Archeion 107.pdf

viispistresci.qxp-archeionCVII 2005-09-29 14:16 Page 585

REDAKCJA

Adam Baniecki, Andrzej Biernat, Eugeniusz Borodij, Anna Czajka, Anna Demko (sekretarz),

Jacek Krochmal, Anna Laszuk, Daria Nałęcz (redaktor naczelna), Ewa Rosowska,

Władysław Stępniak, Krzysztof Stryjkowski, Janusz Tandecki, Przemysław Wojciechowski

Projekt okładki: Krzysztof Feder

Tłumaczenia streszczeń:

Agnieszka Kubów (j. angielski)

André Louchin (j. francuski)

Katarzyna Jagiełło (j. rosyjski)

Korekta: Ewa Stempniewicz

ISSN 0066-6041

ADRES REDAKCJI

00-950 Warszawa, Wydział Wydawnictw, ul. Długa 6

tel./fax (0 22) 635 37 55, 831 17 36

e-mail: editions@archiwa.gov.pl http://www.archiwa.gov.pl

Printed in Poland

Wydanie I. Nakład 500 egz.

Ark. aut. 39,9 Ark wyd. 43,2 Ark. druk. 36,5

Skład i łamanie: Joanna Młodzińska

Druk i oprawa: Archiwum Państwowe w Przemyślu

37-700 Przemyśl, ul. Lelewela 4, tel. (0 16) 670 35 38

e-mail: archiwum@przemysl.ap.gov.pl

viispistresci.qxp-archeionCVII 2005-09-29 14:16 Page 3

ARCHEION , T . CVII

WARSZAWA 2004

SPIS TREŚCI

Informatyzacja

Kazimierz Schmidt Dlaczego numer poświęcony informatyzacji? . . . . . . . . . . . . . . 5

Hartmut W e b e r Skorzystaj z klucza i zagraj rolę — archiwa w społeczeństwie

informacyjnym i kształcącym się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Frank M. Bischoff Wpływ technik cyfrowych na profil zawodowy archiwisty

— wyzwania w zakresie kształcenia i szkolenia archiwistów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Nils Bruebach Elektroniczny dostęp do informacji archiwalnych: standardy

opisu — korzyści i przyszłe możliwości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Neil Beagrie Narodowe inicjatywy w zakresie przechowywania cyfrowego.

Przegląd przedsięwzięć w Australii, Francji, Holandii i Wielkiej Brytanii

oraz działalności międzynarodowej w tym obszarze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Kazimierz Schmidt Prace przygotowawcze do archiwizacji dokumentów

elektronicznych — doświadczenia australijskie i brytyjskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Eric Ketelaar „Cyfrowe życie” w archiwum dla ludzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

Tomasz Goban-Klas Od A do B, czyli archiwa wkraczają w erę bitową . . . . . . 161

Anna Laszuk Stan informatyzacji archiwów państwowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

Wojciech Sylwestrzak XML… a informatyzacja archiwów . . . . . . . . . . . . . . . . 205

Rafał T . P rinke Standardy i formaty danych w digitalizacji zasobów

archiwalnych i bibliotecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219

Ewa Rosowska Norma międzynarodowa ISO 15489 Zarządzanie

dokumentami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

Bohdan J. Naumienko Podstawy interaktywnego dostępu do zasobów

archiwalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245

Justyna A damus Problematyka języków informacyjno-wyszukiwawczych

w komputerowym systemie informacji archiwalnej w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259

Roman K usyk Digitalizacja archiwaliów. Dylematy prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285

Teresa K antor Przepisy kancelaryjno-archiwalne jednostki organizacyjnej

wytwarzającej dokumenty elektroniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301

Kajetan W ojsyk Czy możliwe jest obecnie przygotowanie instrukcji

kancelaryjnej uwzględniającej istnienie dokumentu elektronicznego? . . . . . . . . . . . 309

Aleksandra Czapelska Elektroniczne archiwa ikonograficzne w praktyce

— doświadczenia i postulaty użytkowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325

Joanna W ojdon Internetowe zasoby archiwów w nauczaniu historii

— marzenia i rzeczywistość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333

Marek Niezgódka Polska Biblioteka Wirtualna Nauki: program

i jego perspektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354

viispistresci.qxp-archeionCVII 2005-09-29 14:16 Page 4

Spis treści

Archiwoznawstwo

Janusz Ł o s o w s k i Staropolskie akta sądów szlacheckich i miejskich województw

lubelskiego i bełskiego oraz ziemi chełmskiej w archiwach Moskwy i Jarosławla . . . . 363

Polonika

Myron Momryk Polskie zbiory archiwalne w Bibliotece i Archiwum Kanady . . . . 377

Jerzy Gaul Polonika w Bundesarchiv–Militärarchiv we Freiburgu . . . . . . . . . . . . . . 391

Michał Kozieł Polonika w Archiwum Obwodowym w Iwano-Frankowsku

(Ukraina) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398

Regulacje międzynarodowe

Daria Nałęcz Rekomendacje Rady Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401

Sprawozdania

XV Międzynarodowy Kongres Archiwów, Wiedeń (23–28 VIII 2004 r.) . . . . . . . . . . . . . 423

Ewa Rosowska, Maria Śliwińska Europejski projekt badawczy

Sieć Doskonałości Bibliotek Cyfrowych (DELOS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486

Recenzje

Les sources de l’histoire de la Pologne et des Polonais dans les archives françaises,

red. Ghislain Brunel, Directions de Archives de France, Paris 2003

(Michał Kulecki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493

Informator o zasobie Archiwum Państwowego w Zielonej Górze, red. nauk.

Z. Bujkiewicz, W. Strzyżewski, Uniwersytet Zielonogórski, AP w Zielonej Górze,

Zielona Góra 2003 (Jerzy Grzelak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499

Janet F oster, Julia Sheppard British Archives — A guide to archive

resources in the United Kingdom, Houndmills, Basingstoke, Hampshire 2002

(Izabela Kozłowska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515

Przegląd czasopism

„The American Archivist” t. 63, 2000, nr 1–2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521

„Otieczestwiennyje Archiwy” 2001, nr 1–6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 526

„Sächsisches Archivblatt” 2002, z. 1–2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530

„Comma” 2002, nr 1–2; 2002, nr 3–4; 2003 nr 1, 2–3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534

„Nordisk Arkivnyt” 2003, nr 1, 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540

Kronika

Kronika za rok 2003 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543

Bibliografie

Wydawnictwa Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 577

VIIschmidtdlaczego.qxp-archeionCVII 2005-09-29 12:46 Page 5

ARCHEION , T . CVII

WARSZAWA 2004

KAZIMIERZ SCHMIDT

(Warszawa)

DLACZEGO NUMER POŚWIĘCONY INFORMATYZACJI?

Rynek wydawniczy zapełniony jest mnóstwem branżowych periodyków naukowych

i popularnonaukowych związanych z informatyką. Ta dziedzina wiedzy, jak żadna inna,

ma także swoją przebogatą literaturę w Internecie. Trudno jednak w tym dostatku infor-

macji szukać wiedzy na temat zastosowań informatyki w archiwach. Teoria i zastosowa-

nie informatyki w praktyce to przede wszystkim działalność gospodarcza i ostatnio bar-

dzo modne „społeczeństwo informacyjne”. Owszem, gdy zapytamy popularną wyszuki-

warkę internetową o „archiwum”, otrzymamy ponad 4 miliony odpowiedzi. Na pytanie

o „archive” otrzymamy ich już ponad 100 milionów. Problem w tym, że słowa „archi-

wum” i „archiwizowanie” nabierają powoli zupełnie innego znaczenia.

Przez „archiwizowanie” rozumie się w Internecie przede wszystkim wykonywanie

kopii bezpieczeństwa zgromadzonych zasobów informacyjnych firmy, urzędu czy też

cyfrowych zbiorów prywatnych. „Archiwizacja danych” zagościła też na stałe w wy-

specjalizowanych salonach sprzedających komputery i urządzenia peryferyjne do

nich. Tamże znajdziemy najróżniejsze urządzenia i nośniki do zapisywania danych

cyfrowych, od starych wysłużonych napędów dyskietek, przez wymienne dyski twar-

de, nagrywarki CD i DVD, aż do kart pamięci Secure Digital czy Compact Flash.

Cała technika tworzenia kopii zapasowych danych cyfrowych, ang. backup, jest na-

zywana „archiwizacją”. Termin „archiwizowanie” zaczyna być także rozumiany jako

„konwersja danych dokumentacji papierowej do postaci cyfrowej”, jak reklamują

swoje usługi niektóre firmy.

W tym miejscu warto przypomnieć, że w Polskim słowniku archiwalnym (PWN

1974) nie znajdziemy terminu „archiwizacja”. Według jednej z definicji Słownika ar-

chiwalizacja to „przygotowywanie i przekazywanie materiałów archiwalnych do ar-

chiwum”. Według tego samego Słownika , archiwum to „instytucja” lub „komórka or-

ganizacyjna instytucji” służące do przechowywania materiałów archiwalnych, a ma-

teriały archiwalne to „wszelkie dokumenty (…) kwalifikujące się do przechowania

trwałego lub czasowego przechowywania w archiwum”. Łącząc ze sobą powyższe

definicje, możemy w uproszczeniu powiedzieć, że w „przedkomputerowej rzeczywi-

stości” archiwalizacja to przekazywanie dokumentów, kwalifikujących się do prze-

chowania, do instytucji lub komórki organizacyjnej służącej do tego celu.

Od czasu wydania Słownika minęło 30 lat. Autorzy nie mogli przewidzieć, że

w 2004 r. zdecydowana większość dokumentacji będzie wytwarzana i zapisywana

VIIschmidtdlaczego.qxp-archeionCVII 2005-09-29 12:46 Page 6

KAZIMIERZ SCHMIDT

elektronicznie, a dopiero potem drukowana. A nawet, że będą wytwarzane doku-

menty elektroniczne, których w ogóle nie będzie się drukować. Cytując definicję

z 1974 r., musimy pamiętać, że dotyczy ona dokumentacji przygotowywanej w tym

czasie i w określony sposób. Dla tak przygotowanej dokumentacji definicja jest jak

najbardziej aktualna. Dziś nadal przekazywane są do archiwów dokumenty kwalifi-

kujące się do przechowania. Czy jednak ktokolwiek z przekazujących zastanawia się,

że w ten sposób dokonuje archiwalizacji? 1

Mimo znaczącego postępu technologicznego nie tylko definicje słownikowe, ale

i przepisy prawa, dotyczące procedur postępowania z dokumentami wytwarzanymi

współcześnie, a zwłaszcza przekazywania ich do archiwum, prawie się nie zmieniły.

Przekazanie odbywa się zgodnie z zasadami wypracowanymi przed laty. Obowiązu-

je drukowany zdawczo-odbiorczy spis teczek 2 .

Przy opracowaniu materiałów archiwalnych nie jest inaczej — tu, jak wiadomo,

jako podstawowa pomoc archiwalna obowiązuje książkowy (a więc drukowany) in-

wentarz. Mogłoby się wydawać, że wynika to z potrzeb użytkowników przyzwycza-

jonych do tradycyjnych metod wyszukiwania, niedoinwestowania archiwów czy

wreszcie dość powszechnej technofobii wśród humanistycznie nastawionego środo-

wiska archiwalnego. Należy jednak pamiętać, że aktualne procedury opierają się na

istniejących przepisach prawa i dopóki nie zostaną stworzone prawne podstawy do

wprowadzenia zmian, nie sposób nic zmieniać.

Nawet jeśli mielibyśmy wiedzę i wolę przeprowadzenia rewolucyjnych zmian, to

muszą one zaczekać na stosowne zmiany prawne. Dziś funkcjonowanie naszego

państwa opiera się na dokumentacji papierowej i taką też dokumentację gromadzą

archiwa. Jednakże trzeba mieć na względzie, że wstąpienie Polski do Unii Europej-

skiej, a przede wszystkim będąca w przygotowaniu ustawa o informatyzacji 3 , mogą

szybko i zasadniczo zmienić otoczenie prawne.

Czy archiwa przygotowane są na zmianę sposobu pracy w niektórych obszarach

działalności? Czy przygotowywany dla dokumentacji tradycyjnej drukowany inwen-

tarz książkowy potrafimy zastąpić inwentarzem elektronicznym, podpisanym kwali-

fikowanym podpisem elektronicznym? Czy w świecie dokumentów elektronicznych

inwentarz w ogóle będzie potrzebny? Czy potrafimy zastąpić fizyczną jednostkę ar-

chiwalną (np. teczkę, poszyt) — „elektroteczką”, która nie będzie miała żadnej fi-

zycznej postaci? Czy jesteśmy gotowi do równie sprawnego nadzorowania postępo-

Terminologię archiwalną zapewne uporządkuje i dostosuje do potrzeb XXI w. Zespół naukowy do

spraw terminologii archiwalnej, powołany przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.

Załącznik nr 6 do Rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 16 IX 2002 r. w sprawie postępowania

z dokumentacją, zasad jej klasyfikowania i kwalifikowania oraz zasad i trybu przekazywania materiałów

archiwalnych do archiwów państwowych (DzU Nr 167, poz. 1375).

Podczas pisania tego tekstu prace Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia rządowego projektu

ustawy o informatyzacji działalności niektórych podmiotów realizujących zadania publiczne (NIF)

dostępne były na stronie http://orka.sejm.gov.pl/SQL.nsf/strkomnad4?OpenAgent&NIF

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: