OLEJKI++ETERYCZNE.doc

OLEJKI  ETERYCZNE – OLEJKI  LOTNE

•              potoczna, powszechnie przyjęta nazwa w języku polskim - olejki eteryczne, a nie jak w obcych językach - oleje eteryczne

nazwa nieścisła - olejki eteryczne nie mają nic wspólnego z tłuszczami, które w postaci płynnej nazywane są olejami tłustymi

olejki eteryczne nie zawierają pochodnych gliceryny i kwasów tłuszczowych

•              olejki eteryczne są wieloskładnikowymi mieszaninami związków takich jak węglowodory alifatyczne, alkenowi, alicykliczne, terpenowe, rzadko aromatyczne oraz ich tlenowych pochodnych jak: aldehydy, ketony, alkohole, kwasy, estry

estry mają duże znaczenie jako związki warunkujące zapach olejków

ze względu na pochodzenie olejki eteryczne sa fizjologicznymi wydzielinami roślinnymi, które gromadzą się w zbiornikach:

•          wewnatrztkankowych (np. przewody olejkowe, komórki olejkowe, zbiorniki = bardzo duże komórki olejkowe)

•          zewnątrztkankowych jak np. we włoskach gruczołowych

CECHY FIZYKO-CHEMICZNE OLEJKÓW ETERYCZNYCH:

•          intensywny zapach (lotne z parą wodną) płynna konsystencja

•          wylane na bibułę ulatniają się po pewnym czasie, nie pozostawiając tłustej plamy na bibule, charakterystycznej dla tłuszczy

•          skład chemiczny olejków eterycznych zależy od wielu czynników i bywa zmienny w zależności od:

1.    jednorodności materiału, z którego olejek został otrzymany (kwasy chemiczne)

2.    czystości surowca

3.    od stanowiska geograficznego, warunków klimatycznych, terminu zbioru, surowca, warunków przechowywania

4.    sposobu otrzymywania i warunków procesu technologicznego

•          Bardzo często olejki zawierają jeden, charakterystyczny i dominujący składnik oraz liczne składniki towarzyszące, występujące w mniejszych ilościach w olejku

•          Czasem wśród tych składników towarzyszących znajdują się związki specyficzne, łatwe do wyróżnienia, np. warunkujące jakość olejku

•          Podstawę do zakwalifikowania olejku do odpowiedniej grupy stanowi zazwyczaj główny składnik: np.: azulen - olejki azulenowe, tujon- olejki tujonowe, tymol - olejki tymolowe itd.

•          Składniki olejków, a także ich zespoły, mogą wykazywać różnorodne działanie farmakologiczne

•          Niektóre składniki są izolowane i stosowane w postaci wyodrębnionych substancji w lecznictwie

•          Inne składniki znajdują się w surowcach leczniczych i warunkują ich działanie terapeutyczne

•          Najczęściej olejki eteryczne są stosowane w lecznictwie jako: - corrigentia tzn. środki poprawiające smak i zapach lekarstw

OLEJKI ETERYCZNE WYKAZUJĄ OKREŚLONE WŁAŚCIWOŚCI FARMAKOLOGICZNE:

działanie wykrztuśne:

•          olejki podane doustnie w postaci syropów i naparów wydalają się przez drogi oddechowe (drażnią błonę śluzową oskrzeli oraz wzmagają wydzielanie gruczołów i upłynniają wydzielinę)

•          działajas przeciwbakteryjnie i odwadniająco (usuwają przykry zapach wydzielmy gnilnej)

•          olejki stosowane są w postaci inhalacji - kilka kropli olejku rozcieńcza się wodą gorącą i wdycha wydzielającą się parę, działanie jest podobne jak przy przyjmowaniu doustnym, następuje upłynnianie wydzieliny oskrzelowej i ułatwienie jej wyksztuszenia: Ol. tòni siiv.; Ol. Eucalipti'] in.

działanie przeciwzapalne:

•              m. in. olejek azulenowy zawarty w rumianku

działanie rumieniaco-drażniace skórę:

•          następuje drażnienie zakończeń czuciowych w celu przekrwienia skóry oraz głębiej położonych tkanek czy narządów, środki tak działające nazywane sarubefacientia

•          np.: olejki terpentynowe, oleum sinapsis i in.

działanie moczopędne-diuretyczne.

•          drażnienie przez olejki eteryczne kanalików nerkowych, co zwiększa wydzielanie moczu

•          olejek pietruszkowy i jałowcowy (olejki te łatwo mogą wywierać działanie zbyt silne, stąd nie są stosowane w formie wyizolowanej, ale jako składniki stosowanego w tym celu surowca)

działanie żółciotwórcze i żółciopędne:

•              olejek miętowy

działanie przeciwskurczowe na przewód pokarmowy (żołądek, jelita):

•              olejki np. rumiankowy, kolendrowy, tatarakowy i in.

działanie antyseptyczne:

•              olejki zawierające alkohole, a przede wszystkim fenole: olejek tymiankowy, olejek goździkowy

działanie uspakajające:

•              olejek walerianowy

działanie przeciwrobacze i przeciwowadzie:

•          olejki czosnkowy i i z cebuli

działanie przeciwmolowe:

•          olejek wrotyczowy

METODY OTRZYMYWANIA OLEJKÓW ETERYCZNYCH Z ROŚLIN:

DESTYLACJA z parą wodną rozdrobnionego surowca

EKSTRAKCJA - rozdrobniony surowiec, zawierający olejek wytrawia się przez ogrzewanie z rozpuszczalnikami o niższej temp. wrzenia oraz (możliwie) bezwonnych np. czysty eter naftowy, po oddestylowaniu rozpuszczalnika uzyskuje się mazistą, pachnącą masę, stosowaną do wyrobu kosmetyków

MACERACJA - wytrawianie olejków zawartych głównie w kwiatach ciepłym tłuszczem

•          jako tłuszcz stosuję się przeważnie dobre gatunki oliwy, smalcu

•         kwiaty wsypuje się do rozgrzanego (60-80°) tłuszczu i ogrzewa   h

•         po ostygnięciu tłuszczu wyciska się go w prasie i ponownie używa do maceracji nowej porcji kwiatów

•         operację tą powtarza się do nasycenia tłuszczu olejkiem

•         nasycony tłuszcz zwany pomadą kwiatową poddaje się wygniataniu z alkoholem na zimno

•         alkohol wytrawia olejek z tiuszczu, rozpuszczając bardzo niewielkie ilości tłuszczu

•         ekstrakt alkoholowy zawierający olejek eteryczny stosuje się w kosmetyce

•         wyciśnięty tłuszcz zawierający jeszcze znaczne ilości olejku eterycznego służy do wyrobu mydeł toaletowych

•          

NAWANNIANIE - wytrawianie kwiatów zimnymi tłuszczami

płyty szklane powleka się tłuszczem na warstwę tłuszczu, wysypuję się kwiaty i przykrywa drugą płytą szklaną powleczoną tłuszczem

przez kilkukrotne powtórzenie tego zabiegu nasyca się tłuszcz olejkiem eterycznym

nasycony tłuszcz poddaje się wygniataniu na zimno z alkoholem, uzyskując w rezultacie alkoholowy roztwór olejku eterycznego

resztki tłuszczu, który przeszedł do alkoholu usuwa się z ekstraktu

alkoholowego przez wymroźenie i odsączenie

WYCISKANIE

służy do otrzymywania olejków w owocach cytrusowych w zewnętrznej części owocni

destylacja z parą wodną w tym wypadku powoduje niekorzystne zmiany w składzie olejku

wyciskanie olejku z owocni cytrusów przeprowadza się ręcznie do gąbki lub maszynowo

tak otrzymany olejek zawiera nieco wody i śluzu, należy go oczyścić przez sączenie i odwodnić

SUROWCE GERANILOWE

SUROWCE LINALOLOWE

SUROWCE FELANDRENOWE

SUROWCE CYTRALOWE

SUROWCE PINENOWE