Thietmar - Kronika.pdf - Thietmar - ssaaggaa

THIETMAR

KRONIKA BISKUPA MERSEBURSKIEGO

THIETMARA

______________

THIETMARI MERSEBURGIENSIS EPISCOPI

CHRONICON

Edycja komputerowa: www.zrodla.historyczne.prv.pl

Mail: historian@z.pl

MMII ®

KSIĘGA I

Zaczyna się prolog czcigodnego pana Thietmara,

biskupa merseburskiego, do Dziejów Saskich.

Tobie, z którym mnie łączą węzły braterskiej miłości,

Tobie, Zygfrydzie 1 , ja, Thietmar, prośbę przedkładam korną:

Wejrzyj łaskawym okiem na to, com tu ujął w księgi!

Dodaj, co uznasz odpowiednim, usuń, co zbyteczne!

Księgom tym nie przydaje Ŝadna mowa zdobna blasku,

Lecz głoszą one w prostym, przez czas znaczonym porządku

śywot i czyny przezacnych saskiego rodu królów 2 ,

Za których rządów państwo nasze, niby cedr wyniosły,

Wyrosło ponad inne, strach wszędzie budząc i grozę.

Głoszą równieŜ te księgi kościoła naszego dzieje,

Jego wzrost i klęski, i szczęsne odbudowy lata

Oraz losy tych wszystkich, co mu przewodzili.

Niech nikt mnie nie wini, gdy w dziele mym najdzie wątpliwość

Lub braki, bo świadków wydarzeń owych miałem nazbyt mało.

Błędy z niewiedzy mej poczęte, Ty, najdroŜszy, popraw!

Wierzaj mi, iŜ nie podjąłbym s'ę napisać tu słowa,

Gdybym, jakom rzekł, na Twą nie liczył pomoc łaskawą.

Więc wznieś wraz ze mną z serca głębi tę modlitwę korną:

Chryste! królów ozdobo, co państw losami kierujesz!

Wesprzyj Twoje królestwo razem z poddanymi Twymi,

Aby Twoja, nie nasza wynikła stąd korzyść i chwała,

Aby trzody Twej nigdy obca nie dosięgła przemoc!

Wy zaś, Chrystusa słudzy, serc zgodnym błagajcie głosem,

By Bóg w swej łaskawości zechciał przebaczyć nam winy,

By cierpień szlak, choć zasłuŜony bardzo, nas ominął

1 Opat klasztoru św. Jana w Magdeburgu (1009—1022), potem biskup

Monastyru (1022—1032). — 2 Dynastia saska panowała w Niemczech od

r. 918 do r. 1024.

Incipit prologus venerabilis domni Thietmari episcopi Merse-

burgensis in Gesta Saxonum.

Coniunctum dulci fraterni iuris amore

Et michi dilectum supplex rogo te Sigefridum

Nunc ego Thietmarus, videas mea scripta benigne,

Que placeant addens et queque superfhia tollens.

Hec non ornatu splendent dictaminis ullo,

Sed tantum plano percurrunt ordine campo

LIBER I

Saxonie regum vitam moresque piorum,

Quorum temporibus regnum velut ardua cedrus

Enituit nostrum longe lateque timendum;

Dicunt ecclesie structuram dampnaque nostre,

Eius letificos, in quis reparatur, et annos,

Ac provisores eiusdem tum simul omnes.

Non asscribatur michi, si quid in hoc variatur

Libro vel desit, testis cum parvulus assit.

Nevas inscicia natas, carissime, muta,

Credens, quod numquam cepissem scribere quicquam,

Ni quod prefatus tibi sum foret. Ergo benignus

Tales funde preces mecum de corde gementi:

Christe, decus regum, moderator et imperiorum,

Propiciare tuo cum commissis sibi regno,

Ut tibi, non nobis, solvatur gloria laudis,

Et non externis tuus umquam substet ovilis.

O vos christicole, cordis nunc voce rogate,

Maiestas Domini quo dignetur misereri,

Ne mala nos stringant, que multa meremur, et angant,

Certa futurorum que vox ventura bonorum

Predixit nostris in temporibus, manifestis

Prochdolor! In multis manifestandisque profecto.

Jak równieŜ to, co wedle zboŜnych ludzi przepowiedni

Ma stać się w naszych czasach i — smutne to stwierdzenie! —

JuŜ się spełniło i nieraz jeszcze spełniać będzie.

Ty zaś, który po mnie kiedyś obejmiesz katedrę,

Czytaj te księgi, choć w treści skromne, z Ŝarem miłości,

3o dając one w skrócie wiele, czego myśl Twa Ŝąda.

A moŜe porwie wszystkich barwna stylu forma?

Co tu i ówdzie rozproszone, pozbieraj staranniej.

Nie dbaj o sławę, lecz o Ŝycia nadziemskiego dary

Zabiegaj usilnie i na nie zasłuŜyć się staraj.

Pamiętaj o mnie, proszę, iŜem wiele zdziałał złego.

Ja, od mych poprzedników w godności gorszy o wiele,

Na łaskę Twą się zdaję i proszęć o przebaczenie.

Czytelniku! O względy prosi Thietmara Kronika.

Gdy ją pilnie czytać będziesz, wnet znikną Twe troski.

Przenosząc ja ponad zabawę i inne czcze sprawy

Chwal ludzi sprawiedliwych, módl się za grzeszników!

* Tak wywodzi prolog. Zaczyna się pierwsza księga o cesarzu 3

Henryku I.

1. (1.) KaŜdy, kto rozwija jakąkolwiek działalność, dąŜy do osiąg-

nięcia korzyści nie tylko w chwili obecnej, ale i w przyszłości; jeŜeli

zaś powierzono mu do wykonania jakieś dzieło, stara się w miarę

swych moŜliwości, biegłości i zaufania do samego siebie nadać mu

doskonałą formę i przekazać następnie Ŝywej pamięci potomnych.

Dlatego ja, Thietmar, nie tylko zaszczytu, lecz nawet samego tytułu

biskupa niegodny, pragnę gorąco odtworzyć na nowo historię Merse-

burga, niegdyś szeroko znaną, dziś zaś w pyle zapomnienia pogrą-

Ŝona. PowaŜną jednak Ŝywię obawę, Ŝe wskutek mej niewiedzy

„z blasku wyjdzie tylko dym" i Ŝe „lichym będąc rzemieślnikiem,

nie będę miał szczęścia dokonać w całości tego dzieła" 4 . Lecz dobra

wola starczy, wobec czego, jak mówi święty Grzegorz 5 , „zaczynam

z Chrystusa pomocą" i Jego niezbadanej dobroci pozostawiam,

w jakim kierunku zechce prowadzić to dzieło oraz losy całego wyŜej

wymienionego miasta.

2 (2.) Przyjmij do wiadomości, uwaŜny czytelniku, Ŝe załoŜenia

iniasta i pierwszego zagospodarowania ziemi dokonał ród Romulusa,

3 Thietmar popełnia tu błąd, jak równieŜ w dalszym ciągu księgi

(rozdz. 15), gdyŜ Henryk I nie był nigdy cesarzem.

Et quicumque meam debes curare cathedram,

Hanc lege scripturam, studiosus amato pusillam,

Que istrictim pandit, que plurima mens tua poscit.

Vincit mortales florens dictatus et omnes.

Quod nunc est passim dispersum, collige sensim.

Non servi farne, sed vite dona superne

Ut capias, vigila, merearis ut hancque, labora.

Sis memor, oro, mei, qui crimina multa peregi,

Predecessorum deterrimus ecce meorum.

Me tibi committo, veniam petito michi, queso.

Cronica Thietmari se poscunt, lector, amari,

Usibus assiduis excludunt tristia mentis.

Ludis et variis eadem preponito vanis:

Sis iustos laudans, pro peccatoribus orans.

Explicit prologus. Incipit liber primus de Hinrico primo imperatore.

1. (1.) Mens est omnibus aliqua proficuitate cluentibus in pre-

senti et in futuro sibi proficere, commissasque sibi res, ut potis

est vel sollers fiducia sinit, propagare viventique semper memorie

commendare. Quocirca ego Thietmarus, non solum honoris, verum-

eciam nominis indignus episcopalis, Merseburgensis seriem civi-

tatis olim longe lateque cluentem, nunc autem oblivionis senio

caligantem fervens retegere, admodum vereor fumum ex fulgore

inscicia producere et ut imus faber infelici summa operis deficere.

Sed suppetente cuiquam bona voluntate et, ut beatus fatetur

Gregorius, Christo ad hoc aspirante, incipio, ac ignote eiusdem

clemencie, qualiter vel scriptura hec vel eciam omnis prefate urbis

summa concludatur, supplex committo.

2. (2.) Huius a primo fundamentum et cum terra superedifica-

cionem Romulea ex gente, que Iulium Cesarem Pompeii generum

est huc olim secuta in omnibus potentem et utrisque viribus

precluum, incepisse, lector diligens, accipe. Et quia tunc fuit

hec apta bellis et in omnibus semper triumphalis, antiquo more

Martis signata est] nomine. Posteri autem Mese, id est mediam

regionis, nuncupabant eam, vel a quadam virgine sic dicta. Qui

4 Słowa zaczerpnięte z Listów H o r a c e g o II, 3, 143 oraz 32 i 34. —

5 G r e g o r i i Magni Homiliae in Ezechielem I, Hom. 1, c. 1. Migne

Patrologia latina 76, c. 786. —

który przybył niegdyś w te strony za wszechpotęŜnym i przesław-

nym siłą ducha i ciała zięciem Pompejusza, Juliuszem Cezarem 6 .

PoniewaŜ miasto było wówczas bardzo do wojny zaprawione i od-

nosiło zawsze zwycięstwa, przeto wedle starego zwyczaju nazwane

zostało od imienia Marsa. Późniejsi ludzie nazywali je „Mese",

tj. środek kraju. A moŜe ta nazwa pochodzi od imienia pewnej dzie-

wicy? 7 . Jacy jednak byli jego władcy przed narodzeniem Chrystusa

i potem oraz jakie były ich czyny — tę sprawę, by nie popaść

w kłamliwe fantazje, pominę milczeniem. Nie mogłem bowiem do-

wiedzieć się niczego pewnego na podstawie wnikliwej pamięci star-

szych ludzi ani teŜ nie znalazłem niczego w dawnych pismach.

3. Zacznijmy więc od króla Henryka 8 , który zjednoczył części

miasta naleŜące do róŜnych panów i znacznie większe przysporzył

mu korzyści swoją zabiegliwością i męstwem. Wydany na świat

przez znakomity ród Ottona 9 i Jadwigi (Hathui) 10 , „wzrastał chło-

piec jak drzewko w ukryciu" 11 , aŜ wyrósł z czasem, jak kwiat wio-

senny, na pełnego talentów Ŝołnierza. Kiedy ojciec wysłał go z wiel-

kim wojskiem do siedzib plemienia, które my po niemiecku nazy-

wamy Daleminci 12 , a Słowianie Głomaczami 13 , powrócił zwycięzcą

po straszliwym spustoszeniu i spaleniu kraju. Tymczasem jednak

muszę opowiedzieć, jak ten kraj doszedł do owej nazwy.

(3). Głomacz jest to źródło w odległości najwyŜej dwóch mil od

Łaby. Jego wody rozlewają się w wielkie trzęsawisko, na którym

wedle słów okolicznych mieszkańców i naocznych świadków dziwne

dzieją się sprawy. Jak długo tubylcy korzystają z dobrodziejstw

6 Błąd, gdyŜ Cezar był teściem a nie zięciem Pompejusza.

7 Nauka współczesna ustaliła słowiańską genezę nazwy Merseburga,

mianowicie z dwóch wyrazów słowiańskich mezi lub meze i bór, co

oznacza „międzybór", „międzyborze". Tak brzmiała pierwotna nazwa sło-

wiańska. Spółgłoska r jest późniejszym wtrętem. Nazwa niemiecka

brzmiała: Mesburg, potem Mersburg. Patrz: R. Holtzmann w jego

wydaniu Kroniki Thietmara w Monumenta Germaniae Historica, Scrip-

tores in usum scholarum, Nova Series, tom IX, Berlin 1935, s. 4, uw. 7;

G. Rademacher, Der Name Merseburg, Deutsche Geschichtsblatter 18

(1917), s. 105; M. Vasmer, Die slavische Ortsnamenforschung in Ost-

deutschland 1914—1927, w Zeitschr. f. slavische Philologie 6 (1929), s. 490.

8 Henryk I z rodziny Ludolfingów, urodzony w roku 876, od roku 912

ksiąŜę saski, od roku 919 do śmierci w roku 936 król niemiecki. Patrz do

Thietmar - Kronika.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: