj¹c¹

modyfikacjom wskutek procesów adaptacyjnych. Oce-

na behawioru jest jedn¹ z metod wykorzystywanych

do okrelenia poziomu dobrostanu zwierz¹t. Nieko-

rzystne czynniki rodowiskowe bowiem mog¹ prowa-

dziæ do powstawania behawioralnych zmian patolo-

gicznych (stereotypii), które odbiegaj¹ od rodzajów

zachowania siê typowych dla gatunku i p³ci zwierz¹t

(4). Typ behawioralny zwierzêcia, zwykle odnoszony

do jego temperamentu, mo¿e byæ uzale¿niony zarów-

no od zdolnoci poznawczych i ruchowych, jak i od

rodzaju reagowania oraz poziomu motywacji (5).

W badaniach nad ocen¹ temperamentu byd³a stosuje

siê ró¿ne metody, czêsto wykorzystuj¹c obserwacjê za-

chowania siê zwierz¹t w sytuacjach zwi¹zanych z ich

u¿ytkowaniem, np. w hali udojowej lub podczas wa-

¿enia byd³a miêsnego czy te¿ w specjalnie zaprojekto-

wanych testach reakcji na nowy bodziec (1, 3, 5, 9, 11,

12). Znany jest zwi¹zek pomiêdzy aktywnoci¹ rucho-

w¹ krów a ich temperamentem (6). Behawior ten jest

du¿o czêciej przejawiany przez nerwowe i niespo-

kojne zwierzêta (13).

Celem badañ by³o okrelenie wybranych cech za-

chowania siê krów w hali udojowej oraz zale¿noci

pomiêdzy wskanikami behawioralnymi a wybrany-

mi parametrami u¿ytkowoci mlecznej.

Materia³ i metody

Badaniami objêto 93 krowy mleczne rasy hf w jednej

z farm mlecznych zlokalizowanych w województwie lubel-

skim. Badane krowy w wieku od 3 do 5 lat, bêd¹ce w pierw-

szej lub drugiej laktacji (z wyj¹tkiem 4 krów, które by³y

w trzeciej laktacji), utrzymywano w oborze cio³owej wol-

nostanowiskowej i ¿ywiono mieszank¹ pe³noporcjow¹ TMR

(total mixed ration). rednia wydajnoæ stada wynosi³a

6000 kg mleka o 4,5% t³uszczu. Krowy by³y dojone w hali

udojowej prostopad³ej (Parallel), 8-stanowiskowej. Wród

badanych krów, 20,4% by³o we wczesnej fazie laktacji (dzieñ

4. dzieñ 100.), 18,3% w rodkowej (dzieñ 101. dzieñ

200.) i 61,3% w pónej (³ dzieñ 201.).

Obserwacje behawioralne przeprowadzono podczas 5 ko-

lejnych dojów wieczornych w sezonie jesiennym 2005 r.

Behawior ka¿dej krowy rejestrowano metod¹ ci¹g³ej, bez-

poredniej obserwacji od momentu wejcia zwierzêcia do

stanowiska udojowego do chwili opuszczenia go. Reakcje

ka¿dej krowy oceniono dwukrotnie podczas ka¿dego doju,

a wiêc podczas czynnoci przedudojowych (oczyszczanie

wymienia i zak³adanie kubków udojowych) oraz podczas

1364

Medycyna Wet. 2007, 63 (11)

przebiegu doju w³aciwego. Do oceny behawioru

zastosowano skalê 5-punktow¹ ustalon¹ wed³ug

zmniejszaj¹cej siê pobudliwoci krów, w której

1 punkt oznacza³ ci¹g³e i energiczne dreptanie i ko-

panie, krowa bardzo pobudliwa, 2 ci¹g³e i ener-

giczne dreptanie, ale brak kopania, 3 energiczne

ruchy nóg z przerwami, 4 stanie z okazjonalnym,

nieznacznym ruchem nóg i 5 stanie, brak ruchu

nóg, krowa bardzo spokojna.

Dla ka¿dej krowy zmierzono czas zak³adania kub-

ków udojowych przy u¿yciu stopera oraz zarejestro-

wano kolejnoæ zajmowania stanowiska w hali udo-

jowej. W celu oszacowania kolejnoci wchodzenia

krów do hali udojowej, zastosowano skalê 8-punk-

tow¹, gdzie 8 pkt. = zajêcie 1. stanowiska, 7 = 2. sta-

nowisko, 6 = 3. stanowisko, 5 = 4. stanowisko, 4 =

5. stanowisko, 3 = 6. stanowisko, 2 = 7. stanowisko

i 1 = 8. stanowisko. Obliczono równie¿ wskanik

sta³oci zajmowanego stanowiska podczas 5 obser-

wowanych dojów, opracowuj¹c nastêpuj¹cy wzór:

sta³oæ = iloæ razy zajmowania tego samego stano-

wiska/iloæ obserwacji, np. 3/5 = 0,6 oznacza, ¿e

krowa zajmowa³a 3 razy to samo stanowisko w ci¹-

gu 5 obserwacji. Wykorzystano równie¿ dane doty-

cz¹ce kolejnoci i fazy laktacji, czasu trwania doju

(s) i wydajnoci mlecznej (kg) uzyskane z automa-

tycznej rejestracji przez system hali udojowej.

Istotnoæ ró¿nic pomiêdzy rednimi sprawdzono stosuj¹c

test t, jak równie¿ wyliczono wspó³czynniki korelacji w celu

stwierdzenia, czy istnieje zale¿noæ pomiêdzy poszczegól-

nymi cechami zachowania siê zwierz¹t oraz pomiêdzy wy-

branymi wskanikami behawioralnymi a parametrami pro-

dukcji mlecznej (kolejnoæ i faza laktacji, wydajnoæ mlecz-

na, czas doju).

Tab. 1. Podstawowe wskaniki statystyczne cech behawioralnych zare-

jestrowanych u krów mlecznych (n = 93)

(

)

(

)

(

Tab. 2. Wspó³czynniki korelacji pomiêdzy poszczególnymi parametra-

mi behawioralnymi

(

)

(

Objanienia: * p £ 0,05, ** p £ 0,01

12,9%

19,4%

54,8%

Wyniki i omówienie

Ocena reaktywnoci behawioralnej wykaza³a, ¿e

objête obserwacjami krowy mleczne charakteryzowa-

³y siê wysokim poziomem zrównowa¿enia nerwowe-

go, zarówno przed, jak i podczas prowadzonego doju

(tab. 1). Uszeregowanie badanych krów w zale¿noci

od poziomu wskanika sta³oci zajmowanego stano-

wiska przedstawiono na ryc. 1. W badanej populacji

67,7% krów cechowa³o siê nisk¹ (wskanik sta³oci

w zakresie 0,2-0,4) stabilnoci¹ zajmowanego nume-

ru stanowiska. W badaniach Neja i wsp. (7) ponad 80%

krów badanej populacji wykaza³o nisk¹ sta³oæ (do

30%) zajmowanego stanowiska, przy czym w tym

przypadku obserwacje behawioralne prowadzono

w hali udojowej typu rybia oæ. Rodzaj hali udojo-

wej mo¿e byæ jednym z czynników wp³ywaj¹cych na

poziom wskanika sta³oci zajmowanego przez kro-

wy miejsca, jak równie¿ innych parametrów behawio-

ralnych.

Wartoci wspó³czynników korelacji obliczonych

pomiêdzy poszczególnymi wskanikami zachowania

siê krów w hali udojowej przedstawiono w tab. 2.

Stwierdzono wysoko istotn¹ (p £ 0,01) dodatni¹ ko-

relacjê pomiêdzy poziomem reaktywnoci krów pod-

czas czynnoci przedudojowych a wartoci¹ tej cechy

% krów ze wsk. sta³oci 0,8-1,0

% krów ze wsk. sta³oci 0,6

% krów ze wsk. sta³oci 0,4

% krów ze wsk. sta³oci 0,2

Ryc. 1. Procentowy udzia³ krów w zale¿noci od poziomu

wskanika sta³oci zajmowanego stanowiska

podczas prowadzenia doju. Wspó³czynniki korelacji

pomiêdzy poziomem reaktywnoci przed i podczas

doju oraz wskanikiem kolejnoci zajmowanego sta-

nowiska okaza³y siê istotne i ujemne, co mo¿e wiad-

czyæ, ¿e krowy bardziej pobudliwe jako pierwsze zaj-

mowa³y stanowiska w hali udojowej. Wspó³czynniki

korelacji pomiêdzy poziomem wskaników behawio-

ralnych a takimi parametrami u¿ytkowoci mlecznej,

jak kolejnoæ i faza laktacji oraz wydajnoæ mleczna

okaza³y siê statystycznie nieistotne (tab. 3).

W badaniach nad behawiorem krów mlecznych,

Paranhos de Costa i Broom (9) równie¿ zastosowali

takie parametry, jak: reaktywnoæ krów podczas czyn-

noci przedudojowych, czas zak³adania kubków udo-

jowych oraz czas doju, jako potencjalne wskaniki

niekorzystnych zmian behawioralnych u krów podczas

Medycyna Wet. 2007, 63 (11)

1365

Tab. 3. Wspó³czynniki korelacji pomiêdzy cechami behawio-

ralnymi a parametrami produkcji mlecznej

I laktacja

II laktacja

(

)

kolejnoæ

stanowiska

reaktywnoæ

przed dojem

reaktywnoæ

podczas doju

doju po niepreferowanej przez zwierzêta stronie w hali

udojowej. Wyniki powy¿szych badañ nie potwierdzi-

³y wystêpowania stresu czy dyskomfortu u krów mlecz-

nych we wskazanej sytuacji podczas prowadzenia doju.

Analiza wskaników behawioralnych u krów bêd¹-

cych w pierwszej (34% osobników) i w drugiej lakta-

cji (66%) nie wykaza³a istotnych ró¿nic statystycznych

(ryc. 2). Natomiast w badaniach Gere i wsp. (2) wyka-

zano, ¿e do hali udojowej jako pierwsze wchodzi³y

krowy m³odsze, o mniejszej masie cia³a. Rozpatruj¹c

wp³yw fazy laktacji na zachowanie siê krów w hali

udojowej, stwierdzono wy¿szy poziom reaktywnoci

przed dojem u krów bêd¹cych w pónej fazie laktacji

(³ dzieñ 201.), kiedy odnotowano równie¿ najwy¿-

sz¹ wydajnoæ mleczn¹ (ryc. 3). Wiêksza reaktywnoæ

podczas czynnoci przedudojowych tej grupy krów

mog³a byæ spowodowana niepokojem czy dyskom-

fortem zwierz¹t w zwi¹zku z wy¿szym cinieniem

parcjalnym w pêcherzykach mlecznych wymienia.

Rousing i wsp. (10) zauwa¿yli, ¿e mog¹ wystêpowaæ

z³o¿one zale¿noci pomiêdzy aktywnoci¹ ruchow¹

(dreptanie i kopanie) krów podczas doju a behawio-

rem awersyjnym podczas badañ weterynaryjnych, od-

powiedzi¹ w tecie reakcji na cz³owieka, wydajnoci¹

mleczn¹, wskazuj¹c na przejawianie intensywniejszych

reakcji motorycznych w odpowiedzi na ogólny dys-

komfort zwierz¹t. Autorzy ci stwierdzili, ¿e wy¿sza

reaktywnoæ w hali udojowej czêciej jest przejawia-

na przez krowy m³ode i/lub wysoko wydajne oraz re-

aguj¹ce strachem wobec cz³owieka.

Ogólnie mo¿na stwierdziæ, ¿e kolejnoæ zajmowa-

nia stanowisk w hali udojowej zale¿y od poziomu re-

aktywnoci behawioralnej krów; krowy zajmuj¹ce

pocz¹tkowe stanowiska w hali udojowej charaktery-

zuj¹ siê wysokim poziomem wskanika sta³oci zaj-

mowanego stanowiska. Okrelenie wybranych cech

zachowania siê krów podczas doju mo¿e byæ przydat-

ne w poszukiwaniu obiektywnych wskaników pozwa-

laj¹cych na ocenê dobrostanu tych zwierz¹t.

Ryc. 2. Wybrane wskaniki behawioralne krów mlecznych

w zale¿noci od kolejnoci laktacji

I faza

II faza

III faza

kolejnoæ

stanowiska

reaktywnoæ

przed dojem

reaktywnoæ

podczas doju

Ryc. 3. Wybrane wskaniki behawioralne (x ± SD) krów mlecz-

nych w zale¿noci od fazy laktacji

Objanienie: * ró¿nice statystycznie istotne (p £ 0,05)

3. Juhas P., Strapak P.: The temperament measurement in the dairy cattle. 4 th In-

ternat. Congress Ethology Animal Production, Nitra, Slovakia 2005, s. 11.

4. Kowalski A.: Stereotypie jako wskanik dobrostanu zwierz¹t. Medycyna Wet.

2005, 61, 1335-1339.

5. Lewis N. J., Hurnik J. F.: The effect of some common management practices on

the ease of handling of dairy cows. Appl. Anim. Beh. Sci. 1998, 58, 213-220.

6. Metz-Stefanowska J., Huijsmans P. J. M., Hogewerf P. H., Ipema A. H., Keen A.:

Behavior of cows before, during and after milking with an automatic milking

system. Proc. Int. Symp. EAAP Prospects For Automatic Milking. Pudoc Scien-

tific Publishers, Wageningen, NL 1992, s. 278-288.

7. Neja W., Sawa A., Kiedrowicz M.: Zachowanie siê krów podczas zajmowania

stanowisk w hali udojowej. Rocz. Nauk. Pol. Tow. Zoot. 2006, 2, 127-132.

8. Nosal D.: Stress factors in milking parlours: vibration and noise. 4 th Internat.

Congress Ethology Animal Production, Nitra, Slovakia 2005, s. 16.

9. Paranhos da Costa M. J. R., Broom D. M.: Consistency of side choice in the

milking parlour by Holstein-Friesian cows and its relationship with their reacti-

vity and milk yield. Appl. Anim. Beh. Sci. 2001, 70, 177-186.

10. Rousing T., Bonde M., Badsberg J. H., Sorensen J. T.: Stepping and kicking

behaviour during milking in relation to response in human-animal interaction

test and clinical health in loose housed dairy cows. Liv. Prod. Sci. 2004, 88, 1-8.

11. Sandem A. I., Janczak A. M., Braastad B. O.: A short note on effects of expo-

sure to a novel stimulus (umbrella) on behaviour and percentage of eye-white

in cows. Appl. Anim. Beh. Sci. 2004, 89, 309-314.

12. Szentleleki A., Pajor F., Fuller I., Bertalan B., Tozser J.: A possibility to develop

measurement of temperament in a Hungarian Simmental herd. 4 th Internat.

Congress Ethology Animal Production, Nitra, Slovakia 2005, s. 18-19.

13. Wenzel C., Schonreiter-Fischer S., Unshelm J.: Studies on step-kick behavior

and stress of cows during milking in an automatic milking system. Liv. Prod.

Sci. 2003, 83, 237-246.

Pimiennictwo

1. Dickson D. P., Barr G. R., Johnson L. P., Wieckert D. A.: Social dominance and

temperament of Holstein cows. J. Dairy Sci. 1970, 53, 904-907.

2. Gere T., Hamar G., Gere Z.: Behaviour of the cows in the milking parlour.

28 th Ethological Conference, Rackova Dolina, Slovakia 2001, s. 49-50.

Adres autora: dr Monika Budzyñska, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin;

e-mail: monbudz@wp.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: