Informatyka w gospodarstwie rolniczym.pdf

Dzięki uprzejmości autora Pana Prof. dr hab. Andrzeja Bernackiego publikujemy pełny tekst referatu

wygłoszonego w ramach konferencji „Nowoczesne techniki informacyjne w nauce, edukacji i

doradztwie dla wsi i rolnictwa”, 16-18.09.2004, Brwinów – Warszawa.

Prof. dr hab. Andrzej Bernacki

Katedra Rachunkowości i Bankowości

Informatycznej PJWSTK w Warszawie

Motto: „Bezcennym narzędziem w kierowaniu

gospodarstwem jest rachunkowość.”

Profesor

Stefan Moszczeński (1947)

Informatyka w gospodarstwie rolniczym

Wprowadzenie

Rozwój całego świata odbywa się w ramach cywilizacji nazywanych również falami

przemian. W dalekiej przeszłości rozwinięte kraje świata przeżyły pierwsza falę. Była nią

rewolucja agrarna. Synonimem tej rewolucji była motyka. Fala ta trwała tysiące lat. Kolejna

druga fala, to rewolucja przemysłowa, trwała około 300 lat. Symbolizowała ją maszyna

parowa.

Obecnie jesteśmy światkami początkowego okresu rozwoju trzeciej fali. Fala ta

charakteryzuje się wykorzystywaniem wiedzy, informacji oraz komunikacji. Nowa

cywilizacja wg Tofflerów, amerykańskich futurologów charakteryzuje się wykorzystaniem

głównie wiedzy. Istotą nowej cywilizacji jest kapitał intelektualny. Narzędziami nowej fali są

szeroko rozumiane mikroprocesory, komputery oraz Internet. Trudno obecnie wymienić

zakres wykorzystywania tych narzędzi a szczególnie do końca nieokreślone możliwości ich

zastosowania w przyszłości.

Zakres wykorzystywania nowoczesnej techniki komputerowej jest w Polsce

rozpowszechniany. Nie zawsze jednak w dostatecznym zakresie szczególnie w rolnictwie.

Mikroprocesory są wykorzystywane do wspomagania procesów technologicznych np. do

nawadniania, dawkowania nawozów mineralnych i pasz dla zwierząt, kontroli klimatu w

szklarniach itp. O zakresie wykorzystywania mikroprocesorów w dużej mierze decydują

firmy produkujące maszyny i inne urządzenia. Fabryki walcząc o klienta usprawniają

maszyny i urządzenia wykorzystując do tego celu najnowsze technologie informatyczne.

Wykorzystywanie komputerów i Internetu w gospodarstwach rolniczych jest zdecydowanie

mniejsze. Z przeprowadzonych badań dowiadujemy się, że w 2003 r jedynie 18,18%

gospodarstw rolniczych posiadało komputery a 8,54% 1 korzystało z Internetu. Internet

powinien być wykorzystywany do wszelkiego rodzaju kontaktów oraz rozmów handlowych i

wyszukiwania odbiorców i dostawców. Negocjowanie cen zakupu i zbytu produktów

rolniczych. Powinien również służyć do poszukiwania informacji oraz poszarzania własnej

wiedzy.

Szczególnie interesujący jest fakt, że duża liczba gospodarstw rolniczych wyraża

zainteresowanie posiadaniem internetu tj. 40,36% a jedynie 24,70% jest zainteresowana

zakupem komputera. Zagadnienie to nie wymaga komentarza. Jest jednak dużym wyzwaniem

dla doradców i współpracujących specjalistów z gospodarstwami rolniczymi. W tym celu

należy również wykorzystać zainteresowanie dzieci nowoczesną techniką informatyczną w

Polsce. Z badań wynika, że dzieci są bardzo zainteresowane komputerami a równocześnie

należy podkreślić, że są one przyszłością społeczeństwa informatycznego

1. Trochę historii

Wykorzystanie informacji w gospodarstwie rolniczym jest głęboko zakorzenione w

historii rolnictwa. Bardzo ostrożnie stawiam pytanie czy rachunkowość w rolnictwie nie była

wcześniej wykorzystywana niż w handlu od którego przyjęła swoją nazwę. Rolnicy, nadzorcy

robotników nazywani karbowymi nacinali na laskach, kijach karby, które pozwalały zliczyć

wozy zwiezionych ziemiopłodów, zbóż, okopowych itp. Czynili tak w okresie, w którym

umiejętność czytania i pisania nie była powszechna. Stąd ich nazwa karbowi. Profesor

Moszczeński (1947) stwierdza, że takie laski znajdowały się jeszcze przed wojną w Muzeum

Rolnictwa w Dzydzach na Pomorzu. Po wojnie już tych lasek nie było. Obecnie takie laski

znajdują się w Muzeum Rolnictwa w Szlezwiku-Holsztynie, RFN.

1 Źródło: Czapiński J., Panka T., Red. Diagnoza Społeczna 2003 Warunki i jakość życia Polaków

Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania Warszawa 2004

Pierwsze wzmianki dotyczące rachunkowości gospodarstw rolniczych w Polsce sięgają

1907 roku. W roku tym światły rolnik Kopecki Jan na zebraniu Kółek Rolniczych w

Wyrzkowie koło Poznania w swym referacie postawił pytanie: „Dlaczego i jak powinien

gospodarz rachować?”. Uzasadniał potrzebę prowadzenia ewidencji księgowej. Stwierdził on

między innymi, że:

• mało jest pomiędzy nami takich rolników, którzy mogliby liczbami

wykazać swój majątek, mieli pewność, ile też ich praca i ich kapitał

przynosi zysku,

• nie będzie swego majątku pewny ten gospodarz, który nie prowadzi

rachunkowości.

Minęło już prawie 100 lat i mimo różnych prób gospodarstwa rolnicze w Polsce nadal nie

mają obowiązku ani też z własnej inicjatywy nie prowadzą rachunkowości. Prowadzone są

różne próby wykorzystywania notatników danych księgowych przez poszczególnych

rolników samodzielnie lub przy współudziale doradców rolniczych.

W roku 1926 wprowadzona została rachunkowość laurowska. Rachunkowość ta

opracowana została przez profesora Laura, Profesora Politechniki w Zurychu oraz

Przewodniczącego Związku Chłopów Szwajcarskich. Opracowana książka rachunkowa

przywieziona została do Polski w 1926 roku przez inż. J. Cużytka odbywającego praktykę w

Szwajcarii. Książka ta prowadzona była również w okresie okupacji. Dane z rachunkowości

nie były udostępniane okupantowi. Ten rodzaj rachunkowości jest nadal prowadzony przez

zainteresowanych rolników. Obecnie książkę tę prowadzi Instytut Ekonomiki Rolnictwa i

Gospodarki Żywnościowej (IERiGŻ). Prowadzenie tej książki jest dobrowolne. Nawyk jej

prowadzenia jest przenoszony na kolejne pokolenia właścicieli gospodarstw. Liczba

korzystających z niej gospodarstw w najkorzystniejszych latach osiągnęła ponad 3 tys. . Na

podstawie przeprowadzonych badań [A. Bernacki 1982 r.] gospodarstwa rachunkowiczów

uzyskiwały w badanych latach 1958/59 – 1978/79 w porównaniu z ogółem gospodarstw

rolniczych w Polsce, wyższe roczne wyniki produkcyjne i finansowe, średnio o 33.3%. w

całym badanym okresie. Maksymalna średnia wyższych dochodów produkcyjnych i

finansowych wynosiła nawet 41% a minimalna 22% w badanym dwudziestoleciu.

Zunifikowany System Rachunkowości w gospodarstwach rolniczych (ZSRGR) wprowadzony

został w 1996 roku również przez IERGŻ. Zobowiązani do jego prowadzenia są młodzi

rolnicy korzystający z preferencyjnych kredytów. W opinii rolników przydatność ZSRGR

była mała a uzyskiwane wyniki mało czytelne. Rachunkowość ta nie jest korzystna dla

promowania i prowadzenia jej w rolnictwie. Niestety zniechęciła ona rolników do ewidencji

księgowej ze względu na brak jej przejrzystości, jasności definicji oraz braku oczekiwanej

przez rolników informacji.

FADN (Farm Accountancy Data Network) jest to wprowadzona w Polsce

rachunkowość dla celów statystycznych. Obowiązek jej prowadzenia wynika z przystąpienia

Polski do UE. W ramach tego systemu tworzona jest sieć zbierania danych rachunkowych

dotyczących uzyskiwanych dochodów z działalności gospodarstw rolniczych w UE.

W latach dziewięćdziesiątych przygotowany został program komputerowy „Rolin 2000” oraz

„Rolin Analiza 2000”. Ostateczna wersja przygotowanego programu rachunkowości została

upowszechniona łącznie z programem komputerowym 2 w rolnictwie. Dane opracowane w

ramach tego programu zostały opublikowane i są cytowane w tym opracowaniu. Obecnie w

wyniku zmodyfikowania Ustawy o Rachunkowości i przyjęciu Międzynarodowego Standardu

Rachunkowości „Rolnictwo 41” przygotowywany jest program rachunkowości „Rolin 2004”.

Program ten będzie uwzględniał obowiązujące przepisy i terminologię przyjętą w MSR

„Rolnictwo 41”.

2. Bieżące wymagania w zakresie informatyki.

Zasadność wprowadzania informatyki w gospodarstwach rolniczych ma związek z

budową nowej cywilizacji opartej o wiedzę. Wiedza i zainteresowanie się nią ma związek z

wykorzystaniem zasobów intelektualnych człowieka w gospodarce.

Prekursorami istotności i zainteresowania się kapitałem intelektualnym w działalności

gospodarczej człowieka byli: Profesorowie Uniwersytetu w Chicago, Laureaci nagrody Nobla

Theodore W. Schultz oraz Gary S. Becker. W Polsce na jakość wykonywanej pracy zwracał

dużą uwagę profesor Tadeusz Kotarbiński. Jakość wykonywanej pracy była zawsze

dostrzegana, ale nie z takim zainteresowaniem jak obecnie.

Znany amerykański doradca, nie ekonomista S. Covey wyróżnia trzy podstawowe

grupy zasobów w przedsiębiorstwach i organizacjach. Są nimi zasoby rzeczowe, finansowe

oraz zasoby ludzkie (kapitał intelektualny). Rys. 1.

2 Bernacki A.(1998) Rejestr zdarzeń gospodarczych, Plan kont oraz Bernacki A., Józwiak M. Wydawnictwo

Fundacja Rozwój SGGW(1998) .Był to zbiór broszur łącznie z dyskietką możliwy do zakupu w

Wydawnictwie oraz w Katedrze Ekonomiki i Organizacji Gospodarstw Rolniczych SGGW

Rys. 1. Czynniki produkcji według S. Covey’a

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie Covey S. R

Covey uznaje zasoby ludzkie jako jeden z decydujących czynników produkcji przesądzający

o wykorzystaniu rzeczowych i finansowych zasobów. Podkreślenia wymaga fakt, że w

rewolucji przemysłowej jako podstawowe zasoby decydujące o wynikach produkcyjnych i

finansowych były wymienione już wcześniej zasoby rzeczowe i finansowe. Podkreślenia

wymaga również fakt, że zasoby materialne i rzeczowe są zasobami występującymi w

ograniczeniu.

Natomiast aktywa niematerialne (intelektualne) cechują się nieograniczoną

możliwością ich wielokrotnego wykorzystania. Są one aktywami kreowania nowych wartości.

Stwierdzić należy również, że mogą być one wykorzystane symultanicznie. Są to naturalne

zasoby produkcyjne. Trudno jest jednak porównywać możliwości intelektualne z naturalnymi

warunkami produkcji rolniczej i wykorzystaniem użytków rolnych. Ale zarówno człowiek jak

i użytki rolne posiadają wspólną cechę. Ich wspólną cechą jest natura. Podobnie użytki

rolnicze racjonalnie wykorzystywane poprawiają swoje produkcyjne możliwości. I odwrotnie

nie użytkowane racjonalnie stają się nieużytkami.Informacja i wspierająca ją informatyka jest

bardzo istotnym narzędziem zarządzania. Sprawny menadżer może i powinien korzystać z

informacji pochodzących z zewnątrz i z wewnętrznych zasobów liczbowych gospodarstwa

lub przedsiębiorstwa. Źródłem informacji wewnętrznych powinna być niedoceniana obecnie

rachunkowość. Na podstawie informacji zewnętrznych i wewnętrznych oraz przy

wykorzystaniu informatyki powinny być podejmowane bieżące i perspektywiczne decyzje.

Zadaniem menadżera, zarządcy jest dostarczanie produktów dobrych, wytwarzanych po

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: