TEMAT: Uprawa Marchwi
I. PRZYGOTOWANIE STANOWISKA I ZAKŁADANIE PLANTACJI
1. WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE
Optymalna temperatura dla wzrostu i rozwoju marchwi mieści się w granicach 15-21°C.
W tych temperaturach uzyskuje się najlepsze wybarwienie korzeni oraz najwyższą zawartość
karotenu i cukrów. W niskich temperaturach korzenie się nadmiernie wydłużają kosztem
przyrostu na grubość, a w zbyt wysokich skracają i deformują.
Minimalna temperatura kiełkowania nasion wynosi 4°C a optymalna 20-25°C. Siewki i
większe rośliny znoszą przymrozki do -8°C. Dłużej utrzymujące się chłody (poniżej 10°C) po
wschodach marchwi mogą powodować tworzenie pośpiechów, co jest cechą niepożądaną,
gdyż korzenie roślin, które wytworzyły pędy kwiatostanowe są zdrewniałe i nie nadają się do
konsumpcji. W niskich temperaturach wschody marchwi często następują dopiero po 4-5
tygodniach, natomiast przy siewie nasion w glebę wilgotną i ogrzaną mogą się pojawić nawet
już po 8-10 dniach od siewu. Marchew jest rośliną klimatu umiarkowanego i może być z
powodzeniem uprawiana na terenie całego kraju.
Marchew posiada umiarkowane wymagania wodne i najlepiej rośnie gdy zawartość wody w
glebie wynosi 65-70% polowej pojemności wodnej. Największe zapotrzebowanie na wodę
przypada u niej na okres intensywnego przyrostu masy korzeni, tj. na około 2 miesiące przed
zbiorem. Na niedobór wody w glebie wrażliwa jest także w okresie wschodów.
Niebezpieczne są dla niej intensywne opady deszczu po długotrwałej suszy, gdyż dochodzi
wówczas do masowego pękania wzdłużnego korzeni spichrzowych. Źle znosi również trwałe
nadmierne uwilgotnienie gleby. Korzenie są wtedy krótkie, często silnie rozwidlone oraz
słabo wybarwione.
Marchew dobrze rośnie na większości typów gleb występujących w Polsce, ale najładniejsze
korzenie wytwarza na średnio ciężkich i lekkich glebach piaszczysto-gliniastych, bogatych w
próchnicę, o przepuszczalnym podłożu. Na takich glebach nie występuje groźne dla
wschodów zaskorupianie się, a zbiór nie nastręcza większych trudności. Lekkie, próchniczne
gleby, szybko obsychające wiosną, są szczególnie pożądane przy uprawie marchwi na
wczesny zbiór, gdyż pozwalają na wczesne rozpoczęcie zabiegów uprawowych i wysiew
nasion. Marchew dobrze rośnie także na glebach torfowych o uregulowanych stosunkach
wodnych, ale trzeba się liczyć niekiedy ze zwiększoną kumulacją azotanów. Nie nadają się
do jej uprawy gleby bardzo ciężkie, zaskorupiające się, kamieniste oraz zlewne, podmokłe i
kwaśne. Na takich glebach marchew gorzej rośnie korzenie są często niekształtne i
rozwidlone a zbiór jest utrudniony.
2. WYBÓR STANOWISKA ORAZ PRZEDPLONY I ZMIANOWANIE
Marchew ma duże skłonności do nadmiernej kumulacji metali ciężkich, a zwłaszcza
kadmu i ołowiu. Nie należy więc lokalizować plantacji na terenach o podwyższonej ich
zawartości. Według Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (1995), najwyższe
dopuszczalne zawartości kadmu, przy pH 6.5, na glebach lekkich wynoszą 0.3 mg/kg, na
średnich i ciężkich – 1 mg/kg a ołowiu odpowiednio 20 i 60 mg/kg. Gleby, które zawierają
większe ilości tych pierwiastków nie nadają się pod uprawę marchwi. Chociaż dobrze plonuje
na glebach zasobnych w próchnicę, jednak nie powinno się jej uprawiać w pierwszym roku
po nawożeniu obornikiem, gdyż sprzyja on zwiększonej kumulacji azotanów oraz
zniekształcaniu i rozwidlaniu się korzeni, a także zwiększa możliwość porażenia przez
połyśnicę marchwiankę. Z tych względów uprawia się ją zwykle w drugim lub trzecim roku po
oborniku. Z uwagi na połyśnicę marchwiankę i niektóre mszyce nie wskazana jest lokalizacja
plantacji marchwi w pobliżu większych skupisk drzew (zwłaszcza topoli) oraz krzewów i
innych zarośli. Marchew nie jest wrażliwa na wiatry i ze względów zdrowotnych najlepiej
udaje się na otwartej przestrzeni.
Ze względów fitosanitarnych nie należy jej uprawiać po sobie ani innych roślinach
baldaszkowatych częściej niż co cztery lata, aby nie dopuścić do nadmiernego rozwoju i
rozprzestrzeniania się chorób i szkodników, a zwłaszcza nicieni, połyśnicy marchwianki i
parcha zwykłego,. Nieodpowiednimi przedplonami są dla niej również rośliny psiankowate,
komosowate i motylkowate grubo nasienne, za wyjątkiem bobu i bobiku. Odpowiednimi są
natomiast zboża, rośliny kapustowate, cebulowate, dyniowate i motylkowate drobnonasienne
Najlepszymi dla marchwi są stanowiska wolne od chwastów, zwłaszcza po ogórkach i innych
dyniowatych oraz po cebuli i warzywach kapustowatych. W uprawie po roślinach
motylkowatych istnieje zagrożenie nagromadzenia się w korzeniach spichrzowych zbyt
dużych ilości azotanów. Należy w tym przypadku silnie ograniczyć nawożenie azotem, bądź
w ogóle z niego zrezygnować. Przydatność najważniejszych roślin rolniczych i warzywnych
jako przedplonu dla marchwi zestawiono w tabeli.
Rośliny zalecane Rośliny nie zalecane
- zboża, kukurydza
- cebula, por, czosnek
- kapusty, kalafior
- rzodkiewka, rzodkiew
- rzepak, rzepik, gorczyca
- ogórek, dynia
- bób, bobik
- koniczyna, lucerna
- facelia
- marchew, pietruszka, seler
- pomidor, papryka, ziemniak
- groch, fasola
- wyka, peluszka, łubiny
- buraki
3. UPRAWA ROLI
Podstawowym warunkiem uzyskania wysokiego i dobrej jakości plonu marchwi jest
głęboko i starannie wykonana uprawa gleby. Długie i kształtne korzenie można uzyskać tylko
w miękkim podłożu, na glebie głęboko spulchnionej i odpowiednio rozdrobnionej o strukturze
drobnogruzełkowatej. Głębokie spulchnienie gleby najlepiej jest wykonać późną jesienią
stosując orkę z pogłębiaczem lub głęboszowanie. Orkę przedzimową należy wykonać na
głębokość nie mniejszą niż 25 cm. Znacznie głębsze spulchnienie gleby, dochodzące nawet
do 60 cm, uzyskuje się przy użyciu głębosza tj. specjalnego kultywatora o sztywnych łapach,
tzw. ,,grubera”. Głęboszowanie jest szczególnie polecane na glebach cięższych. Likwiduje
ono tzw. „podeszwę płużną” utrudniającą penetrację korzeni w głąb gleby a ponadto ułatwia
wsiąkanie wód opadowych, nie dopuszczając do tworzenia się zastoisk wodnych.
Przygotowanie gleby pod marchew rozpoczyna się bezpośrednio po zbiorze przedplonu i
zależy od jego rodzaju oraz terminu zejścia z pola. Jeśli marchew uprawiana jest po
zbożach, to najlepiej jest bezpośrednio po ich zbiorze wykonać podorywkę lub talerzowanie
oraz bronowanie. Dobrze jest następnie wysiać roślinę poplonową na zielony nawóz, np.
gorczycę, którą płytko przyorujemy w początkowej fazie jej kwitnienia, a późną jesienią
wykonujemy orkę przedzimową lub tylko głęboszowanie. Wiosenna uprawa gleby, do
momentu wysiewu nasion, ogranicza się w zasadzie do bronowania lub uprawek lekkim
agregatem w celu wyrównania pola i niszczenia wschodzących chwastów oraz do
zastosowania kultywatora lub cięższego agregatu uprawowego w celu wymieszania
nawozów mineralnych. Przy uprawie marchwi na redlinach formowanych specjalnym
agregatem, kultywatorowanie może być zbędne, gdyż agregat ten składa się między innymi
z glebogryzarki, która dobrze rozdrabnia glebę i miesza nawozy. Na glebach cięższych,
zwłaszcza przy późniejszych terminach wysiewu, np. po połowie maja lub w czerwcu
niekiedy zachodzi potrzeba wykonania głębokiej orki wiosennej lub głęboszowania.
Bezpośrednio po orce lub w jej trakcie, aby nie dopuścić do nadmiernego przesuszenia
gleby, dobrze jest zastosować wał Cambella. Następnie pole należy zabronować lub uprawić
agregatem uprawowym składającym się z brony i wału strunowego. W celu ograniczenia
ugniatania gleby przez koła ciągnika w czasie wykonywania uprawek wiosennych, zaleca się
zakładanie na tylną oś ciągnika kół bliźniaczych.
4. DOBÓR ODMIAN
Wybór właściwej odmiany dla określonego przeznaczenia uprawy i terminu zbioru jest
niezwykle istotny, gdyż w dużej mierze decyduje o opłacalności produkcji. W uprawie
integrowanej należy używać przede wszystkim odmian charakteryzujących się małą
skłonnością do kumulacji azotanów i metali ciężkich.. Odmiany przeznaczone na wczesny
zbiór winny odznaczać się szybkim tempem wzrostu i szybkim wybarwianiem korzeni.
Przeznaczone do długiego przechowywania winny charakteryzować się długim okresem
spoczynku, a przeznaczone na susz wysoką zawartością suchej masy. Od odmian
przeznaczonych do sprzedaży w opakowaniach jednostkowych oczekuje się gładkiej
powierzchni skórki, gdyż ułatwia to ich mycie oraz decyduje o atrakcyjnym, lśniącym
wyglądzie. Szczególnie duże wymagania są stawiane odmianom przeznaczonym do
produkcji przetworów dla dzieci. Oprócz wysokiej wartości odżywczej (wysoka zawartość
karotenów i cukrów) powinny odznaczać wyjątkowo małą skłonność do gromadzenia
azotanów i metali ciężkich. Spośród odmian przeznaczonych dla przemysłu wysoką
zawartością β-karotenu i stosunkowo niską zawartością azotanów odznaczają się takie
odmiany jak: Krakowia F1, Kamila F1, Kalina F1, Atol F1, Sirkana F1, Sunset F1, Karotan , Nela
F1 i Regulska.
Niezależnie od przeznaczenia plonu dobra odmiana powinna odznaczać się: dużym
udziałem plonu handlowego w plonie ogólnym, małą skłonnością do zazielenienia korzeni,
dobrym wybarwieniem korzeni, z czym się wiąże wysoka zawartość karotenów, małym
udziałem walca osiowego w średnicy korzenia oraz intensywnym jego zabarwieniem, nie
różniącym się od zabarwienia kory, a także wysoką zdrowotnością. Duży rdzeń jest cechą
niepożądaną, gdyż jak wykazały badania jest mniej zasobny w składniki odżywcze, a
gromadzi więcej azotanów. Pod względem wczesności odmiany marchwi podzielone są na 5
grup: bardzo wczesne, wczesne, średniowczesne, średniopóźne i późne. Najbardziej
przydatne odmiany do uprawy integrowanej, spośród zarejestrowanych w Polsce, z
podaniem ich przydatności do poszczególnych kierunków użytkowania zestawiono w
tabeli 1.
5.TERMINY SIEWU I METODY UPRAWY
Termin i norma wysiewu nasion marchwi zależą głównie od przeznaczenia plonu i
odmiany. Najwcześniej wysiewa się marchew przeznaczoną na wczesny zbiór pęczkowy. Na
ten termin zbioru możliwy jest wysiew nasion w trzech terminach: 1- późnoletni – od końca
sierpnia do połowy września, 2- przedzimowy – w listopadzie do końca grudnia, 3-
wczesnowiosenny – od końca lutego do początku kwietnia. Wysiew w pierwszych dwóch
terminach, z uwagi na zwiększone ryzyko uprawy, w praktyce jest stosunkowo rzadko
stosowany Najczęściej stosowany jest siew wczesnowiosenny, który wykonuje się tak
wcześnie jak tylko pozwalają na to warunki pogodowe, czasami nawet już z końcem lutego
ale zwykle po połowie marca do początku kwietnia. Zasiewy marchwi przeznaczonej na
wczesny zbiór pęczkowy, niezależnie od terminu wysiewu nasion, można przykrywać
tunelami foliowymi, lub na płask folią perforowaną czy agrowłókniną. Uzyskuje się wówczas
przyspieszenie zbioru o 7-12 dni, oraz wyższy i lepszej jakości plon handlowy, w porównaniu
do uprawy bez osłaniania. Folię perforowaną należy usunąć gdy marchew osiągnie 5-8 cm
wysokości, a włókninę można trzymać dłużej nawet do wysokości roślin około 15-18 cm.
Najodpowiedniejszym terminem siewu marchwi przeznaczonej na zbiór letni i jesienny do
bezpośredniego spożycia, jest kwiecień i maj, ale w warunkach nawadniania może być
kontynuowany nawet do końca czerwca. Przeznaczoną zaś do przemysłu sieje się
najczęściej od połowy kwietnia do połowy maja a do długotrwałego przechowywania w maju.
Marchew można uprawiać trzema metodami: tradycyjnie na płask, na redlinach lub na
podwyższonych zagonach.
Uprawa na redlinach. Jest obecnie najczęściej stosowaną metodą uprawy marchwi
zwłaszcza w produkcji towarowej. Jest ona szczególnie polecana przy produkcji odmian o
długich korzeniach, zwłaszcza na glebach zwięźlejszych. Zaletą tej metody jest wyższy i
lepszy jakościowo plon, ponieważ korzenie są dłuższe i bardziej kształtne a ich zbiór jest
łatwiejszy. Do formowania redlin służą specjalne agregaty, które należycie rozdrabniają
glebę, głęboko ją spulchniają (nawet do 30 cm), a następnie formują redliny i odpowiednio je
zagęszczają, tak aby nie doszło do ich przesuszenia. Agregaty te za jednym przejazdem
wykonują 2 lub 4 redliny oddalone od siebie o 67,5 lub 75 cm. Prawidłowo uformowana
redlina nie powinna się zapadać pod ciężarem dorosłego człowieka. Przy takim
zagęszczeniu gleby w redlinie, zachowany jest podsiąk wody glebowej, stwarzając dobre
warunki do kiełkowania nasion. Wysokość redlin wynosi 20-25 cm a szerokość ich grzbietu
20-30 cm. Wykonuje się je bezpośrednio przed siewem nasion. Na każdej redlinie wysiewa
się zwykle 2 rzędy nasion odległe od siebie o 6-8 cm lub czasami 3 rzędy, a wtedy odległość
między nimi wynosi 3-4 cm. Przy trzech rzędach na redlinie, w środkowym wysiewa się o
połowę mniej nasion niż w rzędach skrajnych.
Uprawa na płask. Płaska uprawa bywa stosowana zwykle na glebach lżejszych, głęboko
uprawianych, zwłaszcza przy produkcji marchwi na wczesny zbiór, kiedy uzyskanie długich
korzeni nie zawsze jest konieczne. W tej metodzie marchew wysiewana jest najczęściej
systemem pasowo-rzędowym, lub rzadziej – w regularne rzędy odległe od siebie o 30 lub 45
cm. Systemem pasowo-rzędowym, przy szerokości zagonu 135 cm, marchew na zbiór
pęczkowy wysiewa się w 5 lub 4 rzędach pojedynczych albo w 3 podwójnych. Rozstawa
rzędów wynosi wówczas 55+20+20+20+20 cm lub 54+27+27+27 cm albo 55+8+28+8+28+8
cm. Marchew przeznaczoną do bezpośredniego zaopatrzenia rynku wysiewa się na zagonie
w 4 lub w 3 pojedynczych rzędach a ich rozstawa wynosi wtedy 54+27+27+27cm albo
55+40+40cm. Szersze odległości miedzy skrajnymi rzędami pasów wynoszące 54 lub 55cm
pozwalają na swobodny wjazd ciągnikiem na plantację marchwi w każdej fazie jej wzrostu,
bez obawy uszkodzenia roślin.
Uprawa na podwyższonych zagonach. Jest formą pośrednią pomiędzy uprawą „na płask”
systemem pasowo- rzędowym a uprawą na redlinach. Pomiędzy podwyższonymi zagonami
występują bruzdy podobne wielkością do tych, jakie wykonuje się przy formowaniu redlin.
Zagony te formowane są specjalnymi maszynami, które rozdrabniają glebę na głębokość
kilkunastu do dwudziestu kilku centymetrów a następnie odpowiednio ją zagęszczają. Ich
szerokość wynosi przeważnie 150 cm. Ten sposób uprawy bywa stosowany najczęściej przy
uprawie odmian o krótkich, okrągłych korzeniach typu Parmex oraz przy uprawie ,,mini
marchwi” tzw. ,,baby carrots”. Oba te typy marchwi uprawia się w dużym zagęszczeniu, przy
rozstawie rzędów 10-15 cm, a norma wysiewu nasion może dochodzić nawet do 12 mln
szt./ha. Ostatnio coraz częściej na podwyższonych zagonach zaczyna się uprawiać także
marchew o dłuższych korzeniach, zwłaszcza na glebach lekkich, gdyż zagony te przesuszają
się znacznie wolniej niż redliny.
Norma wysiewu nasion zależy od przeznaczenia plonu, odmiany i zdolności kiełkowania. W
ostatnim czasie firmy nasienne coraz częściej sprzedają nasiona kalibrowane, na sztuki, w
opakowaniach jednostkowych po 250 lub 100 tys. szt.. Terminy i normy wysiewu marchwi w
zależności od przeznaczenia plonu zestawiono w tabeli. Najgęściej sieje się marchew
przeznaczoną na wczesny zbiór pęczkowy w ilości 200 – 250 szt./m2, a najrzadziej
przeznaczoną dla przemysłu, w celu uzyskania dużych korzeni, w ilości 80 –100 nasion na 1
m2.
Marchew należy wysiewać na głębokość 1,5 – 2,5 cm, przy czym na glebach lżejszych
głębiej a na cięższych płycej. Duży wpływ na uzyskanie wyrównanego plonu ma precyzyjny
wysiew nasion, który uzyskuje się stosując siewniki pneumatyczne.
Pożądana wielkość
...
antonif